Sinds de eerste coronavaccins in Nederland zijn gezet, zijn er in totaal 36 nieuwe bijwerkingen ontdekt. Het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) denkt dat het daar ook bij blijft. "Ik verwacht eigenlijk geen nieuwe bijwerkingen meer", zegt voorzitter Ton de Boer tegen RTL Nieuws.
Nog geen jaar geleden werden er in Nederland vier verschillende vaccins op de markt gebracht. Op verzoek van RTL Nieuws heeft het CBG een overzicht verstrekt met bijwerkingen die het afgelopen jaar allemaal zijn ontdekt en zijn toegevoegd aan de bijsluiter.
"Er zijn nu miljarden mensen geprikt en wat we bij vaccins altijd zien, is dat bijwerkingen de eerste weken optreden", zegt CBG-voorzitter De Boer. "Het later optreden van bijwerkingen, terwijl je de twee prikjes al hebt gehad, dat verwacht je helemaal niet. Het vaccin is dan allang uit je lichaam." Maar nieuwe bijwerkingen helemaal uitsluiten kun je ook niet, aldus De Boer.
Ernstige bijwerkingen zeer zeldzaam
Bij het op de markt komen stonden in de vier bijsluiters van de vaccins in totaal 31 bijwerkingen genoemd. Het afgelopen jaar zijn er 36 toegevoegd. Acht daarvan zijn volgens het CBG te typeren als ernstig. Hier is medisch ingrijpen noodzakelijk, omdat de aandoening levensbedreigend is en fataal kan aflopen. Zo is er bij de vaccins van AstraZeneca en Janssen een zeer kleine kans op een zeldzame vorm van trombose. En bij het vaccin van Pfizer of Moderna is er een zeer zeldzame kans op ontstekingen aan het hart. In beide gevallen is de kans kleiner dan 1 op de 10.000.
De meest opvallende bijwerking is de zeer zeldzame combinatie van een laag aantal bloedplaatjes en stollingsproblemen (TTS) na het prikken van Janssen en AstraZeneca. Dat is een bijwerking die het CBG voor het eerst is tegengekomen. Deze bijwerking komt voor bij minder dan 1 op de 10.000 prikken. In Nederland zijn drie mensen overleden door deze bijwerking. Het vaccin van AstraZeneca wordt in Nederland niet meer toegediend.
Uitleg:
In de lichtblauwe blokken staan de bijwerkingen die bekend waren toen de vaccins bijna een jaar geleden werden goedgekeurd. Nadat de vaccins in gebruik zijn genomen zijn er nieuwe, veelal zeldzame, bijwerkingen gevonden die de afgelopen maanden aan de bijsluiters van de vaccins zijn toegevoegd. Die bijwerkingen staan in de donkerblauwe blokken.
Bij een ernstige bijwerking is medisch ingrijpen noodzakelijk, omdat de aandoening levensbedreigend is en fataal kan aflopen. De andere bijwerkingen pakken veelal mild tot matig uit voor relatief gezonde mensen en zijn van korte duur. Maar voor sommige oude en kwetsbare mensen kan zo'n relatief milde bijwerking toch ernstig uitpakken. Bijvoorbeeld: uitdroging door diarree.
Bijwerkingen die in de 'zeer zelden'-categorie vallen betreft de laagste categorie zoals die in Europa is afgesproken. In de praktijk is, volgens het CBG, 'lager dan 1 op de 10.000' nog een overschatting van de frequentie.
De andere bijwerkingen pakken veelal mild tot matig uit voor relatief gezonde mensen. Klachten die vaak voorkomen zijn de bekende bijwerkingen die bij een afweerreactie horen, zoals koorts, koude rillingen en spier- en gewrichtspijn. Meestal zijn die na een paar dagen voorbij.
Eerste dagen
De meeste bijwerkingen ontstaan in de eerste paar dagen tot weken na vaccinatie. Dan wordt het afweersysteem van het lichaam door het vaccin aan het werk gezet en daar kunnen klachten uit voorkomen. Na zo'n drie weken is, volgens het CBG het vaccin uit je lichaam verdwenen.
"Als je de balans opmaakt van de vier vaccins en kijkt naar de werkzaamheid in het voorkomen van ziekenhuisopnames en sterfte en aan de andere kant de bijwerkingen, dan valt die positief uit voor de vaccins", zegt De Boer.
Verschillende deskundigen die RTL Nieuws heeft gesproken onderschrijven dat. De voordelen wegen op tegen de nadelen; zelfs bij tieners die relatief weinig te duchten hebben van corona, zegt Emmeline Buddingh kinderarts- infectioloog/immunoloog van het LUMC. "Want ongeveer 1 op de 5000 ongevaccineerde kinderen die wel besmet raakt met het corona-virus, krijgt ongeveer een maand daarna een heftige ontsteking. Van het hele lichaam eigenlijk, meerdere organen kunnen zijn aangedaan."
Deze jonge patiënten hebben hoge koorts en ze kunnen te maken krijgen met een ontsteking van de hartspier. "Deze ernstige gevallen zijn zeldzaam, er waren in Nederland de afgelopen periode 200 van zulke patiënten. Toch komen ze vaker voor dan tieners die een hartontsteking krijgen door een corona-vaccin. Kun je nagaan hoe zeldzaam de ernstige bijwerkingen van het vaccin zijn", stelt Buddingh.
Snel in beeld
Wereldwijd zijn er naar verwachting aan het eind van het jaar rond de 4,5 miljard vaccins van Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen gezet. In Nederland zijn er op dit moment 24,1 miljoen vaccins toegediend. Doordat er op zo'n grote schaal binnen een relatief kort tijdsbestek is gevaccineerd, zijn de zeldzame bijwerkingen nu ook snel zichtbaar geworden, zegt het CBG.
Een andere verklaring voor het feit dat er na toelating van de vaccins nog nieuwe bijwerkingen zijn ontdekt, heeft te maken met de deelnemers aan de klinische studies. Voordat het vaccin op grote schaal mag worden gebruikt, wordt het eerst getest op effectiviteit en veiligheid. De deelnemers aan die studies zijn volgens het CBG relatief gezond en fit en zullen mogelijk anders reageren dan iemand die bijvoorbeeld in een verzorgingshuis ligt.
De veelvoorkomende bijwerkingen van de coronavaccins, zoals spier- en hoofdpijn en verhoging, komen volgens het CBG overeen met bijwerkingen van de jaarlijkse griepprik en reisvaccinaties.
Menstruatiestoornissen
Veel vrouwen in Nederland hebben na het krijgen van een coronavaccin bij het bijwerkingeninstituut Lareb melding gemaakt van menstruatiestoornissen. Maar zowel het Europees Medicijnagentschap EMA en als de vaccinfabrikanten die nog studies hebben lopen, zien geen verband met het vaccin.
Een tijdelijke verandering in de menstruatiecyclus komt heel vaak voor, door allerlei redenen. En dus kan het ook makkelijk gebeuren dat een vrouw die plotselinge verandering linkt aan de prik die ze eerder die dag heeft gehad. Het is wel iets wat het bijwerkingencentrum Lareb en het EMA in de gaten blijft houden.
