Zweden en Finland doen stap richting NAVO: 'Alleen lidmaatschap biedt veiligheid'
Finland maakt zich serieuze zorgen over zijn eigen veiligheid sinds de invasie van hun buurland Rusland in Oekraïne. Het EU-land gaat daarom al binnen enkele weken de mogelijkheid om lid te worden van de NAVO voorleggen aan het parlement. Ook Zweden opent om diezelfde reden een politieke discussie over mogelijk NAVO-lidmaatschap.
Dat hebben de Finse premier Sanna Marin en de Zweedse premier Magdalena Andersson zojuist gezamenlijk bekendgemaakt na een bijeenkomst over hun veiligheidssituatie in de Zweedse hoofdstad Stockholm.
'Alles is veranderd'
Volgens Marin heeft de Russische invasie van Oekraïne op 24 februari veel veranderd voor de veiligheid van zowel Finland als Zweden. "Alles is veranderd sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen, dat is heel erg duidelijk. En dat vraagt om een discussie in ons land over onze veiligheid en dus ook het NAVO-lidmaatschap."
Daarbij is cruciaal dat ook de veiligheid van andere landen wordt meegewogen bij een eventueel NAVO-lidmaatschap, aldus de Finse premier. "We begrijpen heel goed dat onze keuze invloed heeft op onszelf, maar ook op onze buurlanden. Ons streven daarbij is altijd vrede."
Eind juni?
Vlak voor het begin van de persconferentie onthulde de Zweedse krant Svenska Dagbladet dat Andersson eind juni het NAVO-lidmaatschap officieel wil aanvragen tijdens een NAVO-top in Madrid. Andersson wilde dat niet bevestigen, maar zei wel dat haar land een politieke discussie gaat voeren over de toegevoegde waarde en risico's van zo'n lidmaatschap voor Zweden.
"We hebben verschillende opties, die niet zonder risico's zijn", zei Andersson tijdens de persconferentie. "Daarbij blijven we nauw samenwerken en coördineren met Finland. Als het gaat om veiligheid zijn we afhankelijk van elkaar."
Wel EU, geen NAVO
De twee Scandinavische landen zijn beiden sinds 1995 lid van de Europese Unie. Maar dat geldt niet voor de NAVO, het in de praktijk door de Verenigde Staten aangevoerde militaire bondgenootschap dat nu bestaat uit dertig landen, waaronder Nederland. Al deze landen kunnen een beroep doen op Artikel 5 (een aanval op één, is een aanval op allen) waarmee de andere lidstaten een aangevallen land beloven te helpen.
Volgens de Finse premier Marin is er 'geen andere manier' om militaire en politieke veiligheidsgaranties te krijgen dan onder dit Artikel 5, zo zei ze woensdag.
'Historische stap'
"Het is een historische stap als Zweden en Finland na jaren van neutrale opstelling toch lid gaan worden van NAVO. Wat Poetin juist niet wilde, uitbreiding van het NAVO-bondgenootschap, is nu een rechtstreeks gevolg van de oorlog in Oekraïne", zegt politiek verslaggever Fons Lambie.
"De NAVO heeft een open-deur-beleid: elk land in Europa of Noord-Amerika mag een aanvraag indienen. Wel moeten de andere landen beslissen of ze akkoord gaan, maar dat lijkt een formaliteit. In Brussel hoor je achter de schermen dat als het daadwerkelijke NAVO-lidmaatschap heel snel een feit is, mits parlementen in beide landen akkoord zijn. Zweden en Finland zijn EU-landen, die de afgelopen jaren steeds vaker overleggen en samenwerken met de NAVO, dus dat maakt de stap naar het lidmaatschap makkelijk."
'Zeer welkome leden'
Mochten Finland en Zweden willen toetreden tot de NAVO, kan het volgens historicus en Ivo van de Wijdeven snel gaan. "Secretaris-generaal Stoltenberg van de NAVO heeft al gezegd dat wanneer de aanvraag komt, de afhandeling snel zal zijn. Niet van vandaag op morgen, maar het zijn zeer welkome leden."
Rusland dreigde eind februari dat NAVO-toetreding van Finland 'ernstige militaire en politieke gevolgen' zou hebben, zonder hier verder op in te gaan. Dit roept belangrijke vragen op over wat Rusland bijvoorbeeld zal doen in de periode tussen de officiële aanvraag en daadwerkelijke toetreding, aangezien het land dan op papier nog niet onder NAVO-bescherming zou vallen.
Tijdelijke veiligheid
"De hele periode tussen aanvraag en het echte lidmaatschap heb je geen dekking van Artikel 5. Dus daarmee is het belangrijk dat die periode zo kort mogelijk wordt", zegt defensie-deskundige Dick Zandee van Instituut Clingendael. "Daarnaast kan je als land tijdelijke veiligheidsrelaties sluiten met lidstaten van de NAVO die ook een kernmacht zijn. Denk aan Frankrijk, de VS en het VK."
Van de Wijdeven rekent in eerste instantie vooral op stevige woorden. "Het Kremlin zal hier kwaad over spreken. Het past precies in het frame dat Poetin al jarenlang neerzet van een NAVO die zich ongeacht Russische zorgen steeds verder uitbreidt richting de Russische grens. Tegelijkertijd staan Finland en Zweden niet bovenaan het lijstje problemen van Rusland, dat momenteel de handen vol heeft aan de oorlog in Oekraïne."
