Het coronavirus was mogelijk al flink verspreid, voordat op 27 februari met een test de eerste officiële coronapatient in Nederland bekend werd. Voor die datum liepen namelijk al zeker 154 mensen in Nederland rond met coronagerelateerde klachten. De eersten al in januari. Bij deze mensen werd pas veel later Covid-19 vastgesteld.
Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het RIVM, die de onderzoeksredactie van RTL Nieuws heeft geanalyseerd. In die gegevens staat voor alle officieel besmette personen wanneer hun eerste ziektedag was.
63 zieken vóór carnaval
Zo is dus ook te zien dat al 154 mensen ziek waren voor we op 27 februari dachten de eerste patiënt te hebben. Het gaat hierbij om de dag dat mensen zich de eerste coronagerelateerde klachten herinneren. Daarbij is niet altijd na te gaan of de gemelde klachten direct gevolg zijn van corona.
Vijf coronapatiënten hebben hun GGD gemeld zelfs in januari al klachten te hebben gehad. Deze mensen zijn na 27 februari positief getest. De eerste twee kregen op 1 en 20 januari al klachten. Volgens deskundigen die RTL Nieuws sprak, lijkt het zeer onwaarschijnlijk dat zij toen al besmet waren met het coronavirus.
Wel is het volgens hen op basis van de nieuwe cijfers mogelijk dat aan het eind van januari, begin februari de eerste besmetting in Nederland al een feit was. Vanaf die periode nam het aantal zieken namelijk bijna dagelijks toe. Voordat op 23 februari carnaval losbarstte, liepen al 63 mensen in Nederland rond met klachten. Het grootste deel daarvan, twintig mensen, kwam uit Noord-Brabant.
Eerste ziektedag bewezen coronapatiënten
Voor het eerst klachten
De nieuwe gegevens komen uit het landelijk systeem voor meldingsplichtige infectieziekten van het RIVM, waar de GGD-regio’s aan rapporteren. In dat systeem wordt onder meer de datum voor de eerste ziektedag van patiënten geregistreerd. Dat is de dag waarop een patiënt naar eigen zeggen voor het eerst coronaklachten kreeg.
Omdat in veel gevallen niet meteen getest is, is niet bekend of deze klachten vanaf het begin ook daadwerkelijk het gevolg waren van Covid-19. Feit is wel dat alle personen later via een test positief bleken.
De gegevens over de eerste ziektedag worden veel gebruikt in wetenschappelijk onderzoek naar verspreiding. Zo gebruikte directeur Jaap van Dissel van het Centrum Infectieziektebestrijding van het RIVM dergelijke cijfers vandaag nog in een toelichting aan de Tweede Kamer.
Beperkt getest
Op basis van de besmettingen die het RIVM tot nu toe onderzocht, is het virus vanuit Italië naar Nederland gekomen. Tot 25 februari werden alleen mensen getest die uit China kwamen. Pas vanaf de 25ste gold dat ook voor mensen die in delen van Italië waren geweest.
Volgens epidemioloog Arnold Bosman is dat - terugkijkend - niet verstandig gebleken. Zo hadden eerder ook mensen met klachten getest of geïsoleerd kunnen worden die in bijvoorbeeld Italië waren geweest. "Met de kennis van nu blijkt dat de definitie die is gehanteerd veel te streng was. De voorwaarden voor een test waren zo nauw dat de kans groot was dat je mensen zou missen."
"Ik denk dat er vooral een les in zit. Dit is het moment dat we moeten leren van de lessen van januari en februari. Nog altijd geldt bijvoorbeeld dat iemand pas in aanmerking komt voor isolatie en contactonderzoek als er een positieve test is. Dat is te beperkt."
'Meer konden we niet doen'
Collega-instituten in andere landen gaven deze week toe dat zij met de kennis van nu zaken anders hadden gedaan. Zo werd in België toegegeven dat in het begin te beperkt getest werd. Maar het RIVM is ook terugkijkend van oordeel dat het niet meer kon doen, ook al erkent RIVM-epidemioloog Susan van den Hof dat het virus zeer waarschijnlijk eerder dan 27 februari in Nederland was.
"We hadden iedereen kunnen gaan testen, maar dan hadden we waarschijnlijk honderdduizenden mensen moeten testen in het influenzaseizoen om corona misschien een paar dagen eerder terug te vinden in Nederland. Dat had voor de bestrijding niets uitgemaakt. Ik vraag mij af of we dan carnaval hadden afgeschaft, omdat er op dat moment geen aanwijzingen waren dat er veel patiënten waren in Nederland."
Volgens Bosman hadden die paar dagen echter wel degelijk een verschil kunnen maken. "We hebben ook in de eerste weken gezien dat het aantal gevallen bijna dagelijks verdubbelde. Als je dan een paar dagen langer wacht, dan is het ineens niet meer te beheersen."
Klachten in hele land
Hoewel de meeste patiënten met klachten voor 27 februari zich in de latere brandhaard Brabant bevonden, waren er al zieken in alle 25 GGD-regio's in het land. Van Friesland tot Zuid-Limburg en van Amsterdam tot Twente.
Met 31 gevallen die later corona bleken te hebben, was de GGD-regio Hart van Brabant de hardst getroffen regio.
Coronapatiënten met eerste ziektedag voor 27 februari per regio
Wilt u reageren op dit artikel? Mail ons op onderzoek@rtl.nl.
