De economische situatie in Europa ziet er niet goed uit. Volgens het IMF zullen twee van Europa's grootste economieën - Duitsland en Italië - volgend jaar in een recessie belanden. Dat heeft mogelijk ook gevolgen voor Nederland. "Ons land is een exportland, dan ben je daar toch wat gevoeliger voor."
De coronapandemie, de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende energiecrisis. Het zijn moeilijke tijden in Europa, op politiek én economisch gebied. De inflatie schiet door het dak, de koopkracht van mensen holt achteruit en daardoor begint de economie te sputteren.
En dus zien de vooruitzichten voor 2023 er niet goed uit. Dit zijn de economische prognoses van het Internationaal Monetair Fonds voor de eurolanden:
In Duitsland en Italië wordt er dus een recessie verwacht; dat zijn twee periodes van krimp achter elkaar. Het gevolg is dat mensen mogelijk minder gaan uitgeven en erger: mogelijk hun baan verliezen. Hoe dat precies zit, zie je in deze video:
Vrees voor een recessie, en wat betekent het precies?
We bekijken de situatie in beide landen wat nauwkeuriger.
Duitsland: zeer afhankelijk van Rusland
Allereerst Duitsland, de grootste economie van Europa. Met de grootste voorspelde krimp: -0,3 procent. Dat de Duitse economie een stap achteruit doet, komt voor een groot deel door de afhankelijkheid van Russische energie. Voor de oorlog in Oekraïne kwam 55 procent van het gebruikte gas uit Rusland. Ter vergelijking: in Nederland was dat 15 procent.
Onze oosterburen proberen die afhankelijkheid te verminderen. Dat is geen gemakkelijke opgave. "Daarnaast is Duitsland een exportland, met China als belangrijke handelspartner. Ook de Chinese economie is nu zwak en dus wordt er minder uit het buitenland gekocht. Dat helpt de Duitsers niet", zegt ING-econoom Bert Colijn.
Duitsland bevindt zich 'in het oog van de storm', zegt Colijn. "Het IMF geeft een slechtere economische voorspelling voor Rusland-afhankelijke landen of landen die last hebben van strakke financieringsvoorwaarden."
Italië: Strenge financieringsvoorwaarden
Italië dan. Het IMF denkt dat het land volgend jaar een krimp van -0,2 procent zal meemaken, ook vanwege de grote afhankelijkheid van Russische energie. Daarnaast is de Italiaanse economie al jaren zwak en daardoor betalen de Italianen meer rente als ze geld lenen. Hoe minder vertrouwen er is dat een land een lening kan terugbetalen, hoe hoger de rente.
Oftewel: Italië heeft last van strakke financieringsvoorwaarden. Die voorwaarden zullen alleen maar strenger worden als de economische problemen voor Italië groter worden. En dan heeft het land ook nog eens de op één na hoogste staatsschuld van de eurozone.
Moeten we dan bang zijn voor toestanden zoals we die tijdens de wereldwijde financiële crisis hebben gezien? Toen leek het er even op dat Italië aan de rand van de financiële afgrond bungelde en door de rest van Europa moest worden gered. Maar het antwoord op die vraag is nee, zegt econoom Colijn. "Italië heeft de laatste jaren veel gedaan om de economie erbovenop te helpen. De totale rentelasten zijn een stuk lager dan 10 jaar geleden. Ze kunnen meer tegen een stootje. En daarnaast komt ruim 200 miljard euro vrij voor Italië uit het coronaherstelfonds."
Ook correspondent Anouk Boone ziet niet alleen problemen. "Italië en Europa hebben meer vertrouwen in elkaar gekregen. De Italianen weten dat ze Europa nodig hebben. De verwachting is dan ook niet dat beoogd premier Giorgia Meloni zal zorgen voor grote problemen met de Europese Unie."
Spanning tussen coalitiepartners
Daarentegen is er op politiek gebied nog wel veel spanning. "Het rechtse blok van Giorgia Meloni, Matteo Salvini en Silvio Berlusconi is niet zo eensgezind als de politici in de verkiezingscampagne deden voorkomen. Ze zijn het op bepaalde vlakken stevig oneens. De vraag is hoe sterk dat de coalitie maakt."
En dat terwijl er in de maand oktober traditioneel begrotingsonderhandelingen van start gaan. "Over twee maanden moet de begroting bij Brussel worden ingeleverd", zegt Boone. "Die is zeker nu van groot belang en wordt dus opgesteld door een kersverse regering. Dat is een zeldzaamheid."
Mocht er politieke onrust ontstaan, dan is dat uiteraard ook niet goed voor het vertrouwen in het land en de economie. De rente op de staatsschuld in Italië loopt inmiddels alweer wat op en het IMF presenteert dus geen gunstig beeld voor 2023. Correspondent Boone noemt het 'alarmerend'.
Toch benadrukt zij, net als econoom Colijn, dat er geen sprake is van een Italiaans of Duits probleem. Het is iets waar heel Europa mee te maken heeft. "Wij denken dat andere landen ook kwartalen met krimp zullen meemaken", zegt Colijn. "Ook Nederland. We zien nu al dat er minder pintransacties worden gedaan en het consumentenvertrouwen is heel erg laag."
Nederland: Gevoelig door export
"Daarnaast is Nederland, net als Duitsland, een exportland. Als de economische situatie in het buitenland verslechtert, dan heeft dat een drukkend effect op onze economische activiteit." Het IMF verwacht dat de Nederlandse economie volgend jaar met 0,8 procent groeit.
Frankrijk: Al jaar lang prijsplafond
Tot slot nog de tweede economie van de eurozone: Frankrijk. Dat land doet het iets beter dan bijvoorbeeld Duitsland en Italië en dat heeft te maken met twee factoren.
De inflatiecijfers zijn in Frankrijk beduidend lager, zegt correspondent Eveline Bijlsma. "De energieprijzen zijn niet gestegen omdat de regering vorig jaar oktober al een prijsplafond heeft ingesteld voor elektriciteit en gas. Dat was toen een reactie op de gestegen prijzen na de coronacrisis, en toen de oorlog begon, hebben ze die maatregel verlengd. Kosten tot nu toe: 24 miljard euro. De schulden zijn dus wel opgelopen."
De tweede reden: kernenergie. "Frankrijk is veel minder afhankelijk van Russische energie dan andere Europese landen, omdat ze 56 kernreactoren hebben. En het gas dat ze binnenkrijgen, komt voor een groot deel niet uit Rusland, maar uit Noorwegen."
Ook problemen met kernenergie
"Wat minder gelukkig is, is dat 26 reactoren niet worden gebruikt vanwege werkzaamheden. Veel Franse kerncentrales zijn namelijk verouderd", zegt Bijlsma. Econoom Colijn voegt daaraan toe: "Door de droogte van afgelopen zomer konden de reactoren minder koelen en daardoor is de productie wel wat tegengevallen. Volgens ons zal Frankrijk het de komende tijd beter doen dan Duitsland, maar uiteindelijk zullen zij waarschijnlijk ook te maken krijgen met een krimp."
En zo ziet het er voor veel Europese landen niet heel rooskleurig uit.
