25 juni is de dag van de zeevarende, maar door het coronavirus valt er op zee nu weinig te vieren. Naar schatting 250.000 zeevarenden kunnen niet afgelost worden en zitten daardoor vele maanden langer op een schip. Een mentale klap. "We krijgen veel signalen over hongerstakingen en zelfs zelfdoding."
Elke ochtend grijpt Annemarie Krom meteen naar haar telefoon. Hopend op een positief berichtje vanaf een cruiseschip dicht bij Maleisië. "Helaas is het laatste nieuws dat ze naar Singapore door moeten varen. Een terugvlucht naar Nederland zit er dus niet in."
Haar vriend Arthur stapte begin februari op het cruiseschip de Maasdam. Een paar maanden werken als technicus en tussendoor mooie plekken zien, was het idee. "Begin mei had hij thuis moeten zijn, maar Arthur kan maar niet afgelost worden. Omdat zijn functie nodig is om het schip varende te houden, kan hij niet van boord."
Zooitje
Door visumproblemen en reisbeperkingen kunnen andere arbeiders die de mensen op het schip zouden aflossen er niet komen. "Het is een zooitje in Azië. Elk land hanteert andere regels voor het reizen en in quarantaine gaan", zucht Annemarie.
Door een slechte internetverbinding is het voor Annemarie lastig om contact te houden met haar vriend. Wel weet ze hoe de omstandigheden zijn waarin hij werkt. "Het is er erg warm en met werkdagen van 10 uur zwaar. Maar vooral de onzekerheid over wanneer hij van het schip af kan, maakt het voor hem een lastige tijd. En voor mij ook."
Puzzel
De Nederlandse kapitein Kees Wiersum had meer geluk. Na 3,5 maand op zee kwam hij afgelopen maandag terug in Nederland. Al was die aflossing ook een flinke puzzel. "In Japan konden Nederlandse en andere officieren die ons kwamen aflossen aan boord."
"Daar konden wij ook van het schip af, maar alleen als we veertien dagen in quarantaine zouden gaan. Daarom zijn we met z'n allen vijf dagen verder gevaren naar Zuid-Korea. Vanaf daar kon ik naar Nederland vliegen."
Stress
Ook de Filipijnse bemanning kon worden afgelost. En dat betekende voor sommige matrozen en officieren een eerste stap op het vasteland na ruim een half jaar. "Een van mijn officieren zat al elf maanden op het schip. Maar er zijn ook mensen die veertien maanden of langer op zee zitten."
Als kapitein moet Wiersum sowieso al veel ballen in de lucht houden. De onzekerheid en stress die er door de coronacrisis nog bij kwamen, vielen hem zwaar. "Niet weten wanneer en of je überhaupt wel van het schip kunt, bezorgt de bemanning vanzelfsprekend kopzorgen."
Superheld
Met barbecues en zelfs een verkleedfeest probeerde de kapitein de moed erin te houden. "Omdat minister Cora van Nieuwenhuizen ons helden noemde, leek me dat wel iets voor een thema. Dus tijdens mijn verjaardag verkleedde iedereen zich als superheld. Even de spanning eraf halen voor de jongens."
Het is een lichtpuntje in het volgens Wiersum verder erg zware leven van de Aziatische zeelui. "Een contract van tien maanden is voor hen de norm. Zo lang aan één stuk door op een schip zitten, is niet van deze tijd."
"En het breekt mensen helemaal op wanneer ze na al die maanden geen uitzicht hebben op wanneer ze naar huis kunnen. Die onzekerheid vinden wij Nederlanders na een paar maandjes al zwaar, maar dat is niet te vergelijken met de situatie van mijn Filipijnse bemanning."
Grote zorgen
De problemen in de internationale scheepvaart raken naar schatting 250.000 zeelieden. Voor de meeste Nederlanders lijkt een oplossing te zijn gevonden, maar met name voor de Filipijnse arbeiders zijn de zorgen groot.
Ook de internationale vakbond Nautilus merkt dat de situatie steeds nijpender wordt. "We vangen steeds meer signalen op over hongerstakingen", zegt Sascha Meijer. En de vice-voorzitter van Nautilus International weet dat er op meerdere schepen zelfdodingen zijn geweest.
"In Rotterdam sprong vorige maand nog een vrouw van een cruiseschip dat daar voor anker was gegaan. De uitzichtloze situatie kan mensen radeloos maken. Dat mogen we niet laten gebeuren."
Ingrijpen
Nautilus roept daarom samen met andere organisaties nog een keer overheden op mee te werken. "Maandenlang was er het argument dat ingrijpen te kostbaar, moeilijk en een risico voor de volksgezondheid zou zijn", aldus Meijer.
"Maar hoeveel mensen moeten er nog doodgaan voordat er echt in houdbare oplossingen wordt gedacht? Het is een zwaar woord, maar als je mensen nu niet van boord haalt, laat je toe dat er gedwongen arbeid ontstaat. Een vorm van moderne slavernij."
Vergeten
Annemarie Krom is er niet helemaal gerust op. Ze mikt voor de hereniging met haar vriend nu op ergens in juli. "Maar omdat cruiseschepen nu niet belangrijk zijn, lijkt het wel of ze vergeten worden."
Een Filipijnse technicus staat in ieder geval te trappelen om de plek van haar vriend Arthur over te nemen. De banen liggen op de Filipijnen niet bepaald voor het oprapen. Voor veel mensen is veertien maanden op zee met betaald werk een betere optie dan thuis in vrijheid zonder enige inkomsten.
