Het einde van de coronapandemie komt in zicht, hoorde de wereld de baas van de Wereldgezondheidsorganisatie, Tedros Adhanom Ghebreyesus, gisteren zeggen. Dat klinkt hartstikke goed. Maar verandert daarmee iets? En wanneer is het einde van de pandemie echt een feit? De kenners geven uitleg.
Het waren hoopvolle woorden, die de WHO-baas gisteren sprak: "We hebben ons nooit in een betere positie bevonden om de coronapandemie een halt toe te roepen."
Alma Tostmann, epidemioloog in het Radboudumc, begrijpt die positieve toon goed: "Het aantal besmettingen en doden wereldwijd lag vorige week erg laag, er zijn nieuwe vaccins, er zijn antivirale middelen en er is in de afgelopen jaren veel kennis opgebouwd. We hebben veel tools in handen om corona onder de duim te houden."
Waakzaam blijven
Om daar direct aan toe te voegen: "Maar WHO-topman Adhanom Ghebreyesus zegt ook: we moeten de aandacht niet laten verslappen. De omikronvariant is dan wel een stuk minder heftig dan wat we eerder hebben gezien, maar we moeten waakzaam blijven en oog houden op eventuele nieuwe varianten die rondgaan. De WHO zegt zeer zeker niet: het is voorbij."
In Nederland worden inmiddels 60-plussers, anderen met een hoger risico om ziek te worden en zorgmedewerkers met een brief opgeroepen om weer een coronaprik te komen halen. Alle andere Nederlanders van 12 jaar en ouder kunnen later dit najaar ook een nieuwe vaccinatie halen.
Ter overweging
De woorden van de WHO-baas maken het belang van die prikcampagne niet minder groot, zegt Tostmann. "Er komen nog steeds mensen in het ziekenhuis. Er gaan ook nog steeds mensen dood. Vaccineren blijft belangrijk. Zeker voor de kwetsbaren, bij hen helpt de vaccinatie om de kans op ziekenhuisopname nog kleiner te maken."
Ze vervolgt: "Van het nieuwe vaccin lijkt het erop dat het er voor zorgt dat je het coronavirus minder makkelijk overdraagt. Dat voordeel kun je ook meenemen in je overweging als je zelf niet in de risicogroep zit, maar bijvoorbeeld wel veel contact hebt met een kwetsbaar familielid of in de zorg werkt, ter bescherming van patiënten."
Maar hoe zit het dan met in isolatie gaan als je corona hebt? Is dit het moment om dat advies los te laten? "Dat is aan de overheid. Maar als er weinig gebeurt om besmettingen tegen te gaan, zit in het najaar straks iedereen in isolatie. Het is belangrijk dat deze herfst en winter voor iedereen heel helder is: wie willen we nog beschermen tegen het coronavirus, hoe doen we dat en wat hebben we daarvoor over?"
Papieren verhaal
Dat onderschrijft ook Eric Snijder, viroloog in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC): "Testen en in isolatie gaan is natuurlijk alleen heel effectief, als het unaniem gebeurt. Je kunt nog zo'n mooi beleid hebben als overheid, maar als niemand zich eraan houdt is het een papieren verhaal."
Ministerie: veel aandacht voor heldere communicatie
Een woordvoerder van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport laat weten dat de publiekscommunicatie rond vaccineren vanaf de derde week van september intensiever wordt, met als doel mensen te stimuleren een herhaalprik te halen. Online, in sportjes op radio en tv, in dagbladen en huis-aan-huisbladen wordt onder meer aandacht voor de vaccinatiecampagne gevraagd.
In oktober volgt een andere, nieuwe voorlichtingscampagne. Daarin wordt heel nadrukkelijk aandacht besteed aan het belang van zelftesten en in isolatie gaan.
Ook voor viroloog Snijder is het helder dat het nog niet klaar is met corona, ondanks de positieve woorden van de WHO: "Er blijft altijd het risico dat er een nieuwe variant ontstaat, die toch aan de vaccins weet te ontsnappen."
'Impact post covid enorm'
Zelfs aan de nieuwe vaccins, die toch breder beschermen? "Het kan nog steeds gebeuren, ja. De omikronvariant die in de nieuwste vaccins is gebruikt, staat alweer best ver af van de variant die nu dominant is. Niemand weet of het echt klaar is."
Beide deskundigen wijzen ook nog maar eens op post covid, ook vaak long covid genoemd. Tostmann: "Er zijn toch best veel mensen die langdurig klachten houden. Als je stopt met zaken als testen bij klachten of isolatie, dan moeten we met z'n allen het risico op post-covid accepteren. Snijder: "Lang niet iedereen heeft die langdurige klachten. Maar voor de mensen die het wel hebben, is de impact op hun leven enorm."
Corona is nog lang niet iets dat alleen in de geschiedenisboeken bestaat dus. Maar wanneer kunnen we zeggen dat de pandemie echt over is?
Pandemisch versus endemisch
Tostmann: "Als het officieel endemisch is geworden. Dat betekent dat het virus er nog is, maar een redelijk voorspelbaar patroon volgt. Zoals de griep en het RS-virus. Met oplevingen in de herfst en winter bijvoorbeeld. Maar beheersbaarheid speelt ook wel een rol, denk ik. Deze winter is wat corona betreft een test. Afgelopen jaar zaten we nog dicht bij code zwart in de zorg: hoe gaat dat nu? Als het allemaal goed gaat, zou je misschien kunnen zeggen dat de pandemie voorbij is. De WHO moet dat dan zeggen."
Maar ook dan komt er geen dikke streep onder het hoofdstuk corona. Tostmann denk dat een jaarlijks vaccinatie voor kwetsbaren, vergelijkbaar met de griepprik, best een blijvertje kan zijn.
Snijder onderstreept daarnaast het belang van het verder ontwikkelen van nog betere vaccins en virusremmers. "Die laatste worden in Nederland nog weinig gebruikt. Maar ze zijn er wel en kunnen bijvoorbeeld worden gegeven aan mensen die uit zichzelf geen immuniteit opbouwen, door een medische conditie."
Blijven werken
Bij HIV wordt vaak een cocktail gegeven van drie verschillende virusremmers. Ontwikkel je voor eentje resistentie, dan werken de andere twee nog. Maar voor corona zijn er pas twee van zulke remmers geregistreerd. "Uit studies blijkt wel dat met anderen ook successen worden geboekt. Daaraan verder werken blijft onverminderd belangrijk."
