De Noordpool is aan het verschuiven. Of beter gezegd, de magnetische Noordpool. Wat betekent dit en hoe erg is dat? Vijf vragen aan geoloog Lennart de Groot.
Wat is er precies aan de hand?
Geoloog de Groot: "De magnetische noordpool is de afgelopen jaren steeds sneller gaan bewegen van Canada richting Siberië. Daardoor is het model van het aardmagneetveld dat elke vijf jaar wordt bijgewerkt en voor het laatst in 2015 is uitgebracht nu al verouderd geraakt en wordt er binnenkort een update van uitgebracht. Dit model is belangrijk voor navigatieapparatuur: een GPS systeem kan je precies vertellen waar je bent op de wereld, maar niet welke kant je op gaat. Daarvoor gebruik je een kompas. Om met een kompas goed het echte (geografische) noorden te bepalen moet je weten wat de afwijking tussen het geografische en magnetische noorden is en daarvoor corrigeren, dat gebeurt met het model van het aardmagneetveld."
Wat is het verschil tussen de magnetische en de geografische noordpool?
"De magnetische noordpool is het best te omschrijven als de plek waar je kompas naar toe wijst, de geografische noordpool is de plek van de draai-as van de aarde. De magnetische noordpool is dynamisch, en verplaatst nu met zo’n 55 km per jaar, de geografische noordpool blijft (in elk geval op de tijdsschaal van duizenden jaren) rustig op z’n plek."
Waarom is dat erg?
"Door snelle veranderingen in het aardmagneetveld is het World Magnetic Model (WMM) dat elke vijf jaar bijgewerkt wordt (laatste versie 2015) sneller achterhaald geraakt. Dit model wordt gebruikt in bijvoorbeeld vliegtuigen. Als het model niet bijgewerkt wordt wijzen de kompassen in vliegtuigen niet precies genoeg naar het echte geografische noorden. Dit is vooral belangrijk voor vliegtuigen die dicht bij de magnetische noordpool in de buurt komen, zoals de vliegroutes van Europa naar de VS."
Raken vogels en vliegtuigen dan nu de weg kwijt?
Wie of wat hebben er allemaal last van?
"Vooral de effecten voor navigatieapparatuur zijn belangrijk, deze werkt weer helemaal naar behoren na de update van het model van het aardmagneetveld."
Waarom gebeurt dit?
"Het aardmagneetveld wordt opgewekt die in de aarde, in de vloeibare buitenkern. Het gesmolten ijzer in die buitenkern draait door de afkoeling van de aarde rond en wekt daarmee het aardmagneetveld op. Dat verklaart waarom de polen van het aardmagneetveld altijd ongeveer in de buurt van de geografische polen liggen, maar omdat het aardmagneetveld wordt opgewekt in een vloeistof, die zich turbulent kan gedragen, kunnen er lokale afwijkingen ontstaan. Zo zijn er nu eigenlijk twee noordpolen, een in Canada en een in Siberië, het gemiddelde daarvan is het punt dat we de noordpool noemen. De ’noordpool' onder Canada is de laatste jaren sterk verzwakt, terwijl de ’noordpool’ onder Siberië juist sterker wordt. Daarom verschuift de magnetische noordpool nu steeds sneller naar Siberië toe."
