Lezen (en leren) over de liefde

Als je geen relatie hebt, maar die wel zoekt. Als je met verschillende partners toch steeds weer tegen dezelfde problemen aanloopt. Als je niet uit elkaar wilt, maar er wel íets moet gebeuren. Met welke liefdesvraag je ook zit, er bestaat wel een zelfhulpboek voor. Blijkbaar hebben veel mensen de diepgewortelde behoefte om zichzelf te ontwikkelen en verbeteren, ook op het gebied van de liefde. Twee mannen en twee vrouwen vertellen wat hen dat heeft opgeleverd.

Poedel versus herder

Jos* (60) las het boek Jij past echt bij mij van Monica Wardenaar. Wat hij eruit leerde: op basis van het uiterlijk kun je een beeld krijgen of iemand bij je past. Hij pikte juist dit boek uit de stapel omdat de titel hem aansprak: "Ik heb in mijn leven één keer een relatie gehad van veertien jaar en één van vijftien. Blijkbaar viel ik niet op de juiste types. Ik ging op zoek naar praktische tips hoe je een partner kunt herkennen die bij je past. Wardenaar zegt dat je op basis van iemands uiterlijk kunt inschatten met wie je te maken hebt. Zij zegt: er is een verschil tussen een poedel en herder, dat zijn andere honden. Ik heb geleerd, met behulp van foto's en beschrijvingen in het boek, de verschillende type mensen en hun karakter beter te plaatsen. De grote les: is het type vrouw waarop ik val wel het type dat bij me past? Sinds kort ben ik aan het daten via Tinder. Op het moment dat ik naar een potentiële partner kijk, houd ik de theorie over menstypen in mijn achterhoofd. Of ik een ideaalbeeld heb hoe mijn nieuwe liefde eruit moet zien? Nee, dat vind ik lastig. Eerlijk gezegd ben ik gewoon op zoek naar iemand met wie het fijn is om samen te leven, een maatje."

Verkeerde mannen

Ilknur (28) kwam er, net als Jos, achter dat ze op de verkeerde types viel, nadat ze Mannen komen van Mars, vrouwen van Venus had gelezen. Het boek was haar aangeraden door een vriendin van haar moeder: "Ik heb er ontzettend veel aan gehad, namelijk het inzicht dat mannen en vrouwen écht anders zijn. Dat als een man zich terugtrekt, bijvoorbeeld, dat dat niet meteen betekent dat hij je niet leuk meer vindt. Het boek openende mijn ogen. Verbonden van Rachel Heller, dat ik daarna las, werd mijn bijbel. Daaruit leerde ik dat ik de verkeerde mannen aantrek door een verkeerde hechtingsstijl en dát leidde weer tot het besef dat als ík hetzelfde bleef, ik altijd dezelfde soort (verkeerde) mannen zou blijven aantrekken. 

Ik heb als kind veel meegemaakt, had een moeilijke jeugd en heb traumatische ervaringen achter de rug. Mijn vader liet ons gezin in de steek toen ik jong was. Ik zocht bevestiging bij mannen. Om mijn ellende te ontvluchten, was ik altijd op zoek naar iemand die mijn leegte en pijn kon opvullen. Elke keer als iemand me in de steek liet, voelde het of ik doodging van binnen. Ik had mezelf compleet afhankelijk gemaakt van de aandacht en liefde die ik ontving, omdat ik mezelf geen liefde kon geven."

"Toen ik achttien was, ging het licht uit. Ik heb een halfjaar met behulp van de jeugdhulpverlening keihard aan mezelf gewerkt en ben sindsdien bezig gebleven mezelf te ontwikkelen. Het was een lang proces om uit te zoeken hoe ik in elkaar stak, wat mijn kwaliteiten zijn. Met elk klein beetje inzicht groeide mijn zelfvertrouwen en leerde ik meer van mezelf te houden. Ik heb keihard aan mezelf gewerkt en ben precies daar waar ik wil zijn. Ik weet nu dat ik in staat ben een gelijkwaardige liefdesrelatie aan te gaan vanuit liefde, in plaats vanuit afhankelijkheid.”

Niet geliefd

Thomas* (35) begon een zoektocht naar zichzelf nadat zijn relatie strandde. Hij heeft veel gehad aan Bevrijd door liefde van Jan Geurtz en Liefdesbang van Hannah Cuppen. “Bevrijd door liefde had ik al eens gelezen en ik las het opnieuw toen het uitging tussen mijn vriendin en mij. Het is mijn bijbel geweest in die periode. Nu ik vol in de pijn van het verlies zat, kwam de boodschap nóg meer bij me binnen. Het was een mooie begeleiding bij het inzien wat nu eigenlijk zo’n pijn deed.

Ik had me zó gehecht aan mijn vriendin dat ik me had vervreemd van mezelf. Ik was boos, verdrietig, wilde haar terug – terwijl ik me ook verraden voelde omdat ze had gekozen voor een ander. Liefdesbang had ik ooit op aanraden van een kennis aangeschaft, die erachter kwam dat hij niet klaar was voor een relatie. Ik herkende veel in wat hij zei. Het lezen van de twee boeken was een proces. Ik las bladzijden en hoofdstukken geheel op gevoel. Dan sloeg ik een bladzijde open en begon daar te lezen. De grote les: mijn pijn zat niet zozeer in de acties van mijn ex. Nee, wat écht pijn deed was het gevoel dat ik verlaten werd. Dat ik niet geliefd was. Dat ik niet gezien werd. Dáár zat de pijn."

"Stukje bij beetje, door steeds opnieuw te lezen, daalde dat besef in. Het heeft me geholpen om naar mezelf te kijken in plaats van een ander de schuld te geven. Ik ben op reis geweest en lees op dit moment Illusies van Ingeborg Bosch. Zij gaat dieper in op gevoelens die je als kind niet kunt verwerken en waarvoor je allerlei beschermingsmechanismen ontwikkelt om maar niet alsnog die traumatische gevoelens toe te laten. In mijn beleving is het een logisch vervolg op de boeken van Geurtz en Cuppen. Ik ben nog steeds bezig mezelf te ontwikkelen en heb de pijn van de breuk inmiddels verwerkt door mijn eigen onverwerkte pijn toe te laten. Dat betekent niet dat ik mij nu nooit meer zo hevig geraakt ga voelen, maar wel dat ik mijn strategieën eerder herken en bewust kan kiezen om anders naar de situatie te kijken.”

Zelfliefde

Welk boek je ook leest, weet 'zelfhulpboekverslindster' Marjolein (49) inmiddels: of het nu gaat om verschillen tussen seksen of je jeugd, allemaal draaien ze om dezelfde kernboodschap: zelfliefde. "Na het lezen van drie of vier boeken kwam ik achter de essentie: dat je liefde niet buiten jezelf kunt vinden (in een partner, die jou gelukkig moet maken bijvoorbeeld), maar dat je dat in jezelf moet zoeken. En dat zelfhulpboeken alleen effectief zijn als je ook daadwerkelijk iets doet met wat je leest. Dat je de opdrachten maakt, de vragen beantwoordt, de tips implementeert in je leven… Anders verandert er natuurlijk niets.

Ik kwam op het spoor van de zelfhulpboeken via de boeken die ik las voor mijn werk toen ik nog manager was. Er was één boek dat me triggerde, van managementgoeroe Stephen Covey, De zeven manieren van effectief leiderschap. Er werden andere vragen in gesteld dan in de meeste boeken over leiderschap. Hij stelde de vraag: wie ben jij, wie wil je zijn? Die vraag liet me niet meer los. Ik kreeg een burn-out en begon zelfhulpboeken te lezen. De kracht van kwetsbaarheid van Brené Brown was een eyeopener. Ik merkte toen voor de eerste keer van mijn leven dat ik mezelf pas van waarde vond als ik in een bepaalde rol zat: de rol van manager, de rol van moeder, van vriendin, van partner. Na een boek of drie, vier kwam ik achter de sleutel: alles begint bij jezelf, zit in jezelf."

"Toen ik vier jaar geleden een burn-out kreeg, wist ik niet eens van het bestaan van het fenomeen zelfliefde. Ik was alleen maar bezig met mijn werk, mijn partner, mijn kinderen, met alles en iedereen –behalve met mezelf. Toen ik in mezelf begon te investeren, werd mijn wereld mooier, beter, en in relatie tot anderen zoveel makkelijker. Sinds die tijd is er veel gebeurd. Ik werk als coach in plaats van voor een baas, mijn relatie is gesneuveld en heb een nieuwe liefde gevonden. Waar ik achter kwam, is dat mensen een universele angst delen: de angst voor afwijzing en het verlangen om erbij te horen. Dat verlangen kan zo sterk zijn, dat je over je persoonlijke grenzen heen gaat.

In onze maatschappij geldt: als je maar aan alle hokjes voldoet, word je wel gelukkig. Maar dat is niet zo. Met geluk word je geboren, het zit in je, het heeft niets te maken met al die dingen afvinken die ons worden opgelegd. Ik denk nu heel anders over dingen. Zo heb ik in de periode na mijn burn-out een hond gekocht, wat totaal geen logische of rationele keuze was. Mijn kinderen zijn volwassen, ik woonde alleen in de stad en kocht nota bene een jachthond! Ik dacht: mijn hart roept om die hond, ik koop hem gewoon. Door die keuze voelde ik een bepaalde bevrijding, had ik heel sterk het gevoel: het komt wel goed met die hond. In onze maatschappij is het: eerst zien, dan geloven. Terwijl ik er heilig van overtuigd ben dat het andersom is. Ik vertrouw er inmiddels op dat alles vanzelf goed komt als ik mijn hart volg."

Zelfhulpboeken, heb je er iets aan?

We vragen het relatietherapeut Anna Klijn: "Natuurlijk zijn er boeken die je kunnen helpen. Het staat of valt allemaal met de vraag: met welke gedachte begin je aan zo’n boek? Wat is je onderliggende intentie om iets te lezen? Er zijn heel veel boeken die de problemen in relaties te beschrijven en waar mensen zich in herkennen, maar er zijn er weinig die een concrete oplossing bieden.

Daarnaast moet je niet zoeken naar een algemene oplossing als je worstelt met een bepaald vraagstuk. Daarvoor heb je meer nodig dan algemene, praktische tips. Als je problemen wilt oplossen, moet je onderliggende patronen kunnen herkennen en doorbreken. Ik zie vaak in mijn praktijk dat veel mensen niet kunnen of willen toegeven dat ze zelf onderdeel van het probleem zijn. De schuld wordt vaak bij de ander gelegd. Je moet dus bereid zijn om te kijken naar je eigen aandeel in het probleem in plaats van dat je 'selectief' leest.

Wat ook een valkuil is, is dat onze samenleving gericht is op consumentisme. Mensen leren niet meer een werkelijke toewijding aan te gaan voor elkaar. Alles is vervangbaar. Die consumenten-mentaliteit is gevaarlijk, zeker als je gaat denken dat je beter verdient en dat je steeds maar weer een 'beter, nieuwer, gaver model' nodig hebt om gelukkig te worden. Het is belangrijk daar rekening mee te houden als je dit soort boeken leest. Wees je ervan bewust of je je schuldig maakt aan de gedachte: ik verdien het allerbeste. Alles moet perfect zijn, dat is niet realistisch. Relaties zijn soms keihard werken en daar moet je zelf ook aan willen bijdragen.

Als je echt met jezelf aan de slag wilt, raad ik de boeken van Gabor Maté aan. Zijn boeken gaan over die patronen die je kunt doorbreken. Maar een van de beste manieren om te werken aan jezelf: ga niet uit elkaar (als er niet iets heel ernstigs aan de hand is). Het loont veel meer als je samen heel hard aan de relatie werkt. Kijk na een halfjaar weer eens hoe je ervoor staat. Je kunt dan een veel wijzere keuze maken."

* Jos en Thomas wilden liever niet hun foto bij het artikel.