De Europese Unie gaat het moeilijker maken voor Russen om naar Nederland te komen. Gisteren hebben de Europese ministers besloten dat een visumaanvraag ingewikkelder, tijdrovender en duurder wordt. Maar volgens critici wordt hiermee het doel, rijke vakantievierende Russen weren uit Europa, niet behaald.
"We vinden het onrechtvaardig dat nu het gewone volk gestraft wordt, terwijl de oorlogshandlangers van het Kremlin vrijuit gaan." Met verbazing hoorde Kristina Petrasova van FreeRussiaNL - de vereniging voor Russischsprekenden in Nederland - dat minister Hoekstra dinsdag voor een verbod op toeristenvisa voor Russen pleitte. "De vrienden van Poetin blijven gewoon doorfeesten in Griekenland en Italië, voor hen zal dit niets uitmaken."
'Kortzichtige beslissing'
Hoekstra vindt dat het klaar moet zijn met de rijke, aan het regime gelieerde Russen die hier geld komen uitgeven in de P. C. Hooftstraat. Maar volgens Petrasova hebben juist die mensen een Europees paspoort of verblijfsvergunning. "Zij hoeven niet eens een visum aan te vragen. Dit is een heel kortzichtige en op emotie gestoelde beslissing die getuigt van weinig kennis over de werkelijke stand van zaken binnen Rusland."
"Ik begrijp heel goed dat er iets moet veranderen, maar we moeten gewoon helder kijken wat nu het probleem is", zegt Petrasova. "En dan vind ik het veel erger dat de vrouw van Peskov (perschef van het Kremlin) staat te feesten in Athene dan die ene jonge Russin die Oekraïners in Duitsland belaagt en viral gaat. Natuurlijk is dat ook erg, maar dat is een enkel geval. Wij vinden het raar dat er nog steeds niets gedaan is aan al die vrienden van Poetin die een tweede Europese nationaliteit hebben. Waarom worden die documenten niet geannuleerd?"
Ruslandcorrespondent Eva Hartog zegt dat de discussie over de visastop voor veel Russen voelt als een bevestiging van wat het Kremlin ze al jarenlang vertelt: Europa is tegen Rusland. "Vooral kritische Russen zeggen dat de maatregel zinloos is. De stop zal weinig effect hebben op de Russische elite met hun Europese paspoorten en huizen. Het zal vooral Russen treffen die toch al tegen het Kremlin zijn."
Europese verdeeldheid
Tot nu toe reisden dit jaar al ongeveer 1 miljoen Russen naar de EU. Ter vergelijking: in 2019 werden in totaal aan 4 miljoen Russen toeristenvisa voor het Schengengebied gegeven. Met name de Baltische landen en Finland willen een volledige stop op toeristen uit Rusland. Omdat zij direct grenzen aan Rusland krijgen zij ook relatief veel reizigers.
Andere landen zoals Duitsland willen niet zulke rigoureuze beperkingen. Bondskanselier Scholz benadrukt dat de Europese sancties gericht moeten zijn op Poetin en de oligarchen die profiteren van de oorlog, niet op de gewone Rus. Volgens Scholz zou het volledig stoppen van visa het moeilijker maken voor kritische Russen die willen vluchten uit hun land. Door de Europese verdeeldheid is er geen volledige stop, maar alleen beperkingen.
In de praktijk verstrekt Nederland al sinds 27 april geen toeristenvisa meer aan Russen, vanwege de praktische reden dat het Nederlandse personeel van de ambassade in Moskou persona non grata is verklaard en Rusland heeft verlaten.
Russische vluchtelingen
Nederland wil nog wel op humanitaire grond visa aan Russen verstrekken. In de praktijk gebeurt dat weinig. Het ministerie van Buitenlandse Zaken laat weten dat in de afgelopen vier maanden 'enkele tientallen' Russen zo'n visum hebben gekregen. Dat kan alleen onder heel strikte voorwaarden, als blijkt dat afreizen naar Nederland nodig is op humanitaire grond. "In de praktijk zien we dat het heel moeizaam is zo'n visum te krijgen", zegt Petrasova.
"Dat kan eigenlijk alleen als je politiek vervolgd wordt of journalist of activist bent. En het duurt vaak lang. Als je in een levensgevaarlijke situatie zit, heb je niet zoveel tijd." Kritische Russen die hun land willen verlaten, doen dat nu vaak via een toeristenvisum, wat ze nog steeds in diverse Europese landen kunnen aanvragen. Als zo'n visum verloopt, is de enige manier om rechtmatig in Nederland te blijven, door een asielverzoek in te dienen.
Forse stijging
In de eerste helft van 2022 hebben 307 Russen in Nederland asiel aangevraagd, blijkt uit de cijfers van de IND. Dat zijn geen enorme aantallen, maar wel een forse stijging ten opzichte van voorgaande jaren. "Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne krijgen we vragen van Russen die bijvoorbeeld hier op dat moment op familiebezoek waren en bang waren om terug te gaan", zegt Martijn van der Linden van Vluchtelingenwerk.
Volgens Van der Linden is er nog een andere manier om de visumban te omzeilen. "Russen kunnen wel naar Turkije en boeken dan bijvoorbeeld een vlucht vanuit Istanbul naar Belgrado, met een overstap in Amsterdam. Dan stappen ze hier uit en vragen ze asiel aan."
Petrasova raadt het Russen af om asiel aan te vragen. "Er is al een asielcrisis en dan komt er nog meer druk op dat proces. De mensen die hierheen komen willen vaak ook geen asiel. Het zijn vooral jonge, goed opgeleide mensen die bijvoorbeeld een eigen bedrijf hebben of als zzp'er werken en tijdelijk veiligheid zoeken. En juist die mensen raak je door nu strengere regels in te voeren voor visa."
