Dit weekend gaat de klok weer een uurtje achteruit. Wintertijd, heel handig voor wie wat extra daglicht in z'n leven nodig heeft. Want honderdduizenden Nederlanders hebben in meer of mindere mate last van sombere gevoelens nu de koude, donkere dagen weer aanbreken. Redacteur Franke van Hoeven zou zelf het liefst een winterslaap houden en gaat op zoek naar een oplossing.
Blaadjes die van de bomen vallen. Steeds donkerder dagen. Koud, nat, guur weer. Gevoelens waar ik me na jaren ervaring op zou kunnen voorbereiden, maar die me toch elk jaar rond oktober weer overvallen. Salsamuziek vervang ik voor droevige jazz. Ik trek me terug in de keuken om de hele dag te koken. Dan maak ik stoofvlees, pompoensoep en appeltaart. Vreet zákken pepernoten leeg. Het liefst lig ik de hele dag op de bank onder een dekentje, met schapenwollen laarsjes aan en in een dikke fleecetrui. Kopje thee erbij, niets meer aan doen. Grote jongen die mij nog van die bank krijgt. Bel me vooral als Rokjesdag aanbreekt en we weer het terras op kunnen, maar tot die tijd sta ik in sluimerstand.
'De koude seizoenen maken bepaald geen leuker mens van mij'
Goede vrienden zijn er inmiddels aan gewend. Deden ze ooit nog pogingen mij de kroeg in te krijgen tijdens de koude wintermaanden, inmiddels weten ze dat ze dat beter niet meer kunnen doen. Zo werd ik ooit door mijn vier beste vriendinnen gesommeerd naar een bar te komen, want het was zo leuk als ik erbij was. Mopperend ploegde ik een kwartier lang door de sneeuw. Eenmaal in de kroeg liet vriendin P. trots haar nieuwe sneeuwlaarzen zien, waarop ik onderkoeld en strontchagrijnig blafte: “Wat een stomme gevallen.” Ja, ik schaam me nog kapot…
Geen lol te beleven
Kortom, de koude seizoenen maken geen leuker mens van mij. Best onhandig dat manlief juist tot leven komt in die periode: “Die frisse lucht die je dan opsnuift, de vrijheid om te bewegen. Niet die vieze, kleffe, warme, brandende zon: heerlijk!” En ja, ook ik kan echt wel genieten van prachtige gekleurde herfstblaadjes, een wandeling door het bos of paddenstoelen zoeken. Maar aan de andere kant heb ik het ook al-tijd koud, wat ik ook aantrek. Thermo-truitjes, fleece, drie lagen wol: het maakt niet uit. De kou trekt in mijn botten en wil er niet meer uit. Daarnaast krijg ik een vreselijk droge huid, statisch haar en gesprongen lippen. Lang opblijven? Ik zie er het nut echt niet van in. In het donker wakker worden? Wat is daar leuk aan? Sta ik als een zak hooi de tasjes voor mijn kinderen in te pakken, die huppelend naar school vertrekken.
Die herfstdip is heus geen wereldprobleem, maar vervelend is het wel. Van eind oktober tot april is er geen lol met mij te beleven. Best onhandig als je twee kleine kinderen hebt die graag buiten ravotten en avonturen willen beleven, een man die er juist dán graag op uit trekt, vriendinnen die in de kroeg zitten. En dus best handig als ik wat fitter die twee seizoenen doorkom.
De collega's van rtlnieuws.nl publiceerden eerder deze video over het onstaan en voorkomen van een herfstdipje.
Depressie versus herfstdip
Ik bel met Lidewy Hendriks, psycholoog bij Korrelatie en MIND, een organisatie die psychische problemen wil voorkomen en mensen met problemen wil helpen. Ik vraag haar wat een winterdepressie nou precies is. Hendriks: “Wij spreken van een seizoensgebonden depressie als je langer dan twee jaar in hetzelfde seizoen voldoet aan de criteria voor een depressie.” Een depressie is dus wel even wat meer dan een herfstdip. “Als je een depressie hebt, dan heb je echt een groot deel van de dag een sombere stemming. Je verliest interesse in dingen, je slaap verandert, je eetgewoontes veranderden. Je voelt je prikkelbaar, vermoeid, hebt de neiging je terug te trekken. Houden die gevoelens langer aan dan twee weken achtereen, dan zou het kunnen dat je een winterdepressie hebt.”
'Het gedrag dat je tijdens de herfst en winter vertoont, maakt je vatbaarder voor een depressie'
Hmmm, depressief ben ik niet. Wel vermoed ik dat ik met mijn Griekse genen (gekregen van mijn opa) meer behoefte heb aan zon. Hendriks: “Ik geloof zeker in dat soort invloeden. Genetisch gezien is er bijvoorbeeld ook meer kans op een seizoensgebonden depressie als depressies al voorkomen in je familie. Genen spelen wel degelijk een rol. Beetje raar voorbeeld misschien, maar ik heb een hond uit Spanje en in de zomer gaat 'ie lekker liggen zonnen, terwijl andere honden dan de schaduw opzoeken. Dit is totaal geen wetenschappelijk bewezen voorbeeld, maar ik vind het wel het onderzoeken waard.” Ook is er een groot verschil tussen een dipje en een depressie. “Er zijn genoeg mensen die zeggen: ‘Getver, de blaadjes vallen van de boom, die donkere dagen, bah’, maar als je er écht somber van wordt, je werk niet meer kunt doen, je concentratie verliest, dan is er meer aan de hand.”
Een seizoensdepressie, hoe herken je die?
Om te kunnen spreken van een seizoensgebonden depressie, dienen depressieve klachten minimaal twee jaar achter elkaar in hetzelfde seizoen te bestaan (kan dus ook de zomer zijn!). De klachten houden ieder jaar opnieuw minimaal veertien dagen aan. De voornaamste klachten: somberheid, verlies van plezier of interesse in (bijna) alle activiteiten, veel slapen of slapeloosheid, veel eten of een gebrek aan eetlust, gewichtstoename of gewichtsverlies, prikkelbaarheid, vermoeidheid, neiging jezelf terug te trekken. Meer weten? Hier vind je alles wat je moet weten, wat je eraan kunt doen en wie je kan helpen.
Buiten wandelen in plaats van naar de sportschool
Goed. Een winterdepressie heb ik dus niet. “Maar,” zegt Lidewy Hendriks, “Het gedrag dat je vertoont in de herfst en winter brengt je wél meer in het risicogebied van een depressie. Dat is bij veel mensen het geval. Veel meer binnen blijven, minder bewegen, ongezonder eten; het draagt er allemaal toe bij dat je je eigen stemming somberder maakt.” Oh. Is er ook iets tegen te doen? “Ga naar buiten. Buiten bewegen in het daglicht is heel goed. Een seizoensgebonden depressie heeft vooral te maken met een veranderende hoeveelheid licht, wat ervoor zorgt dat je melatonine-aanmaak (het hormoon dat ervoor zorgt dat we slaperig worden) verandert. Als daar iets misgaat, heb je meer kans op een seizoensgebonden depressie.
'Je kan beter buiten gaan sporten, dan naar de sportschool gaan'
Het is dus belangrijk daglicht te zien en het liefst daarbij te bewegen. Dat is effectiever dan binnen in een sportschool aan de apparaten hangen. Verder is het belangrijk om een vast ritme aan te houden.” Elke dag op dezelfde tijdstippen eten, opstaan en naar bed gaan, dus. Maakt het nog uit wát je eet? “Luister naar je lijf, en dan niet teveel naar je cravings. Kijk hoe je lichaam reageert gedurende de dag. Had je echt heel erg behoefte aan dat koekje? Of voel je je er eigenlijk nog slechter door?”
Lamp op je kop
Wat ook bewezen helpt: lichttherapie. Daarvoor kun je naar een lichttherapie-specialist, maar tegenwoordig zijn er ook lichttherapielampen te koop die je gewoon thuis of op je werk kunt gebruiken. Er zijn genoeg specialisten die je daarin kunnen adviseren. “Ze zijn er in verschillende prijscategorieën en werken goed. Tenminste, als het een echte lichttherapielamp is, want onder een leeslampje gaan zitten heeft geen zin.” Maar als je vijf dagen op kantoor zit? Zet je dat ding dan op je bureau? “Ja, waarom niet? Daar heeft toch niemand last van? Wat dat betreft is het belangrijk om dit soort dingen onder de aandacht te krijgen, zodat mensen meer begrip krijgen voor elkaar. Als je collega in de pauze lekker buiten wil wandelen, moedig dat dan aan in plaats van dat je het asociaal vindt dat hij niet mee luncht. Het kan voor hem heel belangrijk zijn dat daglicht te zien.”
Oké, som ik op: buiten bewegen, liefst elke dag. ‘s Ochtends een lichttherapielamp aan (die moet je natuurlijk niet net voor het slapengaan gebruiken, dan raakt je lichaam alsnog in de war). Op gezette tijden eten, wakker worden en gaan slapen. Lidewy Hendriks vult aan: “Houd je aan je ritme. Ontspanning is daarbij óók heel belangrijk. Zorg dat je leuke dingen doet.” Hoera! In een warm bad zitten met een goed boek vind ik helemaal niet erg. Dat gaan we dus veel doen deze herfst. Tot slot: wanneer weet je dat je naar de huisarts moet stappen omdat je dipje toch wel zwaar aanvoelt? Hendriks: “Als je het grootste deel van de dag somber bent en de symptomen herkent (zie het kader hierboven, red.), dan zou ik zeker naar de huisarts stappen. Als je een vermoeden hebt, kan het sowieso geen kwaad even lang je huisarts te gaan. En praat met mensen. Het kan zijn dat je heel erg geneigd bent je terug te trekken, maar laat één iemand in je omgeving altijd weten hoe je je voelt. Al is het maar om gewoon even je hart te luchten. Dat is altijd fijn, depressie of niet.”
13 snelle tips tegen een herfstdip
* Houd regelmaat in je dag.
* Eet gezond, drie keer per dag, en op dezelfde tijdstippen.
* Eet fijn, warm comfort food: havermout, boerenkool, pompoensoep.
* Zorg dat je genoeg water drinkt.
* Ga naar buiten, zoek het daglicht op.
* Beweeg bij voorkeur buiten: lekker fietsen, wandelen of strandjutten!
* Onderneem gezellige dingen met vrienden.
* Zorg voor voldoende ontspanning.
* Pas je tempo aan je gemoedstoestand aan: niet rennen en vliegen dus.
* Houd een dankbaarheidsdagboekje bij.
* Kijk naar series en films waar je om moet lachen.
* Glimlach, ook als niet vrolijk bent. Je wordt vanzelf blijer. Het werkt écht!
* Knutselen, yoga, spelletjesavond: doe dingen die je leuk vindt.
Door Franke van Hoeven
Wat leuk dat je er bent! Vind je ons ook leuk? Volg ons dan op Facebook of abonneer je op onze nieuwsbrief!