Suriname zit economisch in het slop en Desi Bouterse moet 20 jaar de gevangenis in voor zijn rol bij de decembermoorden. Toch wil hij door als president. Hoe denken jonge Surinamers over hem? Verslaggever Evy van der Sanden peilt de stemming in de straten van Paramaribo. "Áls hij een moordenaar is, moet hij geen president worden."
"Ik zie niemand anders als mijn president", zegt een 23-jarige vrouw uit het Surinaamse district Wanica over Desi Bouterse. Ze wil niet bij naam genoemd worden uit angst voor commentaar uit haar omgeving.
Over precies drie maanden mag ze naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Volgens de laatste peiling wordt het een spannende strijd tussen de NDP van president Desi Bouterse en de oppositiepartij VHP. De jonge vrouw is er zeker van: "Bouterse gaat winnen."
Suriname kleurt paars
Niemand in Suriname kan eromheen dat de verkiezingstijd gaat aanbreken. Voor woonhuizen, voor winkels en op erven: door heel de stad vind je vlaggen van politieke partijen. Volgens inwoners zijn die al dan niet tegen betaling geplaatst.
Politieke partijen houden massameetings, op een aantal auto’s is het logo van een partij geplakt en mensen lopen rond met een paarse paraplu. Daarop het logo van de NDP van Bouterse.
Bouterse kwam vandaag precies 40 jaar geleden aan de macht in Suriname via een coup. Ook dat is zichtbaar in de straten van Paramaribo. Op borden langs een aantal wegen staan grote foto's van Bouterse als legerleider in 1980 en een recentere foto in militair tenue. Daarbij de tekst: 25 februari 1980 – 25 februari 2020: 40 jaar revolutie.
En niet alleen in de jaren 80 nam hij leiding over het land, in 2010 werd hij gekozen tot president wat hij nu nog steeds is en hoopt te blijven. Op 25 mei gaat hij voor zijn derde termijn. De vraag is: blijft zijn NDP aan de macht, of slaat Suriname na tien jaar een andere weg in?
Wat de 23-jarige dame uit Wanica betreft, blijft de NDP van Bouterse regeren. De NDP trok lange tijd veel stemmen van jongeren – dit jaar is dat zo’n 25 procent van de stemmers. De vrouw denkt dat dat nog steeds zo is, ook nu het land er economisch slecht voor staat en de president is veroordeeld tot 20 jaar cel voor de decembermoorden. "Ik weet dat de NDP wint. Bouterse heeft echt genoeg mensen achter zich. Mensen in het binnenland, die het niet breed hebben. Daarvan zijn er veel."
Ze denkt dat Bouterse herkozen wordt als president. Sterker nog: dat mensen op de NDP stemmen óm Bouterse. "Hij is humble as hell, hij straalt eenheid uit en je kunt altijd naar hem toestappen. Hij geeft veel mensen het gevoel dat alle volkeren welkom zijn bij hem."
'Bouterse haalt ons hieruit'
Plus: hij heeft dingen gedaan voor het land, zegt ze. Wegen zien er beter uit, Suriname is schoner, mensen die het niet breed hebben, kwamen via projecten in aanmerking voor huizen. Ja, ze ziet dat Suriname ook problemen heeft, maar Bouterse is volgens haar de enige die die problemen kan oplossen. "Hij weet in welke shit hij ons gezet heeft met de economie, hij weet hoe diep het gat is dat hij heeft gegraven voor ons. Maar ik heb het gevoel dat hij wel weet hoe hij ons eruit kan halen."
Of zijn veroordeling - Bouterse kreeg 20 jaar cel voor de decembermoorden - nog een rol speelt in haar keuze voor de NDP? Natuurlijk, áls hij een moordenaar is, moet hij geen president worden, zegt ze. Maar ze twijfelt of dat zo is, want: "Al het bewijs is via via. Alle mensen die eigenlijk zouden moeten praten, zijn al dood."
Ook in volkswijk Latour denkt een aantal jongeren er zo over. Zo stemde de 27-jarige Aryanto Maclean vijf jaar geleden NDP. Hoewel hij teleurgesteld is in de partij, kiest hij waarschijnlijk toch weer voor de partij van Bouterse zodat de NDP de zelf gemaakte problemen kan oplossen. "Stel: jij hebt een schuld. Dan wil ik niet in jouw plaats staan om die schuld af te lossen."
Het vonnis speelt geen rol. "Er waren meer daders, maar ze rennen maar achter één of twee mensen aan. Dat is niet eerlijk. En het is te laat. Hij is zo oud. 20 jaar cel, dat redt hij niet. Dan heeft het geen nut toch?"
Voor de 21-jarige Shanice is het vonnis ook geen punt. "Vanuit mijn christelijke achtergrond vergeef en vergeet ik." Waar ze wél een punt van maakt: de financiële situatie in het land. Die zorgt ervoor dat ze twijfelt tussen de NDP en Alternatief 2020, een partij die volgens Shanice een christelijke achtergrond heeft.
"De manier waarop de regering omgaat met de financiën lijkt niet zo verantwoordelijk. Je leest dat geld verdwijnt en dat er leningen worden afgesloten. Je doet weliswaar dingen met dat geld, maar hoe betaal je dat terug?" Toch is ze ook positief over de afgelopen vijf jaar. "Ik vind dat de regering heeft gewerkt voor het land. Veel mensen hebben bijvoorbeeld hun percelen gehad. Wij ook."
Lemaire Overman (21) is het daar helemaal niet mee eens, vertelt ze een paar honderd meter verderop voor een eettent in Latour. Ze is teleurgesteld in de NDP en volgens haar voelt een groot deel van de Surinaamse bevolking hetzelfde. "We hebben olie, goud en bauxiet ontdekt. Maar de leiders doen er niks mee voor het volk. Het land gaat achteruit. De economie is slecht, de koers blijft stijgen, producten worden duurder. Dat kan niet zo blijven. Maar de groep die veel krijgt van de NDP maakt zich niet druk om ons die niets krijgen. Het is echt een groepje mensen dat blijft bloeien."
Zuvina Soidjojo (24), student sociologie aan de Anton de Kom Universiteit, vraagt zich af: "Waarom zouden we een president willen die veroordeeld is voor een moordzaak?" Ze verwacht dat meer Surinamers zo denken. "Alleen dat deel van Suriname zie je zelden op straat, ze maken normaal gesproken niet veel herrie. Daarom lijkt het of Bouterse veel aanhangers heeft en gaat winnen."
Op de Anton de Kom Universiteit zit ook de 22-jarige student Shaïsha samen met haar studiegenoten Amrish (22) en Prashaant (22). Ze vinden alle drie dat het tijd is voor een nieuwe regering.
Plaatsmaken
Volgens Amrish moeten de oude politici plaatsmaken voor jonge, nieuwe mensen. En, vult Shaïsha aan: "Je kunt een veroordeelde niet voor een derde termijn laten gaan. De NDP had Bouterse niet eens lijsttrekker mogen maken, moreel ethisch gezien. Het feit dat hij in de functie van president is verschenen voor het hof, heeft Suriname al internationaal ten schande gezet."
De uitslag van de verkiezingen kan volgens Shaïsha heel verrassend worden. "De VHP heeft een heleboel aanhangers, de NDP ook. Maar hoeveel van die mensen worden niet omgekocht met een stukje grond? Als iemand me een stukje grond biedt, ben ik op dat moment bij wijze van spreken ook even NDP'er. Maar wat ik op de dag van de verkiezing in dat stemhokje doe, weet niemand. Ik heb sterk het vermoeden dat dat het geval is bij de NDP."
Sommige jongeren zeggen liever helemaal niet wat ze stemmen. Student aan de Anton de Kom Universiteit Cherokee (23) is bang voor zijn toekomstperspectief als hij zich uitlaat over zijn keuze. "Het kan invloed hebben op mijn toekomst. Als je zegt dat je NDP stemt, en de VHP komt aan de macht, kan het bijvoorbeeld moeilijker zijn een baan te krijgen."
Zo overtuigd als sommige jongeren zijn van hun keuze, zo sceptisch staan anderen tegenover politici. Zoals Londa Ruinsy (22), die bij een tankstation in Latour vertelt dat hij niet gaat stemmen. "Ik bemoei me niet met politiek. Het zijn allemaal boeven. Het maakt niet uit wie daar gaat zitten, ze gaan allemaal voor hun eigenbelang. Wat gaan we kunnen maken van onszelf met een koers van 1 op 9,5?"
En de 21-jarige Fabio ziet niet écht een sterke politieke partij, vertelt hij in winkelcentrum Hermitage Mall. "Je moet als het ware de beste van de slechtste kiezen want allemaal zijn ze slecht."
Politiek analist: 'De NDP heeft niet meer het monopolie op jongeren'
Het worden spannende verkiezingen, zegt socioloog en politiek analist Marten Schalkwijk in zijn kantoor in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo. Een jaar terug hield hij een peiling onder duizend mensen in Paramaribo en duizend mensen in Wanica, de grootste kiesdistricten. Die peilingen bleken in het verleden representatief voor de verkiezingsuitslag, zegt hij. "Zeker bij de vorige verkiezing. Toen zagen we een jaar voor de verkiezing al dat de NDP, de partij van Bouterse, zou gaan winnen."
Kloppen de peilingen van vorig jaar, dan zou dat betekenen dat de NDP minder zetels krijgt dan de 26 zetels die de partij bij de vorige verkiezingen haalde. Schalkwijk: "Het wordt niet makkelijk voor de NDP om de verkiezingen te winnen." De partij van Bouterse trekt volgens de politicoloog minder jongeren dan voorheen. Zo’n 25 procent van de stemmers is tussen de 18 en 29 jaar. "De NDP werkte flink op jongeren, maar nu zie je dat de leeftijd van de gemiddelde NDP-stemmer stijgt."
Koopkracht
Dat Bouterses partij verliest aan populariteit heeft te maken met de dalende koopkracht, zegt Schalkwijk. Vlak voor de verkiezingen in 2015 was de koers stabiel, vlak erna was het spaargeld van mensen de helft waard. En dat is nog altijd niet hersteld. De economie is vaak doorslaggevend bij verkiezingen, zegt Schalkwijk. "Een grote groep mensen die eerder geen NDP stemde, stemde in 2015 wel NDP. Tot 2014 ging het economisch namelijk goed, dus had de NDP de wind mee. Ofschoon er veel corruptie was, vonden de mensen: hun leven gaat wel goed, dus laat die corruptie maar."
Ook het decembermoordenvonnis heeft de NDP iets verzwakt, zegt Schalkwijk verwijzend naar een enquête van OpiniePeilingen Suriname. Tussen 2015 en nu zou de partij de helft van haar kiezers hebben verloren, waarvan 16 procent na het vonnis in het decembermoordenproces.
Ondertussen wint de grootste concurrent van de NDP, de VHP, aan populariteit. In de laatste peiling gaan de NDP en VHP nek-aan-nek (19,4 procent tegen 19,0 procent van de stemmen). De VHP wordt als sterke oppositiepartij gezien, terwijl andere partijen minder aan de weg hebben getimmerd de afgelopen jaren, legt Schalkwijk uit. "Zo voert Ronnie Brunswijk van de ABOP weinig oppositie - dat laat hij aan zijn adjudanten over- omdat hij de achterdeur naar samenwerking met de NDP wil openhouden."
Jongeren
In vergelijking met vorige verkiezingen trekt de VHP nu meer jongeren, blijkt volgens Schalkwijk uit de peilingen. "De NDP heeft niet meer het monopolie op jongeren. Dat komt doordat de VHP multi-etnischer wordt, terwijl de NDP versmalt. Jongeren willen niet stemmen op een partij die zich richt op één bevolkingsgroep. Anders dan vroeger wonen verschillende bevolkingsgroepen naast elkaar, zitten ze met elkaar in de klas, trouwen ze met elkaar. De jongeren hebben niet zo’n etnisch bewustzijn."
