Het aantal kinderen in Indonesië dat is overleden aan acuut nierfalen in verband met schadelijke stoffen in medicinale siropen is gestegen tot 133. Er is verbod aangekondigd op het voorschrijven en verkopen van 102 soorten siroop en vloeibare medicijnen.
Woensdag verboden de Indonesische gezondheidsautoriteiten nog de verkoop van alle medicinale siroop. In totaal constateerde Indonesië 241 gevallen van acuut nierletsel, waarvan 133 met dodelijke afloop. Dat vertelde de minister van Volksgezondheid Budi Gunadi Sadikin op een persconferentie.
Volgens de epidemioloog Dicky Budiman zijn er veel meer slachtoffers. "Ik denk dat er drie of misschien wel vijf keer zoveel gevallen zijn." Dat komt doordat driekwart van de Indonesiërs de voorkeur heeft zichzelf te behandelen, legt hij uit. Ze hebben de financiële middelen niet om naar het ziekenhuis te gaan. "Dat begint al bij eilandbewoners die de boot naar het vasteland voor ziekenhuisbezoek niet kunnen betalen, laat staan het ziekenhuis zelf."
Registratie schiet tekort
Zo sprak Budiman een collega uit Sulawesi die vertelde dat kinderen die al overleden waren, dezelfde symptomen hadden als de geregistreerde kinderen. Ze moesten overgeven, plasten minder, hadden diarree en moesten hoesten en niezen. "Het ziekenhuis hebben zij nooit bereikt en daarom zijn ze niet geregistreerd." De registratie van het aantal slachtoffers is daarom verre van precies.
Het verklaart volgens de epidemioloog ook waarom in Jakarta de meeste gevallen staan geregistreerd. In de stad hebben mensen wel de middelen om naar het ziekenhuis te gaan.
Eerder al in Gambia
Het verbod op de 102 siropen volgde op de ontdekking dat sommige siropen ethyleenglycol en di-ethyleenglycol bevatten. Die stoffen werden gevonden in hoestdranken die sommige slachtoffers in huis hadden, aldus de minister van Volksgezondheid. Het zijn twee ingrediënten die eerder ook in Gambia in verband zijn gebracht met kindersterfte door nierfalen.
Twee weken geleden meldde Gambia dat zeventig kinderen waren overleden als gevolg van acuut nierletsel na inname van een siroop met een te hoge dosis van deze stoffen. De meeste slachtoffertjes waren jonger dan vijf jaar, net als in Indonesië. In Gambia lijken de hoestsiropen van de Indiase fabrikant Maiden Pharmaceuticals verantwoordelijk voor het nierfalen bij de kinderen.
Maar deze siroop is niet verkrijgbaar in Indonesië, dus startte het land zelf een onderzoek. Zolang dat loopt, is niet met honderd procent zekerheid te zeggen of de siropen de directe oorzaak van het nierfalen zijn. Zo benadrukt Zullies Ikawati, hoogleraar farmacologie en klinische farmacie aan de UGM-universiteit, dat een verband nog niet bewezen is en de oorzaak dus nog een mysterie blijft.
Ook epidemioloog Budiman zegt dat er nog niets met zekerheid te zeggen valt, maar het feit dat Indonesië een van de grootste importeurs is van ruwe materialen voor medicijnen uit India, roept wel vragen op. "De siropen zijn dus wel in Indonesië geproduceerd, maar er zitten ruwe materialen in uit onder andere India."
Tegengif
De minister van Volksgezondheid liet gisteren weten dat de toestand van sommige patiënten verbeterde nadat ze een tegengif hadden gekregen dat uit Singapore was geïmporteerd. Hij beloofde er daarom meer van aan te schaffen.
Volgens Budiman is dit een 'perfecte keuze'. Het tegengif blijkt effectief tegen de giftige stof die in de siropen is gevonden. "Dat patiënten daar goed op reageren, betekent dus dat ze met die stof vergiftigd moeten zijn."
Maar er is een 'maar', legt de epidemioloog uit. "Niet alle patiënten reageren goed op het tegengif." Dat betekent dat niet alle patiënten acuut nierfalen hebben dankzij de siropen. Het kan namelijk ook worden veroorzaakt door infecties, zoals corona.
Om meer inzicht te krijgen in de oorzaken pleit Budiman daarom voor het uitroepen van een officiële uitbraak. "Dan kunnen we de gevallen beter vastleggen", legt hij uit. Want bij een officiële uitbraak kan de overheid mensen financieel ondersteunen om naar het ziekenhuis te gaan.
"Dat betekent zelfs dat voor eilandbewoners de overtocht naar een ziekenhuis op het vasteland wordt vergoed." De extra informatie die meer registraties met zich meebrengen, kan vervolgens goed gebruikt worden om de precieze oorzaken van de uitbraak te onderzoeken.
Maar ook de informatievoorziening moet anders, stelt Budiman, gespecialiseerd in crisiscommunicatie. Er zijn nu te veel bronnen die verschillende soorten informatie verspreiden en dat verwart mensen.
Het zou volgens hem daarom een goed idee zijn om gemeenschappelijke persconferenties te plannen waarbij het ministerie van Volksgezondheid en de Indonesische voedsel- en medicijnenautoriteit tegelijk hun bevindingen delen en vragen beantwoorden
Verkoop alle vloeibare medicijnen gestaakt
Omdat de siropen de afgelopen jaren geen problemen opleverden, wordt nu onderzocht met welke bestanddelen het nu zo is misgegaan, zegt Zuidoost-Aziëcorrespondent Thom Schelstraete. "Volgens een medicijnenexpert die met Indonesische media sprak, is de kans groot dat de samenstelling van die siropen onlangs is veranderd."
Het Indonesische ministerie van Volksgezondheid doet nu onderzoek naar die precieze ingrediënten, zegt Schelstraete. "Gisteren kwamen ze al met de eerste resultaten, ze zeiden 'met 75 procent zekerheid' te kunnen stellen dat een slechte productiekwaliteit van een middel dat veel wordt gebruikt in siropen de oorzaak was de dodelijke nierletsels."
Indonesiërs dachten meteen aan een link met de Indiase siropen die in Gambia werden gebruikt. "Maar die siropen zijn volgens het verantwoordelijke ministerie niet geregistreerd in Indonesië. Welke siropen nu wel verdacht worden, dat wil de overheid niet zeggen. Er worden er 102 onderzocht, uit voorzorg heeft Indonesië de verkoop van alle vloeibare medicijnen stopgezet."
