Kun je álle jongeren laten stoppen met roken? 'Begin bij de ouders'

Van alle scholieren heeft 17 procent weleens een sigaret gerookt, blijkt uit nieuw onderzoek van de GGD's in Nederland en het Trimbos-instituut.

"Eigenlijk mogen we al heel blij zijn met deze cijfers", zegt Gera Nagelhout, bijzonder hoogleraar gezondheid en welzijn aan de Universiteit Maastricht en Onderzoeksinstituut IVO. "Maar er valt nog best wat te behalen."

Want, het onderzoek laat ook zien dat vooral jongeren met een lager opleidingsniveau roken. Van de vmbo'ers heeft bijna een kwart weleens gerookt. Op het vwo is dit 12 procent. Ook onder volwassenen geldt dat hoe lager het opleidingsniveau is, hoe meer er gerookt wordt.

Richten op het gezin

"We moeten ons bij jongeren met een laag opleidingsniveau niet extra richten op voorlichting op school, maar op hun gezinssituaties", zegt Nagelhout. "Voor die jongeren is roken iets wat je meekrijgt als je opgroeit. Je ziet je ouders roken, je broer, de hele buurt, je ooms en tantes. En soms roken mensen nog gewoon binnen. De pakjes liggen op tafel." 

Het is volgens Nagelhout voor die kinderen lastig om het dan zelf niet te doen. "Sterker nog: het is bijna gek als je niet rookt. Het hoort in sommige milieus bij volwassen worden."

Verschil in kennis

Dat is ooit, tientallen jaren geleden, onder andere ontstaan door 'kennisverschil'. De hoger opgeleide mensen wisten eerder en beter dat roken ongezond was en stopten dus eerder. "Nu weet inmiddels iedereen hoe schadelijk roken is, maar toch is dat verschil er nog steeds tussen hoger- en lager opgeleiden."

Het is volgens Nagelhout voor deze mensen niet alleen moeilijker omdat ze niet zo hoog opgeleid zijn of in een rokersomgeving leven. "Mensen met een lager opleidingsniveau hebben vaak ook met andere problematiek te kampen, hebben vaak meer zorgen, dus hebben wel wat anders aan hun hoofd dan stoppen."

Komt bij: door stress is het lastiger stoppen. Want stoppen met roken levert (kortstondige) stress op.

Gevoelig voor prijzen

Maar wat moet je doen om rokers te laten stoppen? 

Allereerst is het belangrijk om de prijzen te laten stijgen, zegt Marc Willemsen, hoogleraar Tabaksontmoediging aan de Universiteit Maastricht en onderzoeker bij het Trimbos-instituut. "Hoe jonger de roker, hoe gevoeliger voor de prijzen." 

Ook kan het helpen om het aantal verkooppunten te verminderen. Willemsen: "Jongeren vinden altijd wel een plek waar ze sigaretten kunnen kopen. Vooral als ze minderjarig zijn, en ze kunnen niet naar de ene supermarkt omdat dat daar gecontroleerd wordt, dan gaan ze wel naar een andere."

Volgens de hoogleraar kan dit worden tegengegaan door sigaretten alleen nog maar in speciaalzaken te verkopen: plekken waar jongeren niet komen voor andere producten. "Dan worden ze in de supermarkt niet verleid om sigaretten te kopen, als ze er alleen kwamen voor een zak chips."

Begeleiding

Nagelhout stelt dat er ook 'veel te winnen valt' met intensievere begeleiding, van een professional, in een groep, om te stoppen met roken. Vooral bij de mensen die lager opgeleid zijn: "Die hebben vaak wat hulp en stimulans van buitenaf nodig."

Die stimulans kan ook in de vorm van een beloning zijn: mensen stoppen volgens Nagelhout eerder stoppen als ze er geld voor krijgen.

En steun bij het stoppen is belangrijk, stelt de hoogleraar. Want: genezen is in dit geval beter dan voorkomen. "Ja, het lijkt de omgekeerde wereld, maar je kan het beste mensen helpen stoppen dan voorkomen dat ze beginnen met roken. Want voorkomen is zó moeilijk in zo'n rookomgeving."

En dan is het volgens Nagelhout het meest effectief om bij de volwassenen, de ouders, dus, te beginnen. "Het is een cliché, maar: goed voorbeeld doet volgen."