In Nieuw-Zeeland is vandaag het proces begonnen tegen de 29-jarige man die vorig jaar een bloedbad aanrichtte in twee moskeeën. Hij krijgt waarschijnlijk levenslang. Voor Abdul Nazer, die zijn vrouw verloor tijdens de terreuraanslag, maakt de veroordeling amper uit. "Of hij nou een lange of een korte straf krijgt, mijn vrouw zie ik nooit meer terug."
Het is de dodelijkste schietpartij die ooit in Nieuw-Zeeland heeft plaatsgevonden. Op 15 maart 2019 werd de Nieuw-Zeelandse stad Christchurch opgeschrikt door een terreuraanslag op twee moskeeën. 51 mensen stierven, tientallen raakten gewond.
Levenslang zonder kans op vrijlating
De schutter, de 29-jarige Australiër Brenton Tarrant, wordt deze week veroordeeld. Hij krijgt vermoedelijk een levenslange gevangenisstraf, zonder kans op vervroegde vrijlating. Die strafmaat werd in Nieuw-Zeeland tien jaar geleden geïntroduceerd voor de 'ergste moordenaars zonder kans op terugkeer in de maatschappij'. De straf werd nog nooit opgelegd.
Het proces tegen de terreurverdachte vindt plaats in de zwaarbeveiligde rechtszaal van Christchurch.
Onverwachte bekentenis
Tarrant wordt verdacht van het plegen van 51 moorden, 40 pogingen tot moord en betrokkenheid bij een terreurdaad. Hij gebruikte semi-automatische wapens waarvoor hij een vergunning had. Na de aanslag paste de Nieuw-Zeelandse premier Jacinda Ardern de wapenwet drastisch aan.
De verdachte zei lange tijd onschuldig te zijn, maar kwam in maart van dit jaar tot ieders verbazing toch met een bekentenis.
Het strafproces naar de terreurverdachte kreeg vorige maand opnieuw een onverwachte wending, toen de Australiër zei dat hij zichzelf wil vertegenwoordigen in de rechtszaal. Volgens een van zijn voormalige advocaten wil Tarrant simpelweg 'zelf aan het woord' kunnen zijn. Tot nu toe is hij telkens via een videoverbinding vanuit de zwaarbeveiligde gevangenis in Auckland 'aanwezig' geweest, deze week zal hij fysiek in de rechtszaal zijn.
'Ik kan het niet'
De komende dagen zullen ook zeker zestig nabestaanden en overlevenden in de rechtszaal zijn. Het zal voor het eerst zijn dat zij de schutter (weer) in de ogen kunnen kijken.
Dat is precies de reden waarom Abdul Nazer (32) niet naar de zittingen zal gaan. Abdul overleefde de terreuraanslag in de moskee, maar zijn 25-jarige vrouw Ansi Alibava kwam er om het leven. "Ik kan het niet", vertelt Abdul. "Ik kan zijn gezicht niet zien. Misschien dat ik boos word of in paniek raak als ik hem zie, ik weet het niet. Maar ik kan het niet."
Abdul ontsnapte aan de dood doordat zijn lichaam in de gebedsruimte bedekt werd. "Ik zag hem daar, ik heb hem gezien. Hij is mijn vijand", vertelt Abdul over de schutter. Vorige week werd Abdul door de politie gebeld met informatie over het aanstaande strafproces. Dat was een zwaar gesprek, geeft hij toe. "Ik wist in grote lijnen hoe mijn vrouw Ansi om het leven is gekomen, maar kende de details niet."
'Ik weet nu hoe ze om het leven is gekomen'
Op de dag van de aanslag, inmiddels zo'n anderhalf jaar geleden, zag Abdul het lichaam van zijn vrouw voor de moskee op straat liggen. Omdat de situatie toen nog niet onder controle was, werd hij door agenten bij haar weggehaald. Dat was voor het laatst dat hij zijn vrouw levend zag. "De politie heeft mij nu precies verteld wat er gebeurd is. Ik weet hoe ze om het leven is gekomen en heb opnieuw vreselijk slecht geslapen."
Tarrant filmde en livestreamde een deel van zijn aanslag via Facebook en Twitter, wat tot enorme ophef leidde. De Nieuw-Zeelandse regering deed er alles aan om de beelden te verbannen en iemand die de beelden verspreidde moest 21 maanden de cel in. Tarrant zegt rechts-extremistisch te zijn en schreef in een online-manifest dat hij zich liet inspireren door de Noorse massamoordenaar Anders Breivik.
Geen roem
Premier Ardern wil er alles aan doen om te zorgen dat Tarrant niet de roem krijgt waar hij zo duidelijk naar streeft. "Ik smeek u: noem de namen van degenen die omkwamen, en niet die van degene die hen ombracht", vroeg ze vorig jaar in een emotionele toespraak. "Hij had hiermee beroemdheid willen bereiken, maar wij hier in Nieuw-Zeeland geven hem niets, zelfs zijn naam niet."
Gevreesd wordt voor heftige uitspraken die Tarrant de komende dagen tijdens de zittingen zal doen, vooral nu hij niet meer wordt vertegenwoordigd door een advocaat.
Geen mediaspektakel
Om te zorgen dat er geen enorm mediaspektakel ontstaat, is besloten dat er geen liveblogs over de zaak mogen worden gepubliceerd. Ook kan de rechter bepaalde opmerkingen van de terreurverdachte in de media censureren of hem zelfs de toegang tot de rechtszaal ontzeggen. Dat laatste zal alleen in het uiterste geval gebeuren, denken Nieuw-Zeelandse experts.
Abdul begrijpt nog altijd niet waarom de verdachte nou juist Christchurch koos om zo'n afschuwelijke aanslag te plegen. "Nieuw-Zeeland is zo'n vredelievend land, voor velen is dit een veilige thuishaven. Misschien heeft de schutter geprobeerd dat kapot te maken", zegt hij.
'Waarom wij?'
Dat laatste is in ieder geval niet gelukt. Abdul wordt heel goed opgevangen en krijgt heel veel steun van vrienden en collega's. "Maar we hebben niets verkeerd gedaan en waren slechts aan het bidden tijdens het vrijdaggebed. Waarom wij?", vraagt hij zichzelf af.
Terwijl sommige nabestaanden streven naar gerechtigheid en de halve wereld rondreizen om deze week bij de hoorzitting te kunnen zijn, maakt het Abdul op dit moment amper iets uit wat voor straf de verdachte krijgt. "Of hij nou een lange of een korte gevangenisstraf krijgt, mijn vrouw zie ik toch nooit meer terug."
Vier dagen, mogelijk langer
Het strafproces gaat waarschijnlijk vier dagen duren, maar de rechter heeft al gezegd langer de tijd te nemen als dat nodig is. Nabestaanden van slachtoffers en overlevenden van de aanslag krijgen de kans om hun woord te doen. In Christchurch is de komende dagen extra politie op de been om te zorgen dat iedereen veilig blijft.
