De hoeveelheid vocht in de Nederlandse bodem neemt deze dagen zienderogen af. Satellietgegevens tonen aan dat dit de droogste meimaand ooit gemeten is. En voorlopig lijkt er nog geen eind aan te komen, waardoor het risico op natuurbranden groeit. Hoe groot de risico's op dit moment zijn in jouw omgeving, kun je in dit artikel opzoeken.
Omstandigheden als deze week waren in de afgelopen jaren goed voor ruim 200 branden. Dat blijkt uit een analyse van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. Satellietgegevens over bodemvocht zijn vergeleken met het aantal natuurbranden dat de brandweer registreerde in de afgelopen jaren.
Daaruit blijkt dat het aantal natuurbranden explosief stijgt, zodra de hoeveelheid vocht in de toplaag van de bodem 10 procent of minder is. In een kubieke meter grond zit dan 0,1 kubieke meter vocht.
Bodemvocht en natuurbranden per week
In onderstaande grafiek zie je op basis van gegevens van 2017 tot en met 2019 het effect van droogte (blauwe lijn) op het aantal natuurbranden (rode balken). Hoe lager de hoeveelheid vocht in de bodem, hoe meer branden.
Satellietdata: bizar droge mei
De hoeveelheid bodemvocht is een maat om droogte te meten. Het Nederlandse bedrijf VanderSat monitort op basis van verschillende satellieten dagelijks voor elke hectare in het land hoe droog het is. Daarbij wordt bijvoorbeeld ook rekening gehouden met wat er groeit.
De waarden die op dit moment worden gemeten, noemt oprichter Richard de Jeu bizar. "Wat wij zien met de satellieten is dat het eigenlijk in mei nog nooit zo droog is geweest." Over heel mei tot nu toe werd gemiddeld 13 procent bodemvocht gemeten. Het oude record uit 1988 was 16 procent. "Het is nu zo'n vijftig procent droger dan onder normale condities."
Op sommige plekken, bijvoorbeeld rondom natuurgebieden als de Brunssummerheide en De Maasduinen in Limburg, ziet VanderSat al dat er deze week minder dan 10 procent bodemvocht in de grond zit. Dat zijn condities die normaal gesproken alleen in zeer droge zomermaanden worden gemeten en waarbij in in de afgelopen jaren veel natuurbranden zijn geteld.
Zo droog is het nu in jouw buurt
Zoek via de kaart op je woonplaats. De kaart geeft weer hoe droog het op dit moment is op basis van berekeningen die VanderSat over de afgelopen week heeft gemaakt aan de hand van satellietdata.
Extra alertheid
VanderSat deelt haar bevindingen over de droogte onder meer met het Instituut Fysieke Veiligheid van de Brandweer. Samen met andere factoren die van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling van natuurbranden, zoals wind, worden op die manier risico's zo goed mogelijk in kaart gebracht.
Sinds 2017 telde de brandweer bij vergelijkbare droogte als nu ruim 200 natuurbranden. Omgerekend zo'n vier per dag. Het zorgt voor extra alertheid bij de brandweer. Vooral in grotere kwetsbare natuurgebieden, stelt Albert-Jan van Maren van het Instituut Fysieke Veiligheid.
"De huidige droogte betekent voor de brandweer dat je vooral moet zorgen dat je met minimaal zes brandweerauto's ter plaatse gaat in natuurrijke gebieden. Je moet gelijk met voldoende slagkracht aanwezig zijn bij iedere brand." En dat betekent aanpoten. Wordt het de komende dagen nog droger, zoals voorspeld, dan kan het aantal natuurbranden in het land al snel oplopen. Tot wel 30 branden per dag, bewijzen de cijfers uit het recente verleden.
Natuurbranden sinds 2017
Gedrag kan helpen
Tegen de droogte zijn maar beperkt maatregelen te nemen. Voor het ontstaan van natuurbranden doet de brandweer ook een beroep op het publiek. Veel branden beginnen namelijk bij het gedrag van mensen. Van Maren: "Je moet opletten dat je niet - ik zou bijna zeggen klassiek - de peuken weggooit of de glasscherven laat liggen, maar gewoon zorgvuldig omgaat met de omgeving waar je bent."
Bodemvocht en neerslagtekort
Er zijn verschillende manieren waarop droogte wordt gemeten. Vaak wordt gebruikgemaakt van het potentieel neerslagtekort. Dat is het verschil tussen de hoeveelheid neerslag en wat er potentieel verdampt.
De bodemvochtbenadering is een alternatief. Hierbij wordt op basis van satellietobservaties direct gemeten hoeveel vocht er in de toplaag van de bodem zit, door naast neerslag en verdamping ook rekening te houden met bodemcondities.
