Twaalf jaar geleden is het dat Willem (12), de zoon van Ineke, overleed in een zwembad in Italië. Hij werd vastgezogen aan een rooster op de bodem. Het nieuws dat afgelopen weekend een meisje van 9 op soortgelijke wijze verdronk in Frankrijk, raakt Ineke diep. "Als moeder heb je hier de rest van je leven mee te dealen."
Ze waren net aangekomen op het vakantiepark in Italië, in die zomer van 2010. "We waren er nog geen uur." De kinderen wilden meteen het zwembad in, ook de 12-jarige Willem. "Hij was een echte waterrat, kon heel erg goed zwemmen."
Dan wordt Ineke geroepen: Willem zit vast. Op de bodem van een klein rond badje van nog geen meter diep, werd de jongen vastgezogen aan een rooster. "Drie volwassenen kregen hem niet los. De zuigkracht was enorm. Willem is altijd kansloos geweest."
Blauw petje
Na de dood van de jongen in 2010 richtte de vader van Ineke, Willems opa dus, de Blue Cap Foundation op. "Willem droeg altijd een petje. En de laatste tijd was dat het blauwe petje."
Over haar vader vertelt Ineke: "Hij zei altijd: al kan ik maar één andere opa dit leed besparen, dan is dat al winst." Want dat is het ideaal van de foundation: anderen behoeden voor het enorme verdriet.
Voortvarend te werk
De opa van Willem leeft 12 jaar later niet meer, de stichting bestaat nog altijd. Er werd onder meer een veiligheidsadviesbureau in de arm genomen, vertelt voorzitter Chris Geurts van Kessel, een vriend van de familie. "Samen hebben we methodes en apparatuur ontwikkeld om de veiligheid van zwembadroosters te testen."
Een stok met veertig centimeter haar eraan bijvoorbeeld. Raakt dat haar bij een test verstrikt, dan kan dat ook bij een kind met lange haren gebeuren. Maar ook matten met sensoren die de zuigkracht kunnen meten.
Kon op meer plekken gebeuren
"Wij hadden het vermoeden dat op veel meer plekken, in veel meer zwembaden, kon gebeuren wat bij Willem was gebeurd. Dus reisde onze expert door Zuid-Europa om zwembaden te testen. Soms met toestemming, soms undercover."
Allemaal betaald door de nabestaanden van Willem, zegt Geurts van Kessel. "Veelal eigen geld, maar ook via fondsenwerving."
De conclusie na al het testen: onveilige roosters in zwembaden komen veel vaker voor. "Toen wij dat zeiden rond 2011, was de reactie vaak: 'ja, maar dat is in Zuid-Europa, in Nederland zijn die dingen toch beter geregeld'."
"Zwembaden waren huiverig, bang dat we het aan de grote klok zouden hangen als we iets onveiligs zouden aantreffen."
Dat was het startschot om ook in Nederland te gaan controleren. Niet stiekem, altijd met toestemming van de zwembaden. "Die waren huiverig, bang dat we het aan de grote klok zouden hangen als we iets onveiligs zouden aantreffen. Bang voor imagoschade. Inmiddels gaat dat beter."
Mark Koudijs van het bedrijf Zwembadinspecties.nl is de man die tegenwoordig de controles uitvoert, met de Blue Cap Foundation-methodes. Ook de stok met de haren gaat nog altijd mee. Ruim driehonderd Nederlandse zwembaden heeft hij al aan een inspectie onderworpen, naar eigen zeggen.
Gevraagd naar de risico's van zwembadroosters, steekt hij direct van wal: "Kijk, je hebt twee typen roosters. Veel zwembaden hebben overlooproosters, een centimeter of twintig van de rand van het zwembad. Die zijn over het algemeen veilig."
In onderstaande video laat Mark met een stok met haren zien wat de zuigkracht doet:
Is zo'n zwembaddrama te voorkomen? 'Laat je kinderen niet met filters spelen'
Levensgevaarlijk vacuüm
Het risico zit met name bij aanzuigroosters. "Oudere zwembaden hebben vooral zulke roosters in de wand, waarbij het water door een pomp wordt weggezogen, gefilterd en via een ander rooster weer het zwembad ingespoten. Die kunnen onveilig zijn."
Hij vervolgt: "Hoe minder aanzuigroosters er zijn in een bad, hoe groter de kracht waarmee het water door zo'n rooster heen wordt weggezogen. Is er maar één klein rooster aangesloten op een pomp en wordt dat afgedekt door een lichaamsdeel, dan ontstaat direct een levensgevaarlijk vacuüm. Dan kom je niet makkelijk meer los."
Zwembadroosters in de wet
In de Nederlandse wet staat: "Openingen beneden de waterspiegel zijn zodanig uitgevoerd dat zwemmers en baders niet kunnen worden vastgezogen of bekneld kunnen raken." Ook zijn er Europese normen voor zwembadroosters. De zuigkracht is beperkt tot een maximum (300 Newton) en gaatjes in het rooster mogen niet groter zijn dan 8 millimeter.
Er wordt al lang gewerkt aan nieuwe zwemwaterwetgeving, waarin meer aandacht wordt gevraagd voor de risico's op beknelling en vastzuigen. Dan wordt een risicoanalyse verplicht.
Ineke, moeder van de overleden Willem: "Er wordt al 8 jaar aan de wet gewerkt, ongelooflijk dat die wet er nog niet is."
Het meisje dat nu in Frankrijk is verdronken, zou met haar haren vast hebben gezeten in een rooster.
Koudijs: "Dan is er geen vacuüm. Als er wel zuigkracht is kunnen lange haren door het rooster gezogen worden en hebben dan de neiging om vervolgens achter dat rooster verstrikt te raken, door de hoge watersnelheid van het water dat wordt weggezogen." Ook dan kun je muurvast komen te zitten.
Hoe het dramatische ongeluk in Frankrijk precies kon gebeuren, is niet bekend.
Op het nippertje
Eind vorig jaar plaatste een Braziliaanse moeder nog een filmpje op Instagram. Haar dochter kwam met haar haren vast te zitten in een rooster in een zwembad in de tuin. Na 2 extreem angstige minuten werd het meisje gered, losgeknipt met een schaar.
Inspecteur Koudijs: "In Nederland ben ik zeker bij oudere zwembaden best wel wat gevaarlijke dingen tegengekomen. Gelukkig zijn die daarna wel aangepakt."
Voorbeeld van een risicovolle situatie: "Het gevaarlijkste zijn spuiters, zoals fonteinen. Kinderen vinden het leuk dat water dan tegen te houden door het aanzuigrooster af te dekken. Als het er dan maar eentje is, kan ook daar direct een vacuüm ontstaan."
"Kijk, 99 van de 100 keer gaat het allemaal goed. Maar die ene keer, is er een teveel."
Koudijs wil absoluut geen paniek zaaien. Ook voorzitter Geurts van Kessel van de Blue Cap Foundation benadrukt: "Kijk, 99 van de 100 keer gaat het allemaal goed. Maar die ene keer, is er een teveel."
Geen staart maar knotje
Jezelf ook als ouders bewust zijn van de risico's, vindt hij wel heel belangrijk. "Doe lange haren van je kind in knotje. Niet los, in een staart en bij voorkeur ook niet in een vlecht."
Koudijs voegt daaraan toe: "Ben je op vakantie, kijk dan zelf de eerste dag waar de roosters in het zwembad zitten. Voel dan zelf even voorzichtig of ze zuigen of juist water inspuiten. Wijs je kinderen op de aanzuigroosters en vertel ze dat ze er niet mee moeten spelen, gewoon uit de buurt blijven."
