De protesten in Iran houden nu al wekenlang aan. Ze begonnen als verzet tegen de verplichte hoofddoek en tegen de strenge zedenpolitie die vrouwen met geweld arresteert. Inmiddels klinkt een bredere roep om politieke vrijheid, maar begint de situatie ook een uithoudingswedstrijd te worden. "Het Islamitische regime of de demonstranten, wie heeft het meeste geduld om de andere partij tot concessies te dwingen?"
"Ik voel me echt machteloos. Je blijft hopen op het beste, maar tegelijkertijd vrees je het allerergste." Neda is vanuit Nederland continu bezig met het nieuws volgen. "Ik weet niet of het een behoefte aan controle is, want je kan niets bijdragen. Tegelijkertijd voel ik ook de pijn van dierbaren en familieleden die daar rondlopen."
'Ik ben de dans ontsprongen'
Vanwege veiligheidsoverwegingen kan Neda niet met haar echte naam naar buiten treden. Ze is bang dat het misschien haar familie in Iran schaadt. Haar familie waar ze al tijden geen contact meer mee heeft, omdat de Iraanse autoriteiten internet hebben afgesloten. Neda betekent 'stem' en dat is wat zij probeert te zijn, hier in Nederland.
"We willen zozeer niet dat mensen in Iran de straat op gaan, we willen dat dit regime weggaat. Ik voel een enorme verbondenheid met de mensen daar, maar ik heb ook een schuldgevoel. Omdat ik hier in Nederland ben opgegroeid, voelt het alsof ik de dans ontsprongen ben. Als mijn ouders niet gevlucht waren, dan was mijn lot heel anders geweest." Al enkele duizenden Iraniërs zijn opgepakt en van 139 mensen is bekend dat ze zijn gedood, waaronder veel jongeren van soms maar 16 jaar oud. Wat begon als een vreedzaam protest is uitgemond in een gewelddadige en bloedige onderdrukking van Iraniërs.
Scholen en universiteiten
"Het was te verwachten dat er veel repressie zou komen en dat is ook gebeurd", zegt Peyman Jafari, onderzoeker aan het Internationale Instituut voor Sociale Geschiedenis. "Door die repressie is de groep actieve demonstranten jonger geworden, want jongeren nemen meer risico's en gaan nog de straat op, ook als het gewelddadig wordt."
Ook ziet Jafari dat deze jongeren creatiever worden in hun protest, bijvoorbeeld doordat het protest is overgeslagen naar scholen en universiteiten. "Dat is iets veiliger, in je klas en op het schoolplein leuzen roepen. Bovendien worden die video's gedeeld op sociale media, wat het vuur toch brandend houdt." Een voorbeeld hiervan is het protestlied dat wereldwijd gezongen wordt, zie de video hieronder.
Iraans protestlied wereldwijd gezongen: 'Vrouwen snakken naar vrijheid'
Jafari is een van de organisatoren van het protest op het Malieveld in Den Haag vandaag. "Ik hoop dat het geluid dat wij laten horen in Iran vermenigvuldigd wordt, dat het onder de aandacht blijft. Dat het mensen in Iran bereikt, dat ze weten dat we naast ze staan en druk blijven uitoefenen op de Iraanse autoriteiten."
Protest in Nederland
Naar verwachting zullen er zo'n twee- tot drieduizend mensen naar het Malieveld komen. Ook Neda zal er staan. "We moeten iets doen, want de mensen daar hebben met zoveel wreedheid te maken. Ik kan niet met ze mee de straat op, maar ik kan wel hier het nieuws verspreiden of demonstraties bijwonen. Ik hoop dat het de Nederlandse regering ertoe zal zetten om actie te ondernemen. "We leven hier in een democratie, waarin de regering het volk vertegenwoordigt, dus wij moeten van onszelf laten horen. Als je ziet dat je volk lijdt, dat ze letterlijk doodbloeden op straat, dan hebben we meer actie nodig dan een minister die wat plukken haar afknipt." Neda verwijst naar de actie van minister van Justitie Dilan Yeşilgöz.
Wat Nederland dan wel zou kunnen doen, is bijvoorbeeld Iraanse diplomaten tot 'persona non grata' verklaren en uitzetten. "Want die leven hier nog steeds een comfortabel leven in vrijheid. Het zou een signaal zijn naar de Iraanse overheid." In het Europees Parlement is al opgeroepen tot sancties tegen Iraanse autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de doden en gewonde demonstranten in Iran.
En zulke signalen zijn nodig volgens Iraanse Nederlanders, want anders zal het protest langzaamaan wegebben. Een volgende stap zou volgens Jafari een algemene staking kunnen zijn. "Dan is er weinig risico op repressie. Maar daar heb je wel organisatie en gedeelde leuzen voor nodig. Er zijn wel een aantal oproepen geweest en jongeren zijn met pamfletten langs de deuren gegaan, maar er is een langer proces nodig voor hen om te leren hoe ze zoiets van de grond moeten krijgen."
'Repressie houdt ze niet meer tegen'
"We zitten nu in een soort impasse", zegt Jafari. "De staat is niet sterk genoeg om de beweging te doen verdwijnen, om iedereen op te pakken en om zoveel angst aan te jagen dat mensen thuis blijven. De repressie houdt mensen niet meer tegen, ze zijn echt door die barrière van angst heen gebroken. Aan de andere kant is de protestbeweging niet sterk genoeg om te groeien in echt grote aantallen en zijn zij ook niet sterk genoeg om de staat angst aan te jagen en om mensen van binnen het regime zo ver te krijgen om over te lopen of neutraal te blijven. Het wordt dus een soort uithoudingswedstrijd: wie heeft het meeste geduld om de andere partij tot concessies te dwingen?"
Op de korte termijn zijn er volgens Jafari te veel obstakels om het regime in Iran tot val te laten komen, maar op de lange termijn is hij optimistisch. "Dat gevoel in de hoofden van mensen gaat niet weg. Ook als het niet lukt mensen massaal de straat op te krijgen, verwacht ik wel dat het op kleine schaal rumoerig blijft, waardoor het debat komende maanden zal aanblijven." Jafari ziet ook al de eerste resultaten van de protesten. De moraalpolitie is minder streng geworden. Al is het de vraag of dat tijdelijk is, of dat het een blijvende verandering is.
Mensen zoals Neda zullen er alles aan doen om het vuurtje te laten branden. "Als deze berichten het volk in Iran bereiken, als ze weten dat we ze niet vergeten zijn, dat ze zich gesteund voelen en dat zien dat wij hun stem doorgeven, dat er vorige week protesten waren en nu weer. Dan geven we toch een signaal van hoop."
