De Nobelprijs voor de Vrede gaat dit jaar naar een persoon en twee organisaties die zich inzetten voor mensenrechten. Ales Bialiatski uit Belarus wint de prijs, samen met de Russische organisatie Memorial en Center For Civil Liberties uit Oekraïne. Dat is door het Noorse Comité in Oslo bekendgemaakt.
Bialiatski wordt geroemd als een van de initiatiefnemers van de democratische beweging die in de jaren tachtig in Belarus op gang kwam. "Hij heeft zijn leven gewijd aan het bevorderen van democratie en vreedzame ontwikkeling in zijn thuisland", aldus het Nobelcomité. De mensenrechtenverdediger zit sinds 2020 vast zonder proces.
Verboden in Rusland
Het Russische Memorial werd in 1987 opgericht door activisten die wilden voorkomen dat de slachtoffers van de onderdrukking door het communistische regime zouden worden vergeten. Memorial is de oudste en meest gerespecteerde mensenrechtenorganisatie van het land. De organisatie werd vorig jaar verboden door het Russische hooggerechtshof.
De prijs gaat ook naar het Center for Civil Liberties, in 2007 opgericht ter bevordering van mensenrechten en democratie in Oekraïne. De organisatie heeft het Oekraïense maatschappelijk middenveld versterkt en de autoriteiten onder druk gezet om van Oekraïne een volwaardige democratie te maken, aldus de jury. Daarnaast helpt het bij het documenteren van Russische oorlogsmisdaden tegen Oekraïense burgers.
Er viel voldoende te kiezen, voor het Nobelcomité. Op de genomineerdenlijst stonden 251 genomineerde personen en daarnaast 92 organisaties.
Zelenski genoemd
Zoals altijd werd ook dit jaar vooraf weer gespeculeerd over wie de prestigieuze prijs in de wacht zou gaan slepen. Een belangrijk criticus van Poetin, de vastgezette Aleksej Navalny, werd bijvoorbeeld genoemd.
Ook de naam van de Belarussische oppositieleider Svetlana Tichanovskaja deed de ronde en zelfs die van de Oekraïense president Volodimir Zelenski. Het comité heeft er uiteindelijk voor gekozen uit de drie bovengenoemde landen een winnende persoon of organisatie aan te wijzen.
Opvallende uitspraak vooraf deed Sverre Lodgaard, onderzoeker bij het Norwegian Institute of International Affairs. Wellicht wordt er helemaal geen Nobelprijs voor de Vrede uitgereikt dit jaar, overpeinsde hij: "Niemand kan stellen een grote doorbraak te hebben geforceerd op het gebied van vrede, de conflicten lijken maar niet te stoppen en verdragen lijken er te zijn om te worden geschonden."
Aandacht en geld
Naast wereldwijde aandacht, levert de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede ruim 900.000 euro op, een medaille en een diploma.
Vorig jaar gingen de prijs én de eer naar twee journalisten, die volgens het comité een 'moedige strijd' voerden voor de vrijheid van meningsuiting in hun thuislanden. Het waren Maria Ressa uit de Filipijnen en Dmitri Moeratov uit Rusland.
Ook toen, dus voor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne, gaven deskundigen aan dat het moeilijk was voor de jury van de Nobelprijs om letterlijk een vredestichter te vinden, omdat er wereldwijd weinig vooruitgang werd geboekt in het tot stand brengen van vrede. Een eerdere Nobelprijswinnaar (2019), de Ethiopische leider Abiy Ahmed, is nu in oorlog met het noorden van zijn land.
