Deze week werd een auto van Artsen zonder Grenzen (AzG) in het Ethiopische oorlogsgebied Tigray aangevallen door een groep soldaten. De chauffeur werd eruit gehaald, geslagen met een geweer en onder schot gehouden. "Pas toen een internationaal staflid uit de auto stapte, lieten ze hem gaan", zegt de Nederlandse Karline Kleijer van AzG. Zij zat in Tigray en ziet dat het incident symbool staat voor de vele spanningen in de regio.
De aanval had heel anders kunnen aflopen, zegt Kleijer. "Twee minibusjes vol met mensen, die vlak voor het AzG-konvooi reed, werden ook gestopt. Daar werden de mannen van de vrouwen gescheiden, en de mannen vermoord."
"De aanval werd uitgevoerd door een groep boze en gestreste soldaten. Ze waren net aangevallen door de andere strijdende partij. Een aantal soldaten werd gedood, wat leidde tot een hoop boosheid. Ze wilden waarschijnlijk wraak."
'Ze hebben dode mensen gezien'
Kleijer is boos over het incident. "Wij zijn een onafhankelijke medische instantie. We hebben niks met het conflict te maken. Voor iedereen die erbij is geweest is het heel heftig. Ze hebben dode mensen gezien. En ze zitten met een gevoel van 'waarom hebben wij dit overleefd en degenen die zijn vermoord niet?'"
Wat is er aan de hand in Tigray?
Er wordt gevochten in de noordelijke provincie Tigray, die grenst aan Soedan en Eritrea. In het gebied wonen de Tigreeërs. Ze hebben een eigen leger, het Volksbevrijdingsfront van Tigray (TPLF) en willen meer macht.
Tigray ligt hier:
De Ethiopische premier Abiy Ahmed beschuldigde het TPLF ervan bases van het regeringsleger te hebben aangevallen. Daarop heeft Abiy het Ethiopische leger ingezet en wordt er hevig gevochten. Daarbij krijgt Abiy militaire steun van het Eritrese leger. Veel onschuldige burgers zijn omgekomen, soms met machetes afgeslacht. Ook zou er sprake zijn van standrechtelijke executies, verkrachtingen en plunderingen.
Het gaat dus mogelijk om oorlogsmisdaden, maar over de omvang blijft veel onduidelijk. Journalisten zijn er niet welkom.
Tienduizenden mensen zijn voor het geweld op de vlucht geslagen. Een groot aantal van de vluchtelingen, zeker 40.000, is naar het straatarme buurland Soedan getrokken, waar ze onder slechte omstandigheden terechtkomen in opvangkampen.
Kleijer was de afgelopen weken in Tigray. Tienduizenden vluchtelingen uit het westelijke gedeelte zijn vertrokken naar centrale en oostelijke delen. In korte tijd is het aantal vluchtelingenkampen alleen al in de stad Shire toegenomen van drie naar vijftien. "Mensen zijn bang. Ze vertellen ons dat er soldaten zijn die hun dieren en voedsel meenemen."
Liever geen medicijnen
Het blijft niet alleen bij vee en voedsel, zegt Kleijer. "Als wij zorgmedewerkers medicijnen aanbieden, dan willen ze die liever niet. Ze zijn bang dat gewapende mannen die spullen dan komen stelen."
"Er zijn veel burgers omgekomen. Er zijn zo'n 300 burgers en soldaten met schot- en machetewonden in ons ziekenhuis in de plaats Abdurafi. In andere ziekenhuizen liggen er nog veel meer. Ook worden mensen bedreigd, waardoor ze vluchten. Het is lastig om de schaal van het geweld in te schatten, maar er worden ook mensen behandeld voor verkrachtingen."
Kleijer noemt het een grote humanitaire crisis, zeker voor de vluchtelingen. "Er leven duizenden mensen in scholen, maar vaak ook alleen onder een zeiltje. De levensomstandigheden zijn slecht. Wij proberen er te helpen met onder andere watervoorzieningen en noodtoiletten."
Geen eten, geen bed, oorlog in Ethiopië verwoest duizenden levens
Oogst gestolen of verbrand
De vluchtelingen uit Tigray worden niet alleen met het geweld zelf geconfronteerd, er zijn nog een hoop andere problemen. "Mensen hebben honger", zegt Kleijer. "Het is geen gigantische ondervoeding, maar er wordt wel geklaagd over voedseltekort. De oogsten zijn mislukt, omdat het oogstseizoen middenin de conflictperiode viel. Ze zijn niet binnengehaald, de oogst is gestolen of zelfs verbrand."
"Ook de banken functioneren niet goed. Mensen kunnen daardoor niet bij hun geld. Naar schatting zijn er ook nog eens tussen de 500.000 en twee miljoen mensen dakloos geworden. Stel je bent chauffeur en ontheemd, dan heb je dus ook geen auto meer en dus ook geen werk."
Op welke manier kan Artsen zonder Grenzen dan helpen? "We proberen gezondheidszorg te verlenen. We proberen ziekenhuizen te helpen door medicijnen te leveren en reparaties uit te voeren. Daarnaast hebben we aantal mobiele klinieken en een aantal vaste klinieken in kampen."
Goede hygiëne
"We zorgen dus ook voor water en noodtoiletten en we delen zeep en huishoudelijke artikelen uit aan vluchtelingen. Belangrijk is dat mensen schoon drinkwater hebben en toegang tot goede hygiëne, anders worden ze ziek."
Ook is er speciale hulp voor kinderen. "Er zijn een hoop kinderen die hun ouders door wat voor reden dan ook kwijt zijn. We hebben bijvoorbeeld speciale klinieken voor ondervoede kinderen. We geven ze speciale koekjes waar veel energie en vitaminen in zitten."
Kleijer is intussen aangekomen in Khartoum, de hoofdstad van Soedan. Het plan is dat ze volgende week verder reist naar het oosten van het land, waar zeker 40.000 Tygreërs in vluchtelingenkampen zitten. "Er zijn vier kampen, maar ook daar is de situatie schrijnend. Het is heel onherbergzaam gebied, mensen zitten letterlijk in het zand."
Alleen een tent
"De mensen in die kampen hebben een tent, maar daar is ook alles mee gezegd. Door de slechte communicatie weten mensen niet hoe het gaat met hun familie in Tigray. Het gaat om mensen die een hoop geweld hebben gezien. Het is niet niks."
"Het wordt ook voor ons de komende maanden een grote uitdaging om hulp te verlenen in Oost-Soedan. Het regenseizoen komt eraan en de grond wordt dan heel slecht. Het wordt dan een soort zwarte klei dat alleen begaanbaar is met een tractor. Het belooft een kriem te worden."
Toch zal het niet helemaal onmogelijk zijn om hulp te sturen. "Mensen kunnen altijd ergens komen, zeg ik altijd maar. Desnoods lopend. Maar onze voorraden erheen krijgen moet wel echt voor het regenseizoen."
Kleijer is ook optimistisch. Zo is het een stuk makkelijker geworden om Tigray te bereiken dan een aantal maanden geleden. Bovendien heeft de Ethiopische overheid toegezegd onderzoek te doen naar de overval van afgelopen dinsdag.
