Je bent jarenlang getrouwd, hebt samen drie volwassen kinderen, kleinkinderen ook, en op een dag zegt je man: 'Ik moet je wat vertellen…' Hij wil voortaan als vrouw door het leven. Ja, dat is even slikken. Maar José houdt niet minder van haar Hans nu hij zich Josephine noemt. En de kinderen evenmin. Integendeel: "Hij is nu veel belangstellender."
Josephine Kievit (58) is een transgender non-conform: half man, half vrouw. Het gezicht en de boezem van een dame; de geslachtsorganen, de bouw en de stem van een man. Ze is niet in een hokje te plaatsen, en daar heeft de buitenwereld het soms moeilijk mee, merkt ze.
In het Brabantse dorpje waar ze wonen, is Josephine voor sommigen een bezienswaardigheid. Haar vrouw José: "De eerste paar weekenden van het mooie weer is hij een topattractie. Dan zie je ze kijken: o ja, die woont hier ook nog." Maar je hebt mensen die kijken, en mensen die kíjken, zegt ze. "Soms heb ik de neiging om terug te lopen en die monden dicht te doen." Eén keer staarde iemand zo ongegeneerd naar Josephine, dat diegene struikelde en voorover in haar bakje friet met mayonaise viel. "Dat zijn grappige situaties. Meestal negeren we het gewoon."
Ongelukkig
Josephine was ooit Hans, een norse, egoïstische man, die tien jaar geleden besefte dat hij doodongelukkig was. Hij had alles wat zijn hartje begeerde, maar was toch ontevreden over zichzelf en het leven. "Ik wist niet waar het vandaan kwam." Ja, in het verleden had hij er weleens aan gedacht hoe het zou zijn, een leven als vrouw. En als kind was hij altijd moedertje als hij vader en moedertje speelde met zijn vriendjes. Maar die keer dat hij het schort had aangetrokken van zijn moeder werd door zijn vader zo hard afgestraft, dat hij er niet over peinsde die gevoelens ooit nog toe te laten, laat staan verder te onderzoeken. Dus ging hij zich gedragen als een regelrecht alfamannetje, zo zegt hij zelf.
Hij trouwde, werd vader van drie kinderen en had jarenlang niet eens tijd om na te denken over zichzelf. Tot hij op een dag een Britse documentaire zag over een man die in transitie zat om een vrouw te worden. Alles viel op z’n plek. Die man, dat was hij. Gelijk toen José thuiskwam, vertelde hij het haar. 'Ik denk dat ik weet wat er met me aan de hand is…'
Coming out
Veel huwelijken sneuvelen wanneer een van de twee partners uit de kast komt als transgender, zo wijzen de statistieken uit. Hans zag zichzelf al zitten, driehoog achter in een appartementje, verstoten door zijn familie. Maar tot zijn enorme dankbaarheid reageerde José heel nuchter op zijn coming out.
José: "Natuurlijk, het is nogal wat. Maar na zoveel jaar huwelijk zet je iemand niet gelijk aan de kant. Als ik hem in mijn kleding had betrapt was het anders geweest, dan had ik me belazerd gevoeld. Nu was ik weliswaar overdonderd, maar niet kwaad. Ik zei: ik ben er niet zo blij mee, maar we kijken wel hoe ver we komen."
Man met borsten
Een psychologisch traject van anderhalf jaar moest duidelijk maken of Hans ze allemaal op een rijtje had, om te voorkomen dat hij spijt zou krijgen van de stap. In die tijd kon José langzaam aan het idee wennen, voordat Hans er daadwerkelijk anders uit ging zien. Hans werd Josephine – een naam die hij koos als eerbetoon aan zijn vrouw José. Die hem overigens gewoon Hans en 'hij' blijft noemen, want de hele situatie is al gek genoeg.
Om vrouwelijker te worden, slikt Hans anti-hormonen – om de testosteron omlaag te brengen – en oestrogeen, het vrouwelijke geslachtshormoon. Josephine: "De dokter zei dat ik vanwege mijn leeftijd waarschijnlijk weinig borstgroei zou krijgen." José, spottend kijkend naar de nu royale boezem van haar man: "Uh-huh…" Toen de hormonen boven verwachting veel resultaat bleken te hebben, had Hans een indrukwekkende voorgevel, maar nog niet veel meer. "Ik wilde niet gezien worden als een man met borsten."
Operaties
Zijn gezicht moest ook wat vrouwelijker. Drie operaties kwamen eraan te pas. Eentje waarbij een stuk uit zijn schedel werd gehaald, zijn haargrens naar beneden werd getrokken en zijn wenkbrauwen omhoog. Een tweede waarbij zijn kin en kaaklijn gereshapet werden, en zijn nek en gezicht werden gelift. En nog een laatste, waarbij zijn jukbeenderen werden losgezaagd en naar buiten gelegd. 12 uur onder het mes in totaal.
Josephine, grappend: "Ik heb voor tienduizenden euro’s aan mijn gezicht lopen verbouwen en waar denk je dat mensen het eerst naar kijken? Niet naar mijn ogen, kan ik je vertellen." Nu is het klaar, het is mooi zo. Helemaal vrouw worden wil Josephine niet. "Ik heb misschien brede schouders en een zware stem voor een vrouw, maar dat is dan maar zo. Ik ben wie ik ben, niet wie anderen willen dat ik ben."
Ons pap
Hun dochters en zoon – nu 38, 35 en 22 jaar oud – accepteren de keuze van hun vader. "De kinderen zeiden: 'Pap, je moet zelf weten wat je doet, het is jouw leven.' Voor hen blijf ik wel gewoon pap, 'ons pap.' En voor de acht kleinkinderen ben ik opa. Die vinden het niet gek dat opa eruitziet als een vrouw, die weten niet beter."
José: "De meiden gaan er relaxed mee om. Die grijpen hun kans. Nu gaat het stukken beter met z’n make-up, maar in het begin zag het er niet uit. Hij stuurde ze vroeger naar boven als hun rokje te kort was, nu zeggen zij: pap ga eens terug naar boven, want dat kan niet zo."
Samen naar de nagelsalon
Dochter Joëlle (22) schuift aan. Ze had al wel door wat er bij haar vader speelde, vertelt ze. "Een klasgenootje van me was ook transgender. Ik merkte aan pap z’n gedrag dat er iets was, hij gedroeg zich anders. Hij wilde ineens over gevoelens praten."
Ze heeft totaal geen problemen met de transformatie van haar vader, zegt ze. "Ik vind het wel leuk dat ik nu met hem over make-up kan praten en naar de nagelsalon kan." In het begin was ze wel bang voor reacties van anderen, maar daar heeft ze nu maling aan. Negatieve reacties zeggen iets over de anderen, niet over haar vader. "Ik kan niet bevriend zijn met mensen die moeite hebben met hoe mijn vader is. Je moet jezelf kunnen zijn, anders kun je niet gelukkig zijn."
Collega’s
Voor Josephine waren de reacties van de buitenwereld ook spannend. Ze werkt in de automatisering, een wereld die voornamelijk uit mannen bestaat. Hoe zouden ze daar op haar reageren? Zou ze nog wel aan werk komen?
Toen ze een gesprek had bij een Saoedisch bedrijf, vreesde ze het ergste. Maar van collega’s heeft ze nooit een wanklank gehoord. "Ze hebben wel de hele transitie meegemaakt, van man met borsten tot het resultaat nu. Het scheelt misschien ook dat ik er vrij open over ben. Ik schaam me totaal niet voor wie ik ben, integendeel. Ik doe zelfs modellenwerk nu."
Puberteit
Het heeft wel even geduurd voordat ze trots over straat durfde. Josephine, die altijd blaakte van het zelfvertrouwen, was met dat nieuwe uiterlijk ineens onzeker. "De eerste keer dat ik een rokje aandeed, vond ik dat heel spannend." José: "Het begon al met dat vest. Het was hartstikke heet, en toen we samen naar het dorp zouden wandelen, trok jij ineens een vest aan. Je was bang dat ze je borsten zouden zien."
Josephine: "Dat was wel een drempel voor me ja. Met make-up net zo, en met mijn haar. Of mijn eerste handtasje. Ik heb elke keer een zetje nodig." Soms voelt het alsof ze weer een puberteit doormaakt, zegt ze. "Ik moet mijn plaatsje in de maatschappij opnieuw verdienen. Het is niet niks: na driekwart van je leven moet je opnieuw gaan bepalen wat je identiteit is en wie je bent. Soms sla ik de plank mis. Dan maak ik me te provocerend op, of kleed ik me te bloot."
Zachtaardiger
Josephine is niet alleen uiterlijk een ander mens geworden, ook van binnen onderging ze een transformatie. Ze is nu veel zachtaardiger. "Je kunt je niet voorstellen hoe ik eerst was. Assertief, op het onhebbelijke af. Ik kon geen empathie voor anderen opbrengen, dacht alleen maar aan mezelf." José: "Hij was gewoon een hork."
Josephine: "Na die hormonen werd ik ineens geraakt door dingen. Ik begon gewoon te húilen. Een openbaring. Dat had ik niet meer gedaan sinds de dood van mijn moeder, waarna mijn vader me zo’n lel gaf dat ik het de rest van mijn leven wel uit mijn hoofd liet. Huilen, dat deed je niet als man. In het begin vond ik het heel beangstigend dat ik mijn emoties niet meer onder controle leek te hebben. Maar uiteindelijk was het een bevrijding."
Redding
Josephine weet niet waar ze was geweest zonder José en de kinderen. "Ik heb een gouden team achter me staan, dat besef ben ik nu aan het inhalen. Hun onvoorwaardelijke liefde heeft me erdoorheen gesleept. Het is zo belangrijk dat je steun krijgt. Veel transgenders worden gewoon uitgespuugd door hun familie en omgeving. Die staan er alleen voor."
In plaats van dat de transitie José en Josephine uit elkaar dreef, bracht die hen juist dichter bij elkaar. Sterker: het is waarschijnlijk de redding geweest voor hun huwelijk. Josephine: "Wij zeggen weleens tegen elkaar: als we langer zo door waren gegaan, dan had het huwelijk het niet overleefd." José knikt bevestigend.
Josephine: "Ik was zo met mezelf bezig. Ik was helemaal geen prettig persoon. Ik reageerde alles af op José en de kinderen, want die hielden toch wel van me." José: "Onze relatie is veranderd. Je communiceert nu veel beter." Ook Joëlle heeft nu een betere band met haar vader: "Pap is belangstellender naar mij toe, veel empathischer ook. Hij was eerst heel erg afgevlakt, hij is helemaal gaan bloeien."
Van alles wat er de afgelopen jaren veranderde in huize-Kievit, is dat laatste volgens José nog de grootste verandering: haar man is gelukkiger met zichzelf. "Dat straalt hij ook uit. Op foto’s van vroeger zie je hem nooit lachen, nu lacht hij altijd."
