De in 1975 overleden Spaanse dictator Francisco Franco is vandaag uit zijn enorme mausoleum gehaald en herbegraven op een eenvoudige begraafplaats. Sinds zijn dood in 1975 lag hij ten noorden van Madrid in een tombe in de Vallei der Gevallenen, onder het grootste stenen kruis ter wereld. Het Spaanse parlement vond dat niet meer van deze tijd.
Daarom zijn Franco’s resten vandaag naar zijn laatste rustplaats gebracht.
Franco wordt vaak in hetzelfde rijtje als Hitler en Mussolini geplaatst, als één van Europa’s grootste dictators van de vorige eeuw. Toch zijn symbolen die de dictatuur eren in Spanje, anders dan in Duitsland en Italië, nog door het hele land zichtbaar.
Triomfboog
Stadjes en dorpen zijn vernoemd naar de 'caudillo' en meer dan 1100 straatnamen dragen nog zijn naam of die van andere helden van de Franco-dictatuur. In Madrid staat een dertig meter hoge triomfboog ter ere van de dictator. En niet ver van het Santiago Bernabéu-stadion van Real Madrid is de Francisco Franco-stichting, die zijn nalatenschap levend probeert te houden.
Aanhangers van Franco zijn woest om de herbegrafenis
Ondertussen is er geen enkel museum in Spanje over de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939) of de daaropvolgende dictatuur. Spaanse kinderen krijgen over deze donkere bladzijden van de Spaanse geschiedenis op school niet altijd evenveel mee. En dat terwijl Franco verantwoordelijk wordt gehouden voor in ieder geval 200.000 doden tijdens de burgeroorlog, die hij in de jaren 30 ontketende met een staatsgreep en zijn dictatuur. Nog eens 200.000 doden vielen op het slagveld.
Goede herinneringen
Toch laten veel Spanjaarden na ruim veertig jaar democratie het verleden liever rusten. Uit recente peilingen blijkt dat minder dan de helft voorstander is van het herbegraven van Franco. Ook speelt mee dat de laatste jaren van zijn de dictatuur vrijer waren en het in Spanje economisch beter ging, waardoor Spanjaarden ook goede herinneringen aan Franco hebben overgehouden. De leiders van het regime kregen amnestie tijdens de overgang van dictatuur naar democratie.
Dat is pijnlijk voor nabestaanden van Franco's slachtoffers, die soms nog steeds op zoek zijn naar de stoffelijke overschotten van hun dierbaren en die gerechtigheid willen. Het gaat om maar liefst 114.000 Spanjaarden die waarschijnlijk grotendeels verspreid over het land in massagraven liggen. Spanje is daarmee volgens de VN na Cambodja het land met de meeste vermisten ter wereld. In de Vallei der Gevallenen alleen al liggen 33.000 doden in anonieme graven.
Fascistengroet met selfie
Er zijn weinig Spanjaarden die zich nu nog franquist noemen, aanhanger van Franco. Toch nam het aantal bezoekers aan de Vallei der Gevallenen toe nadat bekend was geworden dat de regering Franco wilde opgraven. Duizenden kwamen de afgelopen maanden naar het mausoleum voor het brengen van de fascistengroet en het maken van een selfie.
Dat wil de regering nu niet meer. De Vallei der Gevallenen is daarom rondom Franco's herbegrafenis van de buitenwereld afgesloten. Vandaag zijn de resten onder enorme mediabelangstelling in aanwezigheid van familieleden van Franco en de minister van Justitie verplaatst naar de begraafplaats Mingorubbio.
De Francisco Franco-stichting heeft aanhangers opgeroepen om rond de nieuwe rustplaats van de dictator te bidden en bloemen te leggen.
Politiek paradepaardje
De opgraving van Franco is een politiek paradepaardje van demissionair premier Pedro Sánchez. Toen de sociaaldemocraat in juni vorig jaar aantrad, verzekerde hij de Spanjaarden dat hij Franco zo snel mogelijk uit zijn praalgraf zou halen.
Dat bleek makkelijker gezegd dan gedaan. Want hoewel ook het Spaanse parlement een paar maanden later met de opgraving instemde, zetten Franco's nabestaanden een laatste slotoffensief in en stapte naar het Hooggerechtshof. Dat oordeelde vorige maand ook dat Franco mag worden herbegraven.
De regering is intussen doodsbenauwd dat er beelden worden gemaakt van de resten van Franco tijdens de verhuizing van zijn stoffelijk overschot. De basiliek waar hij nu nog in ligt, is doorzocht op camera's. Metaaldetectors moeten voorkomen dat werknemers of de familie van Franco mobieltjes of camera's naar binnen smokkelen.
Tegenstanders van Franco's herbegrafenis vinden het 'heiligschennis' dat de resten van de dictator zijn verplaatst.
