Tegen een dictator, voor vrijheid of tegen racisme: ook in coronajaar 2020 waren er gigantische demonstraties die de wereld over gingen. RTL Nieuws blikt terug met demonstranten uit Belarus, de VS en Thailand. En we blikken vooruit: "Het volk is opgestaan. Of het zal lukken, hangt van ons af."
Er waren dit jaar allerlei onverwachte demonstraties. De koning van Thailand kreeg kritiek, ondanks de grote risico's die dat met zich meebrengt. En wie had verwacht dat massa's mensen in Belarus maandenlang de straat op zouden gaan tegen Aleksandr Loekasjenko, 'de laatste dictator van Europa'? En dan was er ook Black Lives Matter, de beweging die een gigantische doorbraak had.
En dan was er natuurlijk corona, en de protesten tegen de coronamaatregelen. "Demonstraties zetten issues op de agenda", zegt Jacquelien van Stekelenburg. Zij onderzoekt protestbewegingen voor de universiteit van Amsterdam. "Ze creëren een collectief omdat mensen denken: 'Hé, zo denk ik er ook over'. Daarna zie je vaak dat het even wegebt, maar het kan later ook weer terugkomen."
Black Lives Matter: de doorbraak
Dat laatste was het geval voor Black Lives Matter, dat dit jaar een spectaculaire wereldwijde doorbraak had. Aanleiding: een video waarop de Amerikaan George Floyd minutenlang naar adem hapt terwijl een agent een knie op zijn nek houdt, en zijn dood die daarop volgt.
Een van de 'BLM'-demonstranten die voorbijkwam, was Dairon Watson. Het team van RTL Nieuws in New York zocht hem weer op. Nu staat Dairon nog steeds achter Black Lives Matter, maar hij vertelt ons wel dat hij inmiddels enige afstand heeft genomen van de demonstraties.
BLM-demonstrant Dairon: 'Buren zeggen nog steeds geen gedag'
De protestoma van Belarus
Nina Baginskaja is 74 jaar. Ze begon eind jaren '80 al met demonstreren. Zelden had ze zoveel medestanders als dit jaar. Ze brachten president Aleksandr Loekasjenko na 26 jaar heerschappij aan het wankelen.
De oorzaak? Die weet niemand precies, maar het heeft waarschijnlijk te maken met een falend coronabeleid, een economische crisis en een aanstekelijke campagne van de oppositie. Maar Loekasjenko laat zich niet wegsturen. "Ze hebben onze mensen in de cel gegooid, mensen die niet als slaaf in hun eigen land willen leven," zegt Nina.
Recordjaar
Voor Nina, 'de protestoma', was 2020 naar eigen zeggen een recordjaar. Nog nooit pakte de politie zo vaak haar oppositievlag af. En het was een jaar waarin ze een protestboegbeeld werd, een beroemdheid in allerlei media. "Ik gebruik geen internet," zegt Nina. "Al snap ik wel dat ik juist dankzij internet zo beroemd ben geworden. Niet alleen in Belarus, maar ook in andere landen."
Protestoma Belarus: 'Ze pakten me 10 vlaggen af, een record'
Tegen de Thaise koning
Nog zo'n onverwacht protest: Thailand. Een land waar veel Nederlanders (in normale tijden) naartoe op vakantie gaan - en in de reisgids staat dan dat je moet uitkijken met opmerkingen over de koning. Juist dit jaar kwamen veel Thai zelf met grote demonstraties tegen het gebrek aan vrijheid én tegen de koning.
Dat dit een risico is, ondervond protestleider Tattep Ruangprapaikitseree aan den lijve: hij werd in augustus opgepakt en riskeert 15 jaar cel. Voorlopig is hij op vrije voeten. "Ik merk dat ik gevolgd word door mensen van de regering in burgerkleding."
Tattep leidt demonstraties Thailand: 'Voel me niet veilig'
'De activistenburnout'
Een vraag bij al die protesten blijft hangen: heeft het zin? In Belarus en Thailand zitten de machthebbers nog altijd in het zadel. Sterker nog: het lijkt erop dat in 2020 de protesten in Hongkong met succes de kop zijn ingedrukt door China. En de Arabische Lente is ook alweer tien jaar geleden.
Bij een onderzoek naar internationale protesten zag Van Stekelenburg iets interessants: "Een van mijn promovendi heeft onderzoek gedaan naar Egypte: wat doen demonstranten? Blijven ze actief? Stoppen ze ermee omdat het geen zin meer heeft? Bij mensen die stoppen zagen we vaak een 'activistenburnout'. Vooral bij activisten die niet heel sterk in netwerken ingebed zijn, die weinig steun hebben van vrienden of medeactivisten."
Sociale verandering
Daarom is het volgens Van Stekelenburg ook belangrijk dat die protestnetwerken actief blijven, bijvoorbeeld ook tijdens een lockdown. "Anders is de kans klein dat het protest weer oplaait."
En een grote sociale verandering? "Dat gebeurt bijna nooit," zegt Van Stekelenburg "De anti-apartheidsstrijd in Zuid-Afrika is een zeldzaam voorbeeld van een groot succes. Je moet misschien meer door de tijd heen kijken: protesten creëren een bewustzijn van een collectief."
