Rusland voert niet alleen een oorlog tegen Oekraïne, maar tegen heel Europa. Om de Russen te verslaan, hebben we de Europese eengezindheid die we eerder zagen tijdens de coronapandemie opnieuw hard nodig. Dat zei voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie in haar jaarlijkse grote toespraak.
De zogeheten 'State of the Union' voor het Europees Parlement en alle Commissieleden stond vrijwel geheel in het teken van de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis in Europa.
Eregast was Olena Zelenska, de vrouw van de Oekraïense president, die meermaals rechtstreeks werd aangesproken door Von der Leyen. "Jij hebt de moed gevonden en een natie van helden is opgestaan", aldus Von der Leyen, die benadrukte dat de sancties tegen Rusland onverminderd blijven gelden.
"Dat is de prijs voor de sporen van dood en verderf van Rusland en Poetin. En ik sta hier met de overtuiging dat door moed en solidariteit Poetin zal falen en Europa en Oekraïne zullen zegevieren."
Toegang tot de interne markt?
De Europese Commissievoorzitter hamerde vooral op eensgezindheid en samenwerking van de 27 lidstaten en hun partners. Ten eerste bij de steun aan Oekraïne. Daarvoor wil Von der Leyen dat Oekraïne 'naadloze toegang' krijgt tot de Europese interne markt. Dat zou een enorm economisch voordeel geven aan Oekraïne, op het gebied van vooral handel en vrij verkeer van goederen en personen.
Maar het roept direct ook vragen op: volgens critici is de Oekraïense economie hier helemaal niet klaar voor, en moet het land eerst veel Europese regels invoeren. Von der Leyen reist later vandaag af naar Oekraïne om deze kwestie te bespreken met president Volodimir Zelenski.
"Oekraïense toegang tot de interne markt is uiteindelijk aan de lidstaten, maar het zijn ongekende voorstellen", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Jarenlang was de EU behoedzaam richting Rusland, maar het tijdperk van dialoog met Rusland is voorbij."
Een ander voorstel die de Commissievoorzitter deed was om Oekraïners aan te sluiten op gratis roaming in Europa, waarmee zij net als Nederlanders in het buitenland gebruik kunnen maken van mobiel internet zonder extra kosten. "Het is nu echt tijd om dat te doen." Ook doneert de EU 100 miljoen euro aan scholen in Oekraïne.
'Winst moet worden gedeeld'
Ten tweede hamerde Von der Leyen op eensgezindheid bij de aanpak van de energiecrisis. Hierbij wil de Europese Commissie binnenkort stevige maatregelen invoeren. Er moet in de hele EU een maximale prijs komen voor stroom, een extra winstbelasting voor energiebedrijven worden ingevoerd, en ook moeten landen op piekmomenten verplicht energie gaan besparen.
Die maatregelen zijn volgens de Commissievoorzitter noodzakelijk omdat burgers en bedrijven het momenteel zwaar hebben door de torenhoge energierekeningen. "Nu recordwinsten maken over de rug van consumenten door te profiteren van de oorlog is verkeerd', aldus Von der Leyen. "In deze tijden moet winst worden gedeeld en doorgesluisd worden naar degenen die het het meest nodig hebben."
Lambie: "Waar men het niet eens over wordt, is een maximumprijs op gas of een maximumprijs op Russisch gas. Voor zo'n maatregel zijn Europese landen huiverig, uit angst dat het gas niet meer naar Europa komt." De Commissie ontvouwt later vandaag een noodplan voor de energiecrisis, met vergaande ingrepen op de energiemarkt. Lidstaten gaan hier vervolgens mee aan de slag en beslissen dan definitief op 30 september.
Fel tegen Rusland
De Commissievoorzitter trok ook opvallend fel van leer tegen de energiepolitiek van Rusland, dat de Europese energiemarkt 'blijft manipuleren' door de gastoevoer naar Europa af te knijpen. "Ze fakkelen het gas liever af dan het af te leveren. Deze markt functioneert niet meer", zei Von der Leyen, die daarom blij zegt te zijn met 'betrouwbare leveranciers' zoals de VS, Noorwegen en Algerije.
Tegelijkertijd moet volgens haar de afhankelijkheid van gas zo snel mogelijk worden verkleind door het overstappen op schonere energiebronnen zoals zon, wind en water. "We moeten af van de dominante invloed van gas op de prijs voor elektriciteit", aldus Von der Leyen, die pleit voor een grote hervorming van de elektriciteitsmarkt.
Als lichtend voorbeeld noemde ze Denemarken, dat vooroploopt bij windenergie. "Zij legden de basis voor wereldwijd leiderschap in de sector en creëerden tienduizenden nieuwe banen. Dat is dé manier."
Geen woord over coronavaccins
Uiteindelijk kwam niet alles voorbij in de grote toespraak van Von der Leyen, zegt Lambie. "Ze prees de Europese samenwerking in de coronacrisis, maar zei niets over de vaccin-onderhandelingen. Daar krijgt Von der Leyen felle kritiek, omdat ze geen openheid geeft over de afspraken en onderhandelingen met Pfizer over de vaccin-aankoop. Die kwestie werd genegeerd."
Reactie minister Jetten
Volgens minister Rob Jetten (Klimaar en Energie, D66) is er vandaag een 'mooi pakket' gepresenteerd door de Europese Commissie om de energiecrisis te bestrijden. "Nederland zet vooral in op energiebesparing, zowel op gas als op elektriciteit. Met besparing pakken we het probleem bij de bron aan en kunnen we de grootste impact maken", zegt Jetten tegen RTL Nieuws.
