De EU-landen zijn het na maanden van onenigheid eens geworden over een prijsplafond op Russische olie. Het is de opvallendste en meest beladen maatregel van een nieuwe ronde sancties om Rusland te straffen voor het inlijven van vier bezette Oekraïense regio's en het dreigen met kernwapens. Toch is de kans groot dat Rusland het westerse olieprijsplafond zal omzeilen, zeggen energie-experts.
Het olieprijsplafond moet ervoor zorgen dat Rusland minder geld verdient met de verkoop van olie, waardoor het land dus minder te besteden heeft om oorlog te voeren in Oekraïne.
Het veelbesproken prijsplafond maakt onderdeel uit van het achtste sanctiepakket tegen de regering van de Russische president Poetin en laat zien dat de EU 'verenigd en vastbesloten' blijft om Oekraïne te steunen, meldt de Duitse vertegenwoordiging in Brussel op Twitter.
De sanctie valt samen met het verbod op de meeste invoer van ruwe olieproducten uit Rusland, waarover de EU-landen het in juni al eens werden. Dat verbod gaat in december in.
Hoogte nog onbekend
Er is nog geen beslissing genomen over de precieze hoogte van het olieprijsplafond. Dit zou volgens Politico ergens in de komende weken bekend gemaakt worden. Vorige maand werden de G7-landen, oftewel de grote industrielanden waaronder de VS, het VK, Duitsland en Japan, het al eens over een prijsplafond op Russische olie. Ook toen werd nog geen prijsniveau genoemd.
Dan zijn er ook nog uitzonderingen op de maatregel. Griekenland, Malta en Cyprus vervoeren nu veel Russische olie en voor deze landen zouden concessies gedaan worden om te voorkomen dat de impact op hun scheepvaarsector te groot is, melden de politieke nieuwssite Politico en financieel persbureau Bloomberg.
Naast het olieprijsplafond zijn de sancties gericht op hoge ambtenaren in Rusland die betrokken waren bij de schijnreferenda, en elektronische componenten en chemische stoffen die het Russische leger nodigt heeft.
Ook zeevervoer geraakt
Door de sancties komt er ook een verbod op zeetransport van Russische olie die geprijsd is boven het olieprijsplafond en die naar 'derde landen' wordt verscheept, schrijft het Tsjechische EU-voorzitterschap op Twitter. Ook 'gerelateerde diensten' vallen volgens hen onder het verbod.
Verder is ook interessant wat Hongarije - traditioneel een dwarsligger binnen de EU - zal doen. In principe gaat een sanctiepakket pas in als alle 27 EU-landen daar unaniem mee instemmen, maar eerder bedwong Hongarije een uitzondering bij het embargo op Russische olie, waarbij een pijpleiding die Russische olie naar Hongarije vervoert werd uitgesloten.
Sluiproutes en olie vermengen
Ook andere belangrijke details moeten nog bekend worden. Zo is van belang of verzekeraars gaan vallen onder het verbod. De tankers die de kostbare olie vervoeren zijn vaak in Europa verzekerd tegen ongevallen en milieuschade. Rusland heeft niet genoeg tankers om zelf alle olie te vervoeren en zou dan sterk afhankelijk worden van niet-Europese verzekeraars in vermoedelijk Azië.
"Het is daarmee de vraag in hoeverre dit olieprijsplafond gaat werken", zegt energie-analist Jilles van den Beukel van het Haagse Centrum voor Strategische Studies. "Het kan zijn dat Rusland hierdoor korting moet geven bij de verkoop van zijn olie. Mogelijk ook aan andere landen buiten de EU, als zij daar hun olie willen slijten."
Maar dit is volgens hem sterk afhankelijk van de situatie op de oliemarkt: hoeveel olie wordt er opgepompt en hoeveel vraag is er naar olie, nu er een recessie dreigt. Van den Beukel: "Bovendien zagen we bij eerdere sancties tegen olielanden, zoals Iran, dat er manieren worden bedacht om eromheen te werken. Er worden sluiproutes bedacht, olie wordt op zee van schip naar schip overgebracht, en olie wordt in het geheim vermengd met olie uit landen zonder sancties."
Bekijk ook: Boycot van Russische olie heeft niet zoveel zin
Tanken weer duurder?
Wat de gevolgen zijn voor de olieprijs hangt ook af van de OPEC+. Dat is de organisatie van olie-exporterende landen zoals Saoedi-Arabië en Irak, aangevuld met een groepje olieproducerende bondgenoten, waaronder Rusland en Mexico. OPEC+ vergadert nota bene vandaag over een mogelijke verlaging van de olieproductie met ruim een miljoen vaten per dag. Dat moet zorgen voor een hogere olieprijs, waardoor ook de prijzen voor benzine en diesel aan de pomp weer zouden stijgen.
"Rusland is nog steeds een van de grote drie exporteurs, samen met Saoedi-Arabië en de VS", zegt energie-expert Hans van Cleef van ABN Amro. "Een olieprijsplafond zal vooral leiden tot verschuivingen in de wereldhandel. Meer Russische olie naar Azië, minder naar Europa. Per saldo hoeft het dus niet te betekenen dat Rusland veel minder gaat exporteren."
De EU consumeert dagelijks zo'n 13,5 miljoen vaten aan olie en olieproducten. Daarvan kwamen in 2021 minder dan 4,4 miljoen vaten uit Rusland. Van Cleef: "Dat zal nu veel lager zijn, maar is relatief makkelijk te vervangen door import uit andere regio's, met name landen in het Midden-Oosten."
