De ramp overleefd, maar ook daarna blijven kinderen 'extreem kwetsbaar'

Extreem kwetsbaar, noemt noodhulpcoördinator Sabine de Jong van UNICEF en nu ook Giro555 de kinderen die het slachtoffer zijn geworden van de ramp. "Omdat alles wat die kinderen veiligheid biedt, plots is verdwenen. Kinderen kunnen niet naar school, zijn dakloos of hebben hun ouders verloren."

De hulporganisatie zag bij vergelijkbare rampen dat kinderen daardoor vaker het slachtoffer worden van geweld en misbruik. "Daar zijn we heel alert op. Kinderbescherming is, naast het bieden van eerste levensbehoeften als warme kleding en water, juist in deze situaties heel belangrijk."

Shock

Dat beaamt traumaexpert Aram Hasan, werkzaam in crisisgebieden als Syrië en Irak. Topprioriteit is volgens hem het bieden van veiligheid en rust. "Slachtoffers zijn uitgeput, zowel fysiek als emotioneel. Ze zijn in shock en weten vaak niet wat ze moeten doen. Heel belangrijk is dat hulpverleners rust uitstralen, en ervoor zorgen dat mensen wat kunnen bijkomen en op zijn minst kunnen slapen."

Ook het kunnen uiten van gevoelens als woede, angst of verdriet is cruciaal in deze eerste fase na de ramp, zegt Hasan. "Die emoties zijn vaak heel extreem, en een primitieve reactie op zoiets ongelofelijks. Het is belangrijk dat daar naar geluisterd wordt, en dat slachtoffers van de aardbevingen te horen krijgen dat die gevoelens normaal zijn, zodat mensen zich niet schuldig voelen."

Kindvriendelijke ruimtes

Naast een luisterend oor is het voor kinderen van belang dat ze in een andere omgeving kunnen zijn, even weg van alle ellende. "We zetten met UNICEF speciale kindvriendelijke ruimtes op", zegt De Jong. "Daar is psychosociale hulp, en kinderen kunnen er ook spelen, sporten en muziek maken, om zo hun trauma's te verwerken. Dat doen we bijvoorbeeld ook veel in Oekraïne."

Zulke kindvriendelijke ruimtes kunnen later leed beperken, zegt Hasan. "Jonge kinderen leven vooral in het moment. Het moment van de ramp zal voor hen heel erg schrikken zijn, maar als ze nu snel relatieve stabiliteit krijgen, zorg je ervoor dat ze hopelijk snel weer in een volgend moment leven. Zo is de kans op herstel het snelst."

Weeskinderen

Weeskinderen zijn met name kwetsbaar. UNICEF zegt dat in het rampgebied veel inspanning wordt geleverd om hen te kunnen herenigen met andere familieleden. Daarvoor werkt het nauw samen met nationale kinderbeschermingsinstanties. Belangrijk daarbij is volgens De Jong dat informatie snel gedeeld kan worden, met behulp van digitale systemen. "Wanneer een vermist kind uit regio A opduikt in regio B, moet dat snel kunnen worden doorgegeven."

Zelfs dagen na de ramp zijn nog overlevenden onder het puin gehaald, onder wie ook jonge kinderen:

De Turkse overheid roept Turken intussen op zich te melden, als zij in de toekomst een weeskind willen opvangen. Volgens traumaexpert Hasan kunnen pleeggezinnen voor stabiliteit zorgen, maar hij vindt het wel belangrijk dat het kind in contact blijft met professionele hulpverleners. "Na de fase van overleven zullen ze vragen stellen en realiseren wat er is gebeurd. Dan moet daar wel een goed antwoord op komen, het liefst gegeven door een expert die weet hoe je dat het beste doet."

Langer last

UNICEF is het daar mee eens, zegt De Jong. "We geven daarom psychosociale trainingen aan bijvoorbeeld docenten. We leren hen hoe ze in de les aandacht aan de ramp kunnen besteden, en hoe ze kunnen herkennen wanneer het niet goed gaat met een kind."

Kinderen kunnen later een posttraumatische stressstoornis ontwikkelen, zegt Hasan. "Dan gaat het vooral om wat ze gevoeld hebben, dat gaat niet zo snel weg. De exacte herinnering wat er precies is gebeurd hoeft niet eens zo levend te zijn. Het gaat om de impact, die kan blijvend zijn en kan voor langere tijd getriggerd worden door bijvoorbeeld geluid of schrikreacties. Zo kunnen kinderen opnieuw heel angstig worden, en wordt het onderdeel van hun persoonlijkheid."