Vandaag loopt de deadline af voor het vertrek van de Westerse troepenmacht in Afghanistan. De taliban hebben beloofd dat zij buitenlanders en Afghaanse burgers met reispapieren ook na 31 augustus nog laten vertrekken. Maar gebeurt dat ook echt? "Dit zijn mensen die in hun ogen verraad gepleegd hebben."
Ruim twee weken nadat de taliban de macht weer in handen kregen, is de militaire missie van de Verenigde Staten en zijn bondgenoten in Afghanistan beëindigd.
Datum zelf geprikt
Het was de Amerikaanse president Joe Biden, die internationaal kritiek krijgt over de chaotische uittocht uit het land, die begin juli zelf met de einddatum van 31 augustus op de proppen kwam. Dat was nog voor de chaos uitbrak op het vliegveld van de hoofdstad Kabul, met als absoluut dieptepunt de zelfmoordaanslag van IS-K, met zeker 182 doden en honderden gewonden.
Europese landen, waaronder Nederland, waren het niet eens met die einddatum. Zij wilden graag meer tijd om hun burgers en medewerkers uit het land te evacueren, maar kregen die dus niet van de Amerikanen – die tot vandaag het luchtverkeer van en naar Kabul regelden.
Nieuwe verklaring
Zondag werd ineens een nieuwe verklaring uitgebracht door Nederland en ruim honderd andere landen. "We hebben van de taliban de verzekering gekregen dat alle buitenlandse onderdanen en alle Afghaanse burgers met een reistoestemming uit onze landen op een veilige en ordelijke manier naar de vertrekpunten en buiten het land mogen reizen", schrijven de landen in deze verklaring.
Toch zal de nadruk liggen op het evacueren van buitenlanders, verwacht Jorrit Kamminga, onderzoeker bij Instituut Clingendael. "Er zijn nog steeds veel meer buitenlanders dan gedacht. Dat heeft ook Nederland enorm onderschat."
Hij denkt niet dat door deze deal iedereen kan worden geëvacueerd. "Vooral de groep Afghanen die voor Nederlandse en buitenlandse ontwikkelingsprogramma's heeft gewerkt, is simpelweg te groot. Het is triest, maar het zal niet mogelijk zijn om iedereen die nu risico loopt te evacueren."
'Eerst zien, dan geloven'
Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag (D66) durft ook niet te vertrouwen op de belofte van de taliban. "Eerst zien, dan geloven", zei Kaag gisteren. Volgens haar zal het bovendien 'wel even duren' voordat mensen weer geëvacueerd kunnen worden.
"Het is niet een kwestie van de ene op de andere dag. Daar moeten we heel realistisch in zijn", aldus Kaag, die binnenkort naar de regio afreist om evacuaties weer mogelijk te maken. Het kabinet zegt zich te blijven inspannen 'om ook diegenen te helpen die voor evacuatie in aanmerking komen en nog in Afghanistan zijn achtergebleven'.
De Nederlandse Afghanistan-kenner Willem Vogelsang, die de afgelopen decennia vaak in het land verbleef, ziet de verklaring van de Westerse landen vooral als mooi weer spelen. "Het is een excuus voor de Westerse mogendheden dat ze Afghanistan in de steek hebben gelaten. Wij horen dat graag hier in het Westen, het geeft het idee dat we nog enige greep hebben op wat daar gebeurt."
Greep kwijt
Want die greep zijn we volgens hem al lang kwijt. "Militair hebben de taliban gewonnen. Gaan zij weer hard optreden tegen de bevolking? En pikken de Afghanen dat na twintig jaar? We weten totaal niet wat er nu gaat gebeuren in Afghanistan." Daarbij vreest hij dat de aandacht voor het land de komende tijd wegzakt, nu de meeste Westerse en Afghaanse journalisten het land zijn ontvlucht.
"We weten totaal niet wat er nu gaat gebeuren in Afghanistan."
De taliban zelf beloofden afgelopen weekend ook dat Afghanen met de juiste papieren het land 'op een waardige manier' mogen verlaten. Dit kan op het moment dat commerciële vluchten worden hervat in het land, schreef talibanwoordvoerder Suhail Shaheen op Twitter.
Toch zijn er maar weinig Afghanen die de taliban vanwege hun gewelddadige verleden nog vertrouwen. Er heerst vooral veel angst en onzekerheid in het land, met name als het gaat om onderwijs en werk voor vrouwen en minderheden, die eerder onderdrukt zijn door de taliban. Mensen zijn bovendien bang voor de opkomst van terreurgroepen IS en al-Qaeda, die aanslagen plegen gericht op zowel de Afghaanse bevolking als de taliban. Daarom vreest de Europese Unie dat de komende tijd een nieuwe vluchtelingencrisis zal uitbreken.
Erkenning en steun
Kamminga denkt dat het voor de taliban zelf, los van hun propaganda, waarschijnlijk ook beter is om mee te werken met de evacuaties van het Westen. "Dat kan later helpen om internationale erkenning en steun te krijgen. En het is in die zin ook een win-winsituatie. Want dit zijn mensen die in hun ogen verraad gepleegd hebben door voor de Amerikanen en hun marionettenregime in Kabul te werken."
Deze internationale erkenning en steun, die gepaard gaat met humanitaire hulpgoederen en geld, zullen de taliban volgens hem hard nodig hebben. "Anders kunnen ze de bevolking niet veel bieden en zal ook de steun voor de taliban weer snel afbrokkelen."
