Geen feestje voor recordpremier Rutte, wel de vraag hoe lang hij nog blijft

VVD-premier Mark Rutte breekt vandaag het record van Ruud Lubbers, die maar liefst 4309 dagen minister-president van Nederland was. Rutte is het vandaag 1 dag langer.

Verslaggever Agnes de Goede ging de straat op om te kijken hoe de bevolking over Rutte denkt. Bekijk dat in deze video: 

Bereid tot compromissen

Dat Rutte het zo lang volhoudt past in de Nederlandse politieke cultuur, zegt politiek commentator Frits Wester. Hij wijst erop dat we de afgelopen 40 jaar maar vier premiers hebben gehad: Ruud Lubbers (CDA), Wim Kok (PvdA), Jan-Peter Balkenende (CDA) en Mark Rutte. Die laatste kenmerkt zich, aldus Wester, door andere partijen tijdens onderhandelingen altijd wat te gunnen. Anders dan bijvoorbeeld Jan-Peter Balkenende, die over elk compromis een CDA-sausje wilde gieten, geeft Rutte politieke concurrenten genereus de ruimte om punten te scoren.

Wester: "De kracht van Rutte is dat hij altijd bereid is compromissen te sluiten met andere partijen. Hij is dan bereid voor het compromis bepaalde VVD-standpunten in te leveren. Dat gunnen aan andere partijen onderscheidt hem, maar vervreemdt hem soms ook van zijn eigen achterban. Die vragen zich af waar onder Rutte het echte liberale VVD-geluid is gebleven."

Opgewekt

Waarin Rutte, volgens Wester, ook verschilt van zijn voorgangers is zijn opgewektheid. "Volgens sommigen lacht hij problemen zelfs weg. Dat is niet zo. Maar een teflonlaag, waar problemen vanaf glijden, heeft hij wel. Ook dat onderscheidt hem van andere premiers. Daarnaast heeft hij een ijzeren conditie, na nachtelijke vergaderingen staat hij de volgende ochtend gewoon weer te debatteren in de Tweede Kamer. En hij geeft ook nog wekelijks les aan een middelbare school."

Staatsrechtelijk staat er niets in de weg om Rutte ook na deze kabinetsperiode weer premier te laten zijn, zegt Wester. "Maar zijn houdbaarheidsdatum loopt een keer af. Volgens mij wil hij zelf dolgraag nog een keertje. Tegelijk, als je zo lang premier bent blijven er zaken aan je kleven. Neem de toeslagenaffaire of het geheugenverlies waar hij zo af en toe last van heeft. Dan komt er toch een moment dat je je moet afvragen of je niet te veel lasten meedraagt."

Vernieuwing

Op de vraag of het goed of slecht is dat Rutte al zo lang premier is, geeft politicoloog André Krouwel, hoogleraar aan de Amsterdamse Vrije Universiteit, geen eenduidig antwoord. Hij ziet voor- en nadelen. "Stabiliteit is natuurlijk helemaal niet slecht voor een land. Tegelijkertijd wil je dat een regering en een parlement - een democratie in het algemeen - responsief zijn ten aanzien van nieuwe vraagstukken en veranderende wensen van de bevolking. Dat vraagt om vernieuwing."

Natuurlijk erkent Krouwel dat de bevolking de VVD van Mark Rutte inmiddels vier verkiezingen achter elkaar de grootste partij heeft gemaakt. Maar dat wil volgens de politicoloog niet zeggen dat het Rutte is die de kiezers willen. "Je zou eerder kunnen zeggen dat Rutte heel lang premier is omdat er op links geen echt alternatief is. Zij hebben niemand die kansrijk is als uitdager van Rutte."

Pakje boter 

Krouwel constateert verder dat ook rechtse partijen uiteindelijk geen deuk in een pakje boter slaan. Die kunnen niet regeren omdat geen enkele andere partij met ze wil samenwerken. "Dat maakt dat Rutte en de VVD dominant kunnen blijven. Het bijzondere aan Rutte is dat hij eigenlijk geen opvallend ideologisch profiel heeft. Hij is eigenlijk ontzettend rechts, maar weet dat altijd heel goed te verbergen achter algemeenheden en glimlachen. Maar het is wel een ontzettend rechtse premier."

In VVD-kring kun je horen dat Rutte zijn toekomst het liefst in handen van de kiezers legt. Hij zou als VVD-lijsttrekker de kiezers willen voorhouden dat hij dolgraag nog een keer premier wil zijn. En dus wil hij aan diezelfde kiezers vragen om zijn VVD ook bij de komende verkiezingen de grootste partij te maken.

Democratisch

Doen ze dat, dan krijgt Rutte het voortouw in de formatie en kan hij zo zijn premierschap verlengen. Doen ze dat niet, dan stapt hij op als politiek leider van de VVD. Maar hij zal dan niet uit de Tweede Kamer vertrekken. Rutte vindt dat als je als volksvertegenwoordiger gekozen bent, je dat moet blijven.

Het klinkt heel democratisch, de kiezer vragen je te blijven steunen en aan de uitkomst consequenties te verbinden. Maar het kan ook worden gezien als een nieuwe stap in de verpersoonlijking van de politiek. En dat terwijl we in ons land op partijen stemmen en niet op premierskandidaten.

Riskant

Opiniepeiler Tom Louwerse van de Peilingwijzer vindt het een goede zaak als politici die de verkiezingen verliezen, opstappen. "Balkenende deed dat toen hij in 2010 verloor. De keuze van de kiezer heeft dan een rechtstreeks gevolg, namelijk dat iemand dan weggaat. Op zich is het goed dat de verkiezingsuitslag gevolgen heeft. Het is helemaal niet raar dat als je vier keer de grootste bent geweest en je dat na de verkiezingen opeens niet meer bent, er personele consequenties zijn."

En, zegt Louwerse, de VVD moet sowieso oppassen om al haar geld opnieuw op Rutte te zetten. Die partij leunt al jaren alleen op zijn persoon. Dat levert een risico op. "Je ziet dat het vertrouwen in Rutte wat aan het dalen is. Als dat vertrouwen verder wegzakt, is de persoon Rutte geen voordeel meer bij verkiezingen, maar een nadeel."