Een van de grootste mensenrechtenorganisaties durft het niet meer aan om nog langer in Hongkong te blijven. Voor het eind van het jaar trekt Amnesty International de deur van het kantoor in Hongkong definitief achter zich dicht. "Het vrij kunnen werken is voorbij."
Tientallen jaren zat Amnesty in Hongkong. Vanuit de stadstaat hield de organisatie China in de gaten, want daar mogen ze al jaren niet meer in. Nu vertrekken ze uit Hongkong, vrijwillig. Amnesty wordt niet het land uitgezet, maar de snelle veranderingen dwingt ze tot de keus.
Begin van het einde
Aanleiding is de veiligheidswet die China vorig jaar doorvoerde. "Dat was het begin van het einde", zegt Ruud Bosgraaf van Amnesty. "De wet maakt het werk van journalisten en activisten heel moeilijk en dat geldt ook voor ons. Het vrij kunnen werken is voorbij."
In Hongkong zijn na de wet kritische kranten gestopt, vakbonden en prodemocratische partijen opgeheven en studentenleiders vastgezet. Nog een voorbeeld: het museum dat herinnert aan het neerslaan van het protest op het plein van de Hemelse Vrede in 1989, besloot de deuren te sluiten. Medewerkers waren bang om opgepakt te worden.
Amnesty niet buiten schot
"De democratie kalft razendsnel af. We moeten het ergste vrezen voor de toekomst", zegt Bosgraaf. Het zouden juist redenen zijn voor Amnesty om te blijven, maar de organisatie vreest ook in het vizier van de autoriteiten te komen.
"Vaak is het zo dat grote internationale organisaties vaak iets meer bescherming hebben dan plaatselijke organisaties, maar wij blijven niet buiten schot", vertelt Bosgraaf.
Veiligheidswet
De nationale veiligheidswet werd vorig jaar door China ingevoerd na massale protesten in Hongkong. Het geeft de autoriteiten uitgebreide mogelijkheden om activisten aan te pakken.
In 1997 droeg het Verenigd Koninkrijk, de voormalige kolonisator van Hongkong, de kroonkolonie over aan China. Daarbij werd afgesproken dat China het principe 'één land, twee systemen' zou aanhouden. Het zou zich niet bemoeien met de vrijemarkteconomie, het democratisch stelsel en de onafhankelijke rechtspraak van Hongkong.
Met de nieuwe veiligheidswet is daar definitief een eind aan gekomen, zeggen mensenrechtenorganisaties. Volgens China is de wet nodig om stabiliteit te laten terugkeren in Hongkong.
Ook als er geen verzoek komt om te vertrekken, kan een land het functioneren alsnog onmogelijk maken. Dat gebeurt bijvoorbeeld in India, waar het werk van Amnesty al een jaar stilligt, legt Bosgraaf uit. "Ze stellen een onderzoek in naar onze financiën, maar het is eigenlijk bedoeld om ons werk te bemoeilijken." Amnesty is in India kritisch over hoe de overheid minderheden behandelt.
Dit soort obstructietactieken wil Amnesty niet afwachten. De organisatie gaat op zoek naar een uitkijkpost in Azië om de overheid van China en Hongkong kritisch te blijven volgen. Het besluit is nog niet genomen. Het Thaise Bangkok is mogelijk een optie.
Eén jaar veiligheidswet: inwoners Hongkong 'omgeven door angst'
Veel kritische inwoners van Hongkong zijn al naar het buitenland vertrokken. De andere optie is je mond houden, zegt Bosgraaf. De kans is anders groot dat je binnen de kortste keren achter de tralies zit. "Het zal mensen pijn doen dat we vertrekken, maar ze zullen niet verbaasd zijn."
