De houtzagerij van Michael Doherty staat direct aan de Ierse grens. Zet je een stap naar links, dan sta je in Ierland. Doe een paar stappen naar rechts, dan ben je in Noord-Ierland. Nu kan hij nog zonder problemen heen en weer, maar de brexit dreigt dat te blokkeren.
Op een normale dag gaat Doherty hier, op tien minuutjes rijden van Londonderry, tientallen keren de grens over. "Heel makkelijk. Als ik naar winkel ga. Of naar de kerk, een koffietentje, of de pub. Ik steek zo de grens over.''
Geen douane, geen hek
Nu merk je vrijwel niets van de grensovergang. Er is geen douane, en er staat geen hek. Alleen de maximumsnelheid op de verkeersborden verandert plots van miles naar kilometers.
Straks kan het er heel anders uitzien. Als op 29 maart, de dag van de brexit, géén akkoord is bereikt in het Britse parlement, betekent het dat van de ene op de andere dag de grens tussen Ierland en Noord-Ierland moet worden gecontroleerd.
"Mensen hebben aan beide kanten van de grens huizen gebouwd. Als er weer een grens komt, dan splijt je het dorp. Dat zou een ramp zijn", zegt Doherty.
In het ergste geval betekent een gesloten grens weer de terugkeer van The Troubles, het conflict waarbij vorige eeuw duizenden doden vielen, zo wordt gewaarschuwd.
Slimme camera's
Zowel de Europese Unie als de Britten willen daarom dat de grens open blijft. Alleen: door de brexit moeten er straks nu eenmaal controles komen. Brussel wil hoe dan ook weten wat er de Europese Unie binnenkomt.
Hoe doe je dat als er geen gesloten grens mag komen? Daar moet nog een oplossing voor worden gevonden. Er wordt bijvoorbeeld gekeken naar heel slimme camera’s, die razendsnel voertuigen kunnen scannen. Maar die moeten nog ontwikkeld worden.
Het is dus de vraag of alles op tijd is geregeld. De Britse premier May en de EU willen daarom dat de Britten in een douane-unie blijven, als er in juli 2021 nog geen oplossing is bedacht. De Britten blijven dan nauw verbonden met de EU.
Alsnog grenscontroles?
Probleem is: in het Britse parlement vindt May geen meerderheid voor deze brexit-deal. Veel Britse parlementariërs willen een veel hardere breuk met de EU, of zijn juist helemaal tegen de brexit. Maar als vóór 29 maart geen akkoord is bereikt, wijst alles erop dat er alsnog grenscontroles komen.
Doherty vreest daarom voor zijn handel. "Ik ben bang voor vertraging aan de grens, controles en invoerheffingen. Misschien willen mijn klanten geen zaken meer met mij doen. Maar het grootste probleem nu is de onzekerheid. We weten niet waar we aan toe zijn."
De economie is niet het enige wat de grenskwestie beladen maakt. Ook The Troubles, het bloedige conflict van de vorige eeuw, speelt mee. Twee groepen, grofweg de katholieken en de protestanten, stonden decennialang tegenover elkaar.
Bloedige aanslagen
De katholieke republikeinen wilden dat Noord-Ierland zich aansloot bij de republiek, zodat er één verenigd Ierland zou komen. De protestante unionisten waren juist loyaal tegenover de regering in Londen. Zij wilden hoe dan ook dat Noord-Ierland bij het Verenigd Koninkrijk bleef horen.
De IRA, de katholieke militante beweging, pleegde geregeld zeer bloedige aanslagen, onder meer op Britse grensposten. Protestanten grepen op hun beurt geregeld in met behulp van het Britse leger. En al is er sinds 1998 officieel vrede, op veel plekken is het conflict nooit helemaal verdwenen. In het Noord-Ierse Londonderry worden sommige huizen nog altijd met hekken beschermd.
Wantrouwen
Maatschappelijk werker Michael Doherty (toevallig heeft hij dezelfde naam) weet waarom. "Je wilt niet nadenken over wat er gebeurt als deze hekken er niet staan. Dan kunnen er zo maar brandbommen naar deze huizen worden gegooid." Hier heerst er nog altijd wantrouwen.
Dit jaar ging er ook nog een autobom af in de stad. Daarbij vielen geen gewonden, maar Doherty zag het als een duidelijk signaal. "Dat was een boodschap van gewelddadige republikeinen. We zijn er nog."
Rode lap
Doherty vreest nu dat het geweld verder oplaait; een gesloten grens zou werken als een rode lap op een stier. "Douaneposten zullen een expliciet doelwit zijn." Hij heeft daarom maar een wens: los die brexit op. "Het is echt wachten en hopen dat politici eruit komen en onze zorgen serieus nemen."
