In sommige landen zijn milieubeschermers hun leven niet zeker. Colombia is het gevaarlijkst, daar worden jaarlijks tientallen activisten vermoord omdat zij zich uitspreken tegen milieuvervuilende projecten. "Ik loop met bodyguards rond. Dit is een oorlogssituatie."
Het verzet van Oscar Sampayo tegen een grote vuilnisbelt en oliewinning rond zijn woonplaats wordt hem niet in dank afgenomen. Sterker nog, de 36-jarige Colombiaan verplaatst zich alleen nog maar met bodyguards. "Er worden pamfletten uitgedeeld waarop staat dat ik moet vertrekken. Ik krijg dreigtelefoontjes en dreigberichten via WhatsApp", vertelt Sampayo aan de telefoon vanuit Barrancabermeja.
De stad in het noorden van Colombia is het epicentrum van de olie-industrie van het land. De grote belangen rond nieuwe projecten en de gewelddadige geschiedenis van Colombia blijken een giftige cocktail. "Onze tegenstanders vinden dat wij de vooruitgang dwarsbomen. Maar wat is die vooruitgang waard als het milieu vervuild wordt?", zegt Sampayo.
'Wij doen niets verkeerd, we beschermen de natuur'
Sampayo bracht het er ondanks de bedreigingen tot nu toe heelhuids vanaf. Maar vorig jaar werden verschillende bevriende milieubeschermers van hem vermoord. "Vroeger waren vakbondsmensen die in de fabriek opkwamen voor arbeidsrechten het doelwit, nu zijn het de milieubeschermers. Ze zijn niet gewend aan milieuactivisten. Nieuwe projecten worden ons gewoon opgedrongen", zegt Sampayo.
Waar de bedreigingen precies vandaan komen is vaak schimmig: sommige zijn ondertekend door paramilitairen die banden zouden hebben met de bedrijven waar Sampayo en andere milieubeschermers zich tegen keren. "We leven nu eenmaal in deze gekte. Maar het is ook een motivatie om door te gaan want ik weet dat wij niets verkeerd doen. We verdedigen de natuur."
Colombia dodelijkste land
Sinds 2015 is het aantal gedode milieubeschermers wereldwijd opgelopen van 185 naar 227 in 2020, stelt de milieu- en mensenrechtenorganisatie Global Witness. Colombia voert met 65 doden de lijst aan, gevolgd door Mexico en de Filipijnen waar 30 en 29 activisten om het leven kwamen.
Vooral de laatste jaren is het geweld tegen Colombiaanse milieubeschermers sterk toegenomen, ziet Lourdes Castro, van Somos Defensores, een vereniging die opkomt voor deze groep. Sinds het vredesakkoord met de FARC in 2016 is de ontbossing sterk toegenomen in gebieden waar de guerrillabeweging het vroeger voor het zeggen had. Houtkap voor landbouwgronden, maar ook mijnbouw en drugsteelt zorgen in Colombia regelmatig voor milieu-conflicten.
"De wortel van het probleem is dat deze milieubeschermers worden gezien als vijanden van de ontwikkeling van het land. Ze worden gestigmatiseerd. Een derde van de slachtoffers is inheems", zegt Castro.
'Meer geweld door klimaatverandering'
Francisca Stuardo van Global Witness, die het aantal vermoorde milieubeschermers telt, ziet een toename van het geweld door klimaatverandering. "Dat kan komen doordat het thema steeds meer op de agenda staat en milieubeschermers vaker van zich laten horen. Mogelijk is er meer geweld door een toename van het verzet", zegt Stuardo.
Een voorbeeld van de invloed van klimaatverandering op de conflicten met milieubeschermers is volgens Stuardo een zaak in Mexico: in een gebied waar water al maar schaarser wordt en waar het toch al kurkdroog is, escaleerde een conflict tussen een inheemse stam en een bedrijf dat grote hoeveelheden water uit de grond wilde halen.
Een ander voorbeeld is een zaak in Honduras waar een rivier vervuild raakte door een mijnbedrijf. "Omdat het land de laatste jaren steeds vaker geteisterd wordt door orkanen, kon de stam die afhankelijk was van het water uit de rivier niet makkelijk op andere plaatsen terecht om water te halen. Ook hier escaleerde het conflict", legt Stuardo uit.
De daders zijn vaak lastig te achterhalen, omdat in veel van de landen waar de moorden worden gepleegd wijdverbreide straffeloosheid heerst. Zelden komt het tot een rechtszaak, laat staan een veroordeling.
