Songfestival politiek beladen? 'Ieder verhaal schuurt wel een beetje'

Volgens songfestivalkenner Dave Boomkens is het belangrijk om een onderscheid te maken als het gaat om 'politiek beladen' liedjes.

"Sommige liedjes hebben een duidelijk politiek doel. Zoals Belarus dit jaar, dat land werd dit jaar gediskwalificeerd van deelname. De band steunde openlijk het regime van president Aleksandr Loekasjenko. Met zo'n lied meng je je actief in een politieke situatie."

Veelzijdigheid Europa

Belarus stuurde twee liedjes in. Beide nummers leken de spot te drijven met de tegenstanders van Loekasjenko, die al driekwart jaar tegen het regime protesteren. "Het nummer had zo een lijflied kunnen zijn van de staatspolitie", zei Belarusdeskundige Franka Hummels eerder tegen RTL Nieuws.

"Daarnaast heb je nog een andere categorie: die van de liedjes die terugvallen op een stukje historie, of voortkomen uit een culturele achtergrond. Liedjes die bijvoorbeeld een stem geven aan minderheden, die een statement zijn met betrekking tot de huidige wereldgebeurtenissen. Via die liedjes en alles eromheen wordt Europa getoond, in al haar veelzijdigheid", zegt Boomkens, die eerder verschillende boeken schreef over het songfestival. 

"In de loop der jaren heb je altijd wel inzendingen die stof doen opwaaien. Ieder verhaal schuurt wel een beetje. Ook dat hoort bij het songfestival."

'Eenzijdig beeld van vrouwen'

Een van de landen waar dit jaar commotie vanuit het thuisland is ontstaan over de inzending, is bij Rusland. Zangeres Manizha spoort Russische vrouwen in haar lied aan om sterk en onafhankelijk te zijn.

Rusland-correspondent Eva Hartog noemt de inzending 'heel bijzonder'. "In Rusland wordt over het algemeen door de staatsmedia en in de politiek een eenzijdig beeld van vrouwen geschetst. Vrouwen moeten vooral een goede moeder zijn en er mooi uitzien. Daar gaat Manizha tegenin."

Zo zingt de zangeres: "Je bent nu dertig – waarom heb je eigenlijk nog geen kinderen? Je ziet er goed uit, maar mag best nog een beetje afvallen."

"Een minderheid van progressief Rusland steunt haar. Maar er zijn ook veel conservatieve Russen die vinden dat Manizha de Russische vrouw te kakken zet. Ze zien haar als een losgeslagen vrouw."

"Oorspronkelijk komt Manizha uit Tadzjikistan. Inwoners uit dat land worden in Rusland een beetje behandeld als tweederangsburgers. Haar afkomst wordt ook steeds genoemd in de haatreacties. Ze wordt weggezet alsof ze niet bij Rusland hoort. "

De inzending van Zweden komt van de 19-jarige Tusse. "Oorspronkelijk komt hij uit Congo", zegt Boomkens. "Tussen de bommen van de rebellen door, opgejaagd door plunderingen en verwoestingen, kwam de vierjarige Tusse in een vluchtelingenkamp terecht ergens bij de grens met Oeganda. Pas in 2015 vindt hij rust bij een pleeggezin in een klein dorpje in Zweden. Het lijkt alsof Tusse met sommige zinnetjes zijn tranen beschrijft. Tranen die branden en daarmee symbool staan voor alle ellende in de wereld."

Ook heeft hij een belangrijke boodschap: 'stop met haten, maak wat van je leven'.

'Dit lied is mijn revanche'

Tusse zelf beschrijft zijn liedje als een revanche, zegt hij in een interview met een fansite van het songfestival. "Ooit was ik een vluchteling. De oorlog in Congo hield mij in haar greep. En nu sta ik weer op. En daarnaast ben ik ook altijd een buitenbeentje geweest. Ik lak mijn nagels en ik draag niet dezelfde kleren als alle anderen en ben ik altijd vrolijk. En daar kunnen mensen problemen mee hebben. Dit lied is dus eigenlijk een beetje mijn revanche."

Ook Israël doet dit jaar weer mee met het songfestival. In dat land is de politieke situatie op dit moment erg gespannen. Meer dan een week geleden escaleerde het conflict tussen Israël en Hamas, waardoor er over en weer werd geschoten.

Daar is bij de inzending van de 21-jarige Eden Alene niks van te merken. "Zij staat als artieste los van het conflict", zegt Boomkens. "Na haar optreden voor de jury, bedankte ze het publiek zowel in het Hebreeuws als in het Arabisch. Ze neemt een neutrale positie in."

Of een lied wel of niet wordt afgekeurd voor deelname is volgens Boomkens afhankelijk of een inzending politiek sturend is. "Sommige landen vertellen ook gewoon een historisch of cultuur verhaal."

'Kracht van het songfestival'

Als voorbeeld noemt Boomkens het lied '1944', waarmee Jamala voor Oekraine het songfestival won in 2016. Dat lied ging over de deportatie van Krim-Tartaren door Josef Stalin in 1944. Volgens Jamala ging het lied vooral over het leed dat haar familie is aangedaan, maar de tekst van het liedje werd ook gezien als een protest tegen de annexatie van de Krim door Rusland.

Volgens Boomkens is het songfestival een spiegel van Europa. "Aan de hand van het songfestival kan je eigenlijk een geschiedenisboek van Europa maken, met daarin allerlei verhalen die je op school niet zo snel meekreeg. Ook dat is de kracht van het songfestival."