Het zwalkende brexitteam van de Britten ontmoet vandaag een strenge EU-delegatie in Brussel. De onderhandelingen zijn begonnen en voor de Britten ziet het er allesbehalve rooskleurig uit. "Een sterke leider kan ze helpen."
Vanochtend liep de Britse brexit-minister David Davis richting de onderhandelingen met in zijn linkerhand een spionagekoffer – die elektronische signalen en dus pottenkijkers blokkeert. De vraag is echter of er veel te bespioneren valt, want weten de Britten zelf wel wat ze willen?
"Uiteindelijk hebben wij geen idee waar de Britten, gegeven alle onzekerheden, mee kunnen of willen instemmen", zegt Adriaan Schout, Europa-expert bij het Clingendael Instituut. "Dat weten de Britten zelf ook niet."
In maart ondertekende May officieel de brief waarmee Groot-Brittannië haar lidmaatschap opzegt. De klok tikt nu. (Beeld: AFP)
Lege handen
De Britten gaan vandaag verdeeld richting een onderhandelingstafel waar de klok al is beginnen te tikken. Als in maart 2019 er geen akkoord ligt, staan de Britten buiten met lege handen: geen handelsakkoorden, interne markt of andere samenwerkingsverbanden.
"Vanaf het begin af aan is het duidelijk geweest dat de brexit-onderhandelingen een drama zouden worden voor de Britten zelf", zegt Schout. "Het wetsartikel, artikel 50, waarin het verlaten van de unie beschreven wordt, is erop gericht om uittreding zo lastig mogelijk is."
Geopolitieke oogkleppen
Daar komt bij dat de Britten lijden aan een grote-landen-kwaal, verklaart Schout. "Een land als Nederland plaatst zich makkelijker in een groter geheel dan voormalige wereldrijken. Zij kijken vooral naar zichzelf."
Politici schaken doorgaans op twee borden: in het buitenland moeten ze deals sluiten en kunnen inschikken, thuis moeten ze trots vermelden wat er bereikt is. Niet zelden levert dat frictie op. "Juist de diep EU-sceptische Britten kijken vooral naar zichzelf. Hun diplomatieke vaardigheden zijn daardoor ook minder ontwikkeld dan de onze."
Interne strijd
Als dat navelstaren een duidelijke positie had opgeleverd, was de onderhandelingspositie van de Britten wellicht duidelijker geweest, maar daarvan lijkt geen enkele sprake te zijn.
Vandaag voelde premier Theresa May zich genoodzaakt om haar ministers tot de orde te roepen, ze mogen niet meer lekken uit de ministerraad. De afgelopen dagen werd er flink gezaagd aan de stoelpoten van May en haar minister van Financiën Philip Hammond. Het lijkt erop dat de verhalen over een interne leiderschapsdiscussie komen uit het kamp van harde brexiteers.
Tories bevechten elkaar
Hammond toonde zich eerder een pragmaticus door te zegen zijn land niet wegloopt voor de hoge scheidingskosten die komen kijken bij een brexit. Buitenlandminister Boris Johnson riep een paar dagen eerder juist nog dat Brussel 'kan fluiten naar dat geld.'
Dat zelfs het kabinet verdeeld is is tekenend voor het land. "May is duidelijk geen sterke leider maar zij dacht dat wel te zijn", zegt Schout. "Dit gebrek aan charismatisch en sterk leiderschap ontbreekt in heel de Britse politiek, ook de andere partijen hebben niet iemand achter wie de Britten zich kunnen scharen."
Volgens Schout zou het de reddingsboei kunnen zijn voor het stuurloos dobberende land. Een man of vrouw die, zoals Macron of Merkel, links en rechts verbindt.
May en Johnson vertegenwoordigen twee stromingen binnen de het Britse kabinet. (Beeld: Getty Images)
Britten worden milder
"De algemene stemming gaat richting een gematigde brexit", zegt Schout. Iemand als Boris Johnson die berucht is om zijn harde uitlatingen zal waarschijnlijk aan de zijlijn blijven staan. De onderhandelingsklok tikt nou eenmaal en bij de Britten daalt langzaam het besef in wat de lange termijn gevolgen kunnen zijn van een scheiding.
Prijzen in supermarkten en horeca zijn al gestegen. Vandaag riepen Britse voedseldeskundigen dat de veiligheid van het eten in gevaar komt omdat bindende EU-wetten na brexit niet meer gelden. Radiologen vragen zich hardop af of zij nog wel veilig kanker kunnen bestralen als het land straks Euratom verlaat, het Europese atoomkantoor.
Dat er voor de Britten wat gelegen is aan een goede scheidingsdeal staat vast. "Ik houd zelfs nog altijd rekening met een scenario waarbij een brexit uitblijft", zegt Schout. "Referenda zijn in Europa vooral een recept gebleken voor diepere verdeeldheid. De afkeer van de EU is duidelijk maar wat brexit-stemmers precies willen weet niemand nu." Het blijkt dat de Britten wel degelijk hechten aan sommige aspecten van de unie. Net als bij andere referenda kan uiteindelijk de uitslag anders worden geïnterpreteerd.
Hoe sterk is de EU?
Michel Barnier, hoofdonderhandelaar van de EU, lijkt inmiddels een harde positie te hebben ingenomen aan de onderhandelingstafel. Hij stond vanochtend met een grote stapel dossiers achter een katheder en onderstreepte daarmee zijn goede voorbereiding.
De komende week liggen er drie duidelijke punten op tafel: de scheidingsrekening, de positie van Britten die nu in het buitenland wonen en omgedraaid, en de grenssituatie tussen Ierland en Noord-Ierland.
David Davis en Michel Barnier zijn vandaag officieel begonnen met de onderhandelingen. (Beeld: Getty Images)
Een oerwoud van belangen
Pas daarna komen toekomstige handelsverdragen aan bod en zal ook de Europese Unie meer moeite ondervinden bij het balanceren tussen vele deelbelangen en meningen. De achtergebleven 27 landen hebben allemaal hun eigen belang. "Nederland wil waarschijnlijk graag visserijrechten meegenomen zien en een punt maken van het EU-budget, wij zijn namelijk nettobetalers."
Nettobetalers zijn de landen die meer betalen aan Brussel dan ze ontvangen van de EU, als de Britten de unie verlaten en een deel van de lopende kosten laten liggen, komt die rekening deels terecht bij landen als Nederland.
Daar komt volgens Schout bij dat de Britten met hun open handelsgeest traditioneel een belangrijke partner waren van Nederland binnen de EU. Het is aannemelijk dat Noord-Europa in zijn algemeenheid toeschietelijker zal zijn dan Zuid-Europa.
"Het wordt ingewikkeld voor iedereen", zegt Schout. "Maar dat de Britten het het zwaarste gaan krijgen is wel duidelijk."
