Het is het nieuws van de dag en we hebben er lang naar uitgekeken: de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Met als winnaar: geen idee. De strijd blijft doorgaan. Zo ver dat er zelfs een rechtbank aan te pas kan komen. President Trump zinspeelde er in zijn speech al op. Dit zijn de antwoorden op zes vragen over de naderende juridische strijd.
Raymond Mens en Ruth Oldenziel zijn beiden Amerikadeskundigen. Oldenziel is ook hoogleraar aan de Technische Universiteit Eindhoven. Mens heeft daarbij een boek geschreven over de verkiezingen en zijn opvallende hoofdrolspelers Joe Biden en Donald Trump. Vooral de strategieën van Trump kent hij door en door.
1. Trump zei in zijn speech vanochtend dat hij naar het Hooggerechtshof wil stappen. Waarom?
"Dat komt omdat Trump voorlopig in de staten die nog geteld moeten worden voor of dicht bij Biden staat", zegt Mens. "Het gaat vooral om de swing states. Maar in die staten moeten de stemmen nog geteld worden die eerder per post gekomen zijn. Die stemmen gaan voornamelijk naar Biden. Die loopt dus in, en dan kan het verschil uiteindelijk om een paar honderd stemmen gaan."
"De vraag in kamp-Trump is: is dat goed gedaan? Staat er wel een juiste datum op de postzegel? Is de envelop goed dichtgedaan? Zo niet, dan wil Trump daar wat tegen doen. Het Hooggerechtshof is dan zijn laatste redding. Trump wil koste wat kost voorkomen dat Biden met weinig stemmen wint en dus alle kiesmannen naar zich toetrekt", zegt Mens.
2. Trump spreekt ook over fraude. Waar doelt hij op?
"Dat gaat dus over stemmen per post. Dat zou frauduleus zijn", zegt Mens. "Er gaat weleens iets mis, maar er is geen bewijs dat het echt frauduleus is. Maar als er iets mis is, zoals dus iets met een postzegel, dan kan een advocaat ernaar gaan kijken en zeggen dat het stembiljet niet meer mag worden meegeteld."
Hier moet je bij de verkiezingen op letten
3. Niet alleen Trump, ook Biden staat met een leger advocaten klaar. Waarom?
"Trump wil dus dat bepaalde stemmen niet worden meegerekend als daar aanleiding toe is", zegt Mens. "Daar heeft hij advocaten voor nodig. Maar Biden heeft ze nodig voor het tegenovergestelde: hij wil dat alles tot de laatste stem geteld wordt, want er is een grote kans dat veel van de stemmen die op het einde nog geteld worden voor de Democraten zijn."
"Biden heeft de koppositie in de overgebleven staten overgenomen of komt er dichtbij. Maar hoe dicht? De vraag is dan of er niet eerst een hertelling moet plaatsvinden. Lokale rechters kunnen daar al opdracht toe geven. Maar als dat voor één van beide kandidaten niet ver genoeg gaat, zullen er vervolgstappen moeten worden genomen. Uiteindelijk kom je dan bij het Hooggerechtshof terecht."
4. Gaat Trump de uitslag überhaupt wel erkennen als Biden wint?
"De vraag is waar het om gaat", zegt Oldenziel. "Zoals hij zelf aangeeft, gaat hij dat niet doen. Hij stelt de uitslag telkens opnieuw, ook gisteren, van tevoren ter discussie. Ook zijn achterban zal het niet accepteren. Trump zal er alles aan doen om mensen de straat op te laten gaan, ook met geweld. Wie gaat dan het geweld afstraffen? Het hek om het Witte Huis is al hoger gemaakt om demonstranten weg te houden. Dat zegt wel iets over de huidige staat van het Amerikaanse politieke stelsel, de kwetsbaarheid van de democratie."
Ook met minder stemmen kan je president worden:
"Beide partijen hebben weinig vertrouwen in dat stelsel", zegt Oldenziel. "Ook de Democraten. Zij hebben al twee keer moeten toezien dat ze meer stemmen hadden, maar toch de verkiezingen verloren. De vraag is wat dat met de Democraten doet als het een derde keer gebeurt. Al verwacht ik dat Biden dan zal zeggen dat het 't systeem is en dat hij niet zal oproepen tot geweld."
5. Stel, er komt een rechtszaak. Hoe gaat die eruitzien?
"Er zal worden getoetst of alles op een correcte manier is verlopen. Of op de postzegel geen datum na 3 november staat, of dat er wel met kleine letters is geschreven als het niet met hoofdletters moest", zegt Mens. "Maar of iets wel of niet correct is gedaan is volledig voor interpretatie vatbaar. Voor interpretatie van de rechters van het Hooggerechtshof."
"Zij beslissen dan wat legaal is en wat niet. Onlangs heeft Trump snel een conservatieve rechter benoemd die hij nog voor de verkiezingen wilde installeren. Daar hebben de Democraten niet een lekker gevoel bij. Ik geloof niet dat conservatieve rechters per definitie voor Trump kiezen, ze zijn gewoon onafhankelijk", zegt Mens.
"Dat de Democraten daar bang voor zijn, heeft ook met de verkiezingen in 2000 te maken", zegt Mens. "George W. Bush en Al Gore lagen dicht bij elkaar. Ook die zaak kwam bij het Hooggerechtshof te liggen, maar dat zei op een gegeven moment: stop er maar mee, degene die nu aan de leiding gaat heeft gewonnen. Gore was niet blij, maar accepteerde die beslissing wel, hoewel twee rechters waren benoemd door de vader van George W. Bush."
Oldenziel vult aan: "In 2000 lieten zowel de Democraten als de Republikeinen het recht zijn gang gaan. Pas midden december kwam het Hooggerechtshof met een oordeel en toen pas kon definitief vastgesteld worden wie de nieuwe president van de Verenigde Staten was. Dat zal nu niet het geval zijn."
6. Wat is dan de oplossing?
Mens: "Laten we eerst maar even de uitslagen afwachten van de staten die nog moeten komen. Daarna lijkt mij de beste oplossing om eerst een hertelling te doen als dat nodig is. Dat kan een tijdje duren, maar we hebben alle tijd. De inauguratie is pas in januari."
