Het cijfer komt als een mokerslag aan in het Witte Huis: in een jaar tijd werden bijna een miljoen mensen gearresteerd die de grens met de VS over kwamen zonder geldige papieren. Het gaat om illegalen en mensen die zich bewust laten arresteren zodat ze asiel kunnen vragen. Het getal is in zeker twaalf jaar niet meer zo hoog geweest.
President Trump werkt al maanden aan een nieuw beleid, en volgens het Witte Huis begint dat succes te hebben. Voor mensen die geweld en armoede ontvluchten in Midden-Amerikaanse landen als Honduras en El Salvador, is het bijna onmogelijk geworden om nog de VS in te komen, constateert correspondent Erik Mouthaan na een bezoek aan de Mexicaanse grensstad Matamoros.
"In de stad zie je vlak tegen de Mexicaanse grensovergang tientallen tentjes waar mensen soms al maanden wonen in afwachting van de kans om asiel aan te vragen in de VS. In het provisorische kampement ontbreekt stromend water of adequate sanitaire voorzieningen. Ik zag baby's die in vuile tenten werden verschoond in de hitte."
Terug naar Mexico
De druk op de grens neemt toe omdat de VS slechts mondjesmaat mensen toestaat om een asielverzoek in te dienen. En zij worden daarna meteen weer naar Mexico gestuurd. In het verleden konden asielzoekers de procedure afwachten in de Verenigde Staten. Omdat er enorme wachtlijsten zijn bij de immigratierechtbanken, duurt het soms jaren voor hun zaak werd behandeld. In die tijd hebben de asielzoekers een leven opgebouwd in Amerika en werkten ze soms zwart. Een percentage kwam dan ook niet opdagen bij hun uiteindelijke asielzitting.
Hitte en te weinig voedsel: migrantenkinderen wachten op asiel
President Trump paste dit jaar de regels aan. Het 'Remain in Mexico'-programma bepaalt dat de asielzoekers hun procedure af moeten wachten buiten de Verenigde Staten. En de regering voelt zich daarmee ook niet verantwoordelijk voor de omstandigheden waarin de mensen verkeren. De Verenigde Naties luidden deze week nog de noodklok over de omstandigheden waarin de vluchtelingen verkeren.
Paar uur over de grens
"Aan de grens legden mensen mij uit hoe het nieuwe systeem werkt", vertelt Mouthaan. De vluchtelingen wachten weken op een afspraak en worden dan een paar uur de grens overgelaten. Nog voor ze het immigratiecheckpoint bereiken, is er een zijdeur die leidt naar een onder Trump gebouwde rechtbank in een tent. Daar worden ze voor een camera gezet en staan ze via een videolink in verbinding met een rechter die in een andere stad hun aanvraag behandelt. Zodra de zitting klaar is, worden ze weer naar Mexico vervoerd".
De meeste aanvragen uit Midden-Amerika worden overigens afgewezen, dat was onder de Obama zo'n 85 procent. Dat aantal lijkt te stijgen onder de regering-Trump, omdat bijvoorbeeld huiselijk geweld niet meer wordt erkend als reden om asiel te verlenen.
'Snelrecht onder Trump'
"Het is schandelijk wat er in die tenten gebeurt", zegt immigratie-advocaat Jodi Goodwin. Zij staat asielzoekers al jaren bij en zegt dat haar werk steeds moeilijker wordt. Ze kan haar cliënten niet spreken omdat die in het buitenland zitten, in een stad die volgens het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken levensgevaarlijk is voor Amerikanen.
"Die video-hoorzittingen werken niet. De rechter kan geen nuances zien op de gezichten van de mensen en zij krijgen amper iets mee van wat er gebeurt, omdat alleen wordt vertaald wat de rechter aan hen vraagt, niet wat hun advocaat zegt of de vertegenwoordiger van de immigratiedienst."
Goodwin vindt dat Trump een soort 'snelrecht' invoert dat niet overeenkomt met de beginselen van de Amerikaanse rechtsstaat. Maar het hooggerechtshof van de VS geeft de president vooralsnog de ruimte om dit nieuwe beleid in te voeren.
In het kampement spreekt RTL Nieuws met Sylvia, die haar achternaam liever niet vertelt uit angst voor represailles. De moeder van twee kinderen vertelt dat haar partner in Honduras werd vermoord door een straatbende. "Ze hebben mij en mijn kinderen ook bedreigd. Mijn schoonzus werd eerder in elkaar geslagen. Het is daar niet veilig voor mij".
Sylvia trok met haar kinderen meer dan tweeduizend kilometer door verschillende landen om uit te komen op enkele meters van de grens met Amerika. Maar waarschijnlijk zal zij geen asiel krijgen. "Ik hoor dat het een stuk moeilijker is geworden".
'Veilig derde land'
Trump sloot deze zomer verdragen met de landen waarvan mensen als Sylvia richting de VS reizen. Zogeheten 'veilig derde land'-verdragen. Die houden in dat iemand die geweld ontvlucht, asiel moet aanvragen in het eerste veilige land waar ze doorheen reist, niet in het land waar ze het liefst zou willen wonen.
In het geval van Sylvia houdt dat in dat zij asiel had moeten aanvragen in Guatemala, want zij reisde door dat land en door Mexico voor ze de VS bereikte. Omdat ze niet voldeed aan de technische eisen, kan een rechter haar omstandigheden zelfs buiten beschouwing laten.
Critici wijzen erop dat Guatemala een zeer onveilig land is, waar sommige van dezelfde bendes terreur zaaien als in Honduras. Maar het verdrag is geldig omdat de Guatemalteekse president akkoord ging, onder druk van Washington. Ook El Salvador en Honduras tekenden zo'n overeenkomst.
Het Witte Huis wijst erop dat het aantal mensen dat de grens oversteekt zonder papieren fors is afgenomen in de afgelopen maanden, dat zou erop wijzen dat Midden-Amerikanen weten dat het geen zin meer heeft om het te proberen in de VS. "Dit gaat een enorm verschil maken aan onze zuidgrens", zei de president onlangs.
Recente cijfers over asielaanvragen zijn niet beschikbaar Wel weten we dat de druk op de zuidgrens een piek bereikt in mei, toen 140 duizend aanhoudingen en uitzetting werden verricht. Dat leidde toen tot overbevolkte detentiecentra in Amerika. Nu raakt het juist vol aan de Mexicaanse kant van de grens.
