Veel mensen zijn bereid om Oekraïense vluchtelingen op te halen bij de grens. De meesten met goede bedoelingen, maar niet iedereen. Vluchtelingenorganisatie UNHCR waarschuwt voor mensenhandel, omdat het gaat om kwetsbare oorlogsslachtoffers. "Je hebt een groepje mensen die het heel slecht voor heeft met deze mensen."
Dat zegt de Russisch-Oekraïense Katja Didenko, die sinds haar tiende in Nederland woont. Als sociaal werker heeft zij veel contact met Oekraïense vluchtelingen. Via vrijwilligers aan de grens heeft ze al signalen gekregen dat er mensenhandel plaatsvindt. "Ja, onze vrijwilligers hebben mensen soms in een auto zien stappen waarvan vermoedens bestaan dat er iets niet klopt."
Kwetsbaar
Het overgrote deel van de Oekraïense vluchtelingen bestaat uit vrouwen en kinderen. Dat brengt de nodige risico's met zich mee, zegt Didenko. "De oorlog is een chaotische situatie waarbinnen mensen niet altijd goede keuzes weten te maken. Vaak is ook sprake van trauma. Dat maakt mensen op de vlucht kwetsbaar, vooral vrouwen en kinderen."
Ook Ina Hut, directeur Coördinatiecentrum Mensenhandel (Comensha), zegt verschillende signalen van mensenhandel te hebben ontvangen, in Nederland en uit het buitenland. "Op sociale media wordt al gevraagd naar Oekraïense vrouwen voor de seksindustrie, maar ook naar huwelijkskandidaten", zegt ze. "Vluchtelingen zijn heel kwetsbaar en mensen proberen daarvan te profiteren."
Volgens Didenko kunnen vluchtelingen worden uitgebuit in verschillende branches. "Zoals in de agrarische sector, transportwereld en prostitutie." Hut vult aan: "Ook kunnen ze worden gedwongen om drugs te vervoeren, te werken in de hennepteelt of worden ze crimineel uitgebuit."
Sociale media
Veel van de mensenhandel begint op sociale media, legt Didenko uit. "Iemand biedt hen doelgericht een woonverblijf aan met eventueel werk na een kort gesprek via Telegram, WhatsApp of Instagram. In de snelheid zeggen ze dan eerder ja dan nee. Ze komen daardoor in een situatie terecht waar ze niks vanaf weten. Ook niet wat voor werkzaamheden ze moeten doen."
Volgens Hut zijn de gevaren van een grote vluchtelingenstroom dat er mensen tussendoor glippen. "Dat er onvoldoende toezicht wordt gehouden en geen registraties plaatsvinden."
Grote zorgen
Gezien de signalen dat mensenhandel plaatsvindt, ook in Nederland, zijn de zorgen groot. "Er zijn mensen die hier een bepaalde business in zien", zegt Didenko. "Dat is gevaarlijk. Mensen worden niet alleen uitgebuit, maar lopen ook een enorm trauma op, naast het trauma dat ze al hebben." Ook Hut benadrukt dat. "Wij starten daarom met een publiciteitscampagne om het publiek te informeren. Zodat ze weten waar ze een verdachte situatie kunnen melden."
'We zitten er bovenop'
Staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel en Migratie raadt het ophalen van mensen aan de grens niet af, maar stimuleert het ook niet. "Als jij een geliefde, familielid of vriend bij bijvoorbeeld de Poolse grens wilt ophalen en hier wilt huisvesten, vinden we dat mooi", zegt hij. "Dat mensen mogelijk van de radar verdwijnen, wordt hierdoor niet verholpen of beperkt."
Van der Burg zegt dat het ongetwijfeld zo zal zijn dat er mensen tussen zitten die misbruik maken van de situatie. "En daar zitten we dan ook vol bovenop", zegt hij. "Dat loopt via politie en justitie."
De staatssecretaris roept Oekraïense vluchtelingen op zich te laten registeren. "In Nederland zitten nu zo'n 2300 Oekraïense vluchtelingen in de opvang", zegt hij. "Maar dat cijfer ligt eigenlijk hoger. Veel vluchtelingen zitten namelijk ook bij vrienden en familie. Daarom is het belangrijk dat iedereen die de afgelopen dagen is binnengekomen, zich laat registreren. Dan krijgen we een nog beter beeld."
