"Iedereen vlucht voor dezelfde gevaren, er zou geen discriminatie moeten zijn tussen Oekraïners en niet-Oekraïners", zei Filippo Grandi, de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties (VN) gisteren. Maar die is er wel, constateerde hij. Bijvoorbeeld aan de grens, waar vluchtelingen soms verschillend worden behandeld.
Het zijn lang niet alleen maar Oekraïners die nu massaal de oorlog ontvluchten. Het zijn ook de vele internationale studenten uit bijvoorbeeld Nigeria of India, gastarbeiders uit Turkmenistan of vluchtelingen uit Syrië.
Ook zij komen in de dagenlange files of overvolle treinen richting de grens terecht, of moeten urenlang lopen om die grens te bereiken.
Tegengehouden
Op social media en in nieuwsmedia vertellen tientallen van hen hoe hun vlucht als buitenlander nóg moeilijker was. Hoe ze werden tegengehouden als ze een trein of bus in wilden:
Urenlang wachten
Of dat ze agressief zijn behandeld door de (grens)politie of urenlang werden vastgehouden terwijl Oekraïners wel naar Polen mochten.
Dat laatste gebeurde ook de 17-jarige Johanna uit Nigeria, vertelt ze in een video van het medium Brut. Ze studeert aan een universiteit in Charkov, in het oosten van Oekraïne, zoals veel meer Afrikanen.
Dag lopen
Na angstige momenten in schuilkelders tijdens de bombardementen besloot ze te vluchten. Een taxi bracht haar en anderen in de richting van de grens, het laatste stuk moest ze lopen. Dat duurde bijna een dag. Ze was door en door koud.
Aan de grens volgde nog een tegenslag: "Ze hielden ons vast zonder reden en lieten Oekraïners wel door. We zaten daar vijf uur of langer. Als ze een Oekraïense vrouw zagen aankomen, sloegen ze ons, zeiden: 'weg, weg, weg' en lieten haar door."
Uiteindelijk is Johanna met een groep Oekraïense vrouwen de grens overgestoken.
Wat is er aan de hand?
Filippo Grandi van de VN benadrukte gisteren dat het verschil in behandeling geen overheidsbeleid is van Oekraïne of Polen, maar dat het incidenten zijn. Incidenten die hij sterk afkeurt.
Onze correspondent Jeroen Akkermans ziet in Lviv, in West-Oekraïne dicht bij de grens met Polen, hoe ingewikkeld de situatie is. "Op het treinstation hier zit iedereen in een benarde situatie. Dus ook vluchtelingen van elders, internationale studenten en expats die werken in Oekraïne. Soms hebben ze geen paspoort of niet de juiste reispapieren."
Wat volgens hem meespeelt: Oekraïne heeft al een paar dagen als evacuatieregel 'vrouwen en kinderen eerst'. Oekraïense mannen moeten blijven om te vechten. Dat kan deels verklaren waarom studenten en arbeidsmigranten problemen hebben om weg te komen.
Aan de andere kant van de grens, in Polen, noemt correspondent Olaf Koens nog iets anders: de EU-regels. "Oekraïners hoeven niet illegaal te vluchten, zij hebben visumvrij reizen binnen de EU. Voor inwoners van Oekraïne met andere nationaliteiten geldt dat niet. Zij gaan als vluchteling de grens over en hebben officieel een visum nodig. Daar zit een formeel verschil dat het verschil in behandeling deels kan verklaren."
Met die regels is inmiddels gebroken. In Polen is iedereen welkom. Op Twitter reageerde de Poolse overheid daarom boos op een bewering dat een groep Indiase studenten uit racisme niet wordt binnengelaten:
Olaf Koens ziet dat Polen doet wat het belooft. "Sinds ik hier bij de grens ben aangekomen, zie ik heel veel mensen uit alle delen van de wereld, die normaal gesproken een visum nodig hebben om hier te zijn. Mensen uit Centraal-Afrika, Noord-Afrika, Centraal-Azië. Overigens controleren Oekraïne en Polen wel paspoorten aan de grens. Het is niet zo dat de poort openstaat."
Wat volgens Koens wel een probleem blijft, zijn de rechtse nationalisten. "Racisme is diep in het land Polen verankerd, en ook in Oekraïne kun je met racisme te maken krijgen."
Bijna een geweldsuitbarsting
Gisteravond kwam het volgens correspondent Arjan van der Horst van de NOS bijna tot een geweldsuitbarsting. Hij stond voor het grensstation van Przemyśl in Polen waar een groep extreemrechtse jongeren probeerde binnen te dringen. In het station verbleven Afrikaanse studenten.
"Mijn Poolse tolk hoorde wat ze zeiden. Ze hadden het duidelijk gemunt op de zwarte vluchtelingen. De politie schopte de jongeren meteen het gebouw uit."
