Dagelijks worden socialmediaplatforms overladen met racistische en haatdragende comments. Maar die worden nauwelijks opgespoord of bestraft. Er zijn nu geen agenten die zich op dit moment specifiek bezighouden met (online) discriminatie. Dat moet snel veranderen, vindt een Kamermeerderheid.
Er wordt nauwelijks aangifte gedaan van discriminatie. Vorig jaar maar 385 keer. Dat is zowel online als offline, want dat wordt niet uitgesplitst. Slechts in 73 zaken werden straffen uitgedeeld. De politie heeft op dit moment geen enkele rechercheur die zich fulltime bezighoudt met discriminatie.
Tientallen strafbare comments per dag
Dat valt in het niet bij wat er dagelijks voorbij komt op socialmediaplatforms. Onderzoeksjournalisten van RTL Nieuws deden een steekproef op één dag. Op 24 januari bekeken ze meer dan 15.000 comments, die stonden onder nieuwsberichten van verschillende nieuwsorganisaties.
Daarvan leken er tientallen grensoverschrijdend. We legden die voor aan experts om ze te toetsen op strafbaarheid. 25 comments werden door alle experts aangewezen als strafbaar.
Strafbaar lastig te bepalen
Opvallend is dat de beoordelingen van de experts sterk uiteen liepen. Er is geen eenduidig oordeel over wat strafbaar is online.
Voorbeeld: deze tekst werd door alle experts als strafbaar beoordeeld. 'Afgelopen met Koran en schijnheilige moslims. Mislukte opvoeding. Islam geloof van liefde? Kijk naar waar islam heerst. HAAT en onverdraagzaamheid. Vergiftigde mensen. Allemaal die smerige buitenlanders! Spoel ze door de wc!'
Maar 'Schapenneukers uit de Schilderswijk' werd door vier experts strafbaar bevonden.
En deze slechts door één expert: "Kost het de belastingbetaler niets en de kansparels kunnen los gaan. Wel ff van te voren voldoende koffie en gebak voor de kanspareltjes inslaan hoor. Want dat verdienen ze wel als ze na afloop moe en voldaan naar je gesloopte huisje zijn."
Kamermeerderheid wil meer capaciteit
Ook politici krijgen te maken met racisme op social media. Meer dan de helft van de nieuwe Tweede Kamer pleit voor een stevigere aanpak en meer capaciteit, blijkt uit een rondvraag van RTL Nieuws.
SP-kamerlid Jasper van Dijk: "Ik ben ervan overtuigd dat de pakkans van online racisme véél te klein is. Zeker als je een anoniem account aanmaakt, dan kun je met het grootste gemak allerlei bagger over anderen uitstorten, zonder dat er iets gebeurt."
'Even zwaar straffen als offline'
Ook GroenLinks, dat zelf regelmatig te maken heeft met racisme op social media, wil dat het OM deze overtredingen veel serieuzer oppakt. "Er moet capaciteit en prioriteit bij op dit onderwerp, het moet op dezelfde manier bestraft worden als wanneer dit op straat gebeurt."
"Racisme, haatzaaien en discriminatie zijn onacceptabel, zowel in de fysieke als in de digitale wereld. Deze strafbare uitingen moeten daarom net zo goed online als offline worden aangepakt", zegt Dilan Yesilgöz - Zegerius van de VVD.
De onderzoeksredactie sprak verschillende experts over de aanpak van racisme op deze socialmediaplatforms. Ook zij geven aan dat meer capaciteit en prioriteit moet komen bij politie en het OM om dit aan te pakken.
Gijs van Beek is oprichter van Textgain, een organisatie die online haatberichten opspoort met een speciale techniek. "Wij komen met onze technieken zoveel 'rommel' tegen. We zouden graag zien dat dat beter wordt getoetst en verwerkt door de officiële kanalen."
'Politie moet inzien dat het een zaak is'
"Er wordt vaak niks mee gedaan, omdat de politie onvoldoende deskundigheid heeft om toch te zien dat het wel degelijk een zaak is waar je iets mee kan. Of om te zorgen dat die zaak wordt doorverwezen naar een instantie die er iets mee kan", zegt Adriana van Dooijeweert, voorzitter van het College voor de Rechten van de Mens.
Dat bevestigt Bernice Calmes, directeur van antidiscriminatiebureau Art.1 Midden Nederland: "Het OM en de politie moeten meer online hate crimes en racisme opsporen en vervolgen. Volgens onze organisatie gebeurt dat echt veel te weinig. Hier kan het kabinet aan werken."
Bekijk ook: Larica schudde mensen wakker met haar racismeverhaal
In 2019 kwam er een hernieuwde Aanwijzing discriminatie van het Openbaar Ministerie voor online discriminatie. Maar die lijkt zijn vruchten nog niet af te werpen, zeggen enkele van de experts. De officier van justitie kreeg onder deze aanwijzing meer ruimte om (online) discriminatie aan te pakken.
Maar volgens advocaat Sidney Smeets wordt discriminatie nog steeds niet grondig genoeg onderzocht. "Er kan al zwaarder worden gestraft als het gaat om discriminatie, daar hebben we immers die aanwijzing voor. Er moet alleen wel opgetreden worden. De bestaande mogelijkheden moeten dus optimaal benut (kunnen) worden en dat vergt investeringen."
Ook vindt hij dat je bij de politie sneller gehoor moet krijgen. "Dit kan door meer te investeren in cyber- en discriminatierechercheurs."
Nederland op de vingers getikt
Nederland is al eerder op de vingers getikt over dit onderwerp, door de Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie (ECRI). "Zij concludeert in een rapport over Nederland dat de huidige aanpak van online beledigingen en uitlatingen die aanzetten tot haat, niet voldoende is. De online berichten blijven vaak nog erg lang online staan", staat in het rapport van het College voor de rechten van de Mens.
"Als er onvoldoende bescherming is tegen online geweld, dan kan dat leiden tot een schending van het recht op vrijwaring van discriminatie."
De redactie van RTL Nieuws behoudt zich het recht voor reacties onder Facebook- en Instagramposts weg te halen als er racistische en haatdragende opmerkingen te lezen zijn. Dat is in strijd met onze huisregels.
Het onderzoek
RTL Nieuws deed onderzoek naar racistische reacties die op Facebook worden geplaatst. Tijdens het vooronderzoek is de Facebookpagina van RTL Nieuws als uitgangspunt genomen. Gedurende een periode van 11 dagen zijn aan de hand van 28 verschillende zoektermen en met behulp van het webcare-systeem alle geplaatste reacties gemonitord. Dit resulteerde in 4000 bekeken reacties waarvan 142 aangemerkt werden als racistisch.
Hierna is er specifiek gekeken naar berichten rondom de rellen en protesten tegen de avondklok geplaatst op 24 januari. In deze fase van het onderzoek zijn ruim 14.000 reacties bekeken op de Facebookpagina’s van vier grote Nederlandse mediaplatformen. Hier stonden 54 mogelijk racistische opmerkingen tussen. Deze voorselectie is vervolgens bekeken door een aantal experts op het gebied van online racisme en strafrecht. ANNE, het expertisecentrum discriminatie Art.1 Midden Nederland en jurist Charlotte Meindersma hebben helpen bepalen welke opmerkingen als strafbaar of grensoverschrijdend aangeduid kunnen worden.
Ook advocaat Sidney Smeets, ICT Recht en Mind keken in verschillende stadia van het onderzoek mee.
Daarnaast spraken we met tientallen experts en politici om hen te vragen naar de aanpak van deze comments.
