Kwijtgeraakte stemmen, stemmen zonder stempas en telfouten. Bij het optellen van de stemmen in de stembureaus op 15 maart is van alles misgegaan. Zo telde een stembureau in Amsterdam 77 stemmen minder dan dat er stempassen werden ingenomen.
RTL Nieuws Buurtfacts onderzocht de ruim 700 processen-verbaal van de hoofdstembureaus Amsterdam en Den Haag. Daarin worden eventuele incidenten vermeld tijdens het stemmen en de uitslag per stembureau.
ZIE OOK: Telfouten en stemmen voor overleden oma: dit ging er mis in stembureaus
77 vermiste stemmen
Op elf stembureaus in de twee onderzochte steden werd na het tellen een verschil van meer dan 15 stemmen gemeld. Het gaat dan om een verschil tussen het aantal ingenomen stempassen en het aantal getelde stembiljetten. Uitschieter waren de 77 vermiste stemmen in het stembureau in Crea Cultureel Studentencentrum in Amsterdam.
Volgens de gemeente Amsterdam horen verschillen idealiter niet voor te komen, maar gebeurt het bij alle verkiezingen. "Wij constateren wel dat de aantallen bij de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen hoger zijn dan bij voorgaande verkiezingen."
Alternatieve uitslag
De stichting Politieke Academie, dat politieke partijen bijstaat met data-onderzoek naar stemgedrag, maakte ook gebruik van de beperkte tijd om de verkiezingsresultaten en bijzonderheden per stembureau in te zien. Met 80 uitzendkrachten werden de ruim 380 gemeenten bezocht om de resultaten uit de processen-verbaal over te schrijven.
Na het analyseren van de stemmen per partij, komt de stichting Politieke Academie tot een andere uitslag dan de Kiesraad. Zo kreeg de VVD volgens de stichting bijna 3300 stemmen minder en de ChristenUnie 1200 meer dan de officiële uitslag doet geloven.
Kiesraad: niet blij mee
In heel Nederland noteerde de Kiesraad zelf vorige week bijna 9000 verloren stemmen, waarvoor wel een stempas werd ingeleverd. Ook werden er bijna 2700 stemmen geteld, waarvoor geen stempas werd ingeleverd. Soms namen kiezers hun stembiljet mee naar huis, maar voor het grootste deel van deze spookstemmen is geen verklaring.
Een woordvoerder van de Kiesraad laat weten hier niet blij mee te zijn. "We hechten aan een onberispelijk verkiezingsproces, maar hebben vastgesteld dat er telverschillen zijn. Alhoewel er voor telverschillen plausibele verklaringen kunnen zijn, worden bij het handmatig tellen van zoveel stemmen fouten gemaakt. Dat is niet wenselijk. Daarom zijn wij ook voorstander van de introductie van elektronische hulpmiddelen voor het tellen."
De geconstateerde verschillen waren geen reden voor de Kiesraad om over te gaan op een hertelling. "Gelukkig zouden de verschillen niet tot een andere uitslag leiden. Alleen als dat het geval is, is er voor ons een grondslag voor een hertelling."
Nauwelijks controle
Ook voorzitter Frank van Dalen van de Politieke Academie schat in dat de vele geconstateerde fouten geen invloed hebben op de zetelverdeling. Bij de beëdiging van de nieuwe Tweede Kamer afgelopen donderdag is de mogelijkheid van inzage van de proces-verbalen per stembureau voor burgers verdwenen. Ook de mogelijkheid voor een hertelling of herstemming is vervallen.
Van Dalen vindt die termijn van inzage te kort. De verkiezingsuitslag is zo nauwelijks te controleren, zegt hij. "Het is een rommelig proces. Niemand kan in drie dagen 10.000 processen-verbaal overschrijven, nakijken en de resultaten analyseren."
10.000 processen-verbaal op één dag
De Commissie voor het onderzoek van de Geloofsbrieven in de Tweede Kamer kon het naar eigen zeggen wel in één dag. Die commissie onderzoekt het ordelijk en rechtmatig verloop van de verkiezingen door alle processen-verbaal van de 10.000 stembureaus te analyseren.
Zo'n 50 personen bekeken zaterdag 18 maart de processen-verbaal. Zij zagen – net als de Kiesraad – geen reden om de uitslagen per stembureau na te tellen en te twijfelen aan de landelijke uitslag van de verkiezingen.
