Geen boom vol slingers, Mariah Carey uit de speakers, lange tafels vol kalkoen en foute kersttruien voor de open haard. Kerst kan ook heel anders, maar minstens net zo mooi: "Mijn kinderen vieren graag de heksenfeesten samen."
Noga (33) viert geen Chanoeka, geen Kerst, maar iets ertussenin: ‘Kerstnuka’, een zelfbedacht ritueel om met de familie bij elkaar te zijn in de donkere decembermaand.
“We vierden altijd Chanoeka - mijn moeder, mijn zus en ik. Soms met vrienden erbij of andere familieleden. Op een gegeven moment kreeg mijn zus twee kinderen, een paar jaar later kreeg ik een zoontje. Onze partners zijn Nederlands en Surinaams-Nederlands. Mijn moeder woonde in Groningen, mijn zus in Maastricht, ik in Amsterdam, dus alle uiteinden van het land. We kwamen niet meer zo vaak bij elkaar als we zouden willen, want vijf uur in de auto zitten voor een avondje, is veel. Omdat het te moeilijk werd alle feestdagen samen te vieren, ontstond een paar jaar geleden het idee voor Kerstnuka. Kerst en Chanoeka liggen dicht bij elkaar, met nog geen twee weken verschil, dus we vieren het ergens in het midden.
'We versieren een kleine kerstboom. Die staat dan naast de menora'
We zijn dan bij elkaar, met heel veel lekker eten. Het is iets meer Chanoeka-stijl, omdat de kinderen automatisch minder meekrijgen van Chanoeka dan Kerst. We zijn niet praktiserend Joods of gelovig, maar ik vind het wel mooi om mijn zoon, nu 2,5 jaar oud, op te voeden met onze tradities, met de herkomst van zijn familie. Net als niet-gelovige mensen Kerst of Sinterklaas vieren, zo vieren wij Kerstnuka - met alles wat erbij hoort. We vertellen het verhaal achter Chanoeka en als mijn moeder kookt, is het eten vaak Chanoeka gerelateerd. Als we blijven logeren bij mijn zus, gourmetten we de avond ervoor - typisch Kerst - en houden we de dag erna een brunch in Chanoeka-stijl. We zetten dan een kleine kerstboom neer die we versieren. Die staat naast de menora. Ook geven we de kinderen cadeautjes. Vorig jaar vierden we Kerstnuka in restaurant Bazar in Amsterdam. Superleuk om met zijn allen uit eten te gaan. Het was lekker rustig, want geen officiële feestdag - dus ideaal.
Thuis hebben we vroeger nooit Kerst gevierd, ik ben deels opgevoed in Israël, die traditie heb ik gemist als kind. Maar als mijn zoontje later een kerstboom in huis wil zetten, ga ik dat natuurlijk doen. Kerstmis vier ik wel met de schoonfamilie. Heel gezellig, hoor - al heb ik er niet een heel speciaal ‘kerstgevoel’ bij. Ik maak hapjes en vind het een mooi moment om samen te zijn met familie. That’s it. Kerstnuka houden we er voorlopig nog even in. Van drie - mijn moeder, zus en ik - zijn we uitgegroeid tot een grote familie. Erg gezellig vind ik dat.’
Lunadea (38) is heks. In die hoedanigheid viert ze Yule, ook wel winterzonnewende, om de kortste dagen van het jaar te ‘vieren’.
“Ik ben een traditionele heks, wat betekent dat ik in verbinding sta met de natuur. Ik sta stil bij de wisseling van de seizoenen door het vieren van jaarfeesten. Jaarwisselingen hebben met de natuur te maken. Zoals deze periode. Er is minder licht, de donkere tijd is aangebroken. We maken ons op voor de winter en voor de kou. Symbolisch kun je dat zien als een periode waarin je naar binnen keert. Je gaat niet alleen je huis in omdat het buiten donker is, maar je keert ook in jezelf. Heel veel heksen staan stil bij die symboliek.
Met midwinter, op 21 december, wordt het hoogtepunt bereikt: het licht is dan bijna weg. Om het licht weer terug uit te nodigen in het leven en in de wereld, wordt daar met symboliek en rituelen bij stilgestaan.
Ik vier midwinter al twintig jaar. De viering begint op 21 december met de joeltijd. Vroeger bleven mensen tien dagen binnen. Er werd een boom het huis in gehaald die in stukjes in de open haard belandde. De boom werd versierd met offers aan de natuur, dan had je in ieder geval je best gedaan het licht terug te laten keren. Bij het vuur werden verhalen verteld en voorspellingen voor het nieuwe jaar gedaan. Wat zal het nieuwe jaar brengen, wat wil je achter je laten?
'Mijn drie kinderen weten niet anders dan dat ik met hekserij bezig ben en een heks ben. Zij vinden het heel bijzonder en vieren graag de heksenfeesten samen'
Midwinter vier ik met mijn gezin. Het heeft onze band versterkt, omdat dit feest zo gericht is op samenzijn, elkaar nog beter leren kennen. We praten veel over wensen, dromen en doelen, en hoe je elkaar kunt helpen om dat ook te verwezenlijken. Mijn drie kinderen weten niet anders dan dat ik met hekserij bezig ben en een heks ben. Zij vinden het heel bijzonder en vieren graag de heksenfeesten samen. De twee kinderen van mijn vriend - ik ben gescheiden - vonden het in eerste instantie wel een beetje vreemd dat ik heks ben, maar nu ze me langer kennen en zien wat ik dan aan hekserij doe, vinden ze het minder raar. En we zetten ook gewoon een kerstboom neer. Ik zie de versierde boom als een Yuleboom, mijn vriend en de kinderen noemen het een kerstboom. Een groenblijvende boom geeft een sprankje hoop - daar zit leven in. Ik kan het niet laten en koop altijd voor iedereen een paar kleine cadeaus. Dat vind ik leuk en gezellig. En van blije kinderen word ik zelf ook blij. Haha!
Ik ben opgegroeid met de gebruikelijke kersttradities. Met een versierde boom, cadeaus en kerstdiners, dus gaan we op 2e Kerstdag op bezoek bij mijn familie voor een uitgebreid kerstdiner en de kinderen gaan mee. Dat is gezellig en ik ga dat niet laten alleen omdat ik Yule vier. Heel veel van de gebruikelijke kersttradities zijn natuurlijk allemaal te herleiden naar oorspronkelijke gebruiken rondom Yule. Dus we combineren alle gebruiken gewoon! Er is dus een boom in huis én ik zet een kaarsje voor het raam, een punt van licht om de terugkeer van het licht naar te begeleiden. Ik blijf niet tien dagen binnen hoor, maar heb ooit wel een rituele ceremonie gedaan op een middeleeuwse boerderij, waarbij ik met een groep op het erf verbleef. Er waren veel gesprekken en verhalen bij het vuur, heel bijzonder was dat.
'Die donkere dagen van het jaar zijn hét moment voor reflectie en bezinning. Met rituelen kun je loslaten wat niet goed ging, en plannen maken voor een nieuw jaar'
Het is eigenlijk tegenstrijdig: de tijd van het jaar dat je rustig aan zou moeten doen, is tegenwoordig de drukste periode. Maar daar is ons lichaam helemaal niet op ingesteld. Het is dé tijd, lichamelijk maar ook geestelijk, om op de bank te zitten, onder een dekentje, met een boek en een kop thee erbij. Daar doe je jezelf veel meer goed mee dan naar buiten te gaan en je over te geven aan alle decemberdrukte. Die donkere dagen van het jaar zijn hét moment voor reflectie en bezinning. Met rituelen kun je loslaten wat niet goed ging, en plannen maken voor een nieuw jaar. In januari doen we dat met behulp van goede voornemens, maar dat wordt dus al eeuwen gedaan.
Hekserij geeft mij meer verdieping in het leven. Juist op het moment dat ik dingen los wilde laten bijvoorbeeld, blijkt dat samen te vallen met het moment waarop de natuur loslaat - en de blaadjes van de bomen vallen. Dat soort gevoelens en behoeftes zitten letterlijk ‘in je natuur’. Daarbij stilstaan heeft mijn leven meer betekenis gegeven.”
Sanne (25) viert elk jaar Tweede Kerstdag op een technofeest. Met een clubje vrienden, dat elk jaar wisselt van gezelschap.
“Ik woon in Enschede. Partyorganisator Basic Grooves geeft een paar keer per jaar technofeesten, een festival in de zomer en het kerstfeest. Een jaar of vier geleden besloten we met een groep vrienden, met wie we vaker naar feestjes gingen van Basic Grooves, daar naartoe te gaan. Dat is inmiddels een traditie geworden. De vaste kern bestaat uit hetzelfde groepje vrienden en daaromheen gaan er altijd nog vrienden mee die dat jaar toevallig kunnen en vallen er weer wat mensen af.
Het feest is een typische technoparty: in een donkere zaal, met een goede dj en weinig aankleding. De plek waar het feest wordt gegeven is een disco, die voor de gelegenheid wat kleiner wordt gemaakt. Er worden in totaal geloof ik 500 kaartjes voor het feest verkocht. Het is leuk dat het een klein gezelschap is, want daardoor kom ik altijd vrienden en bekenden tegen die ook op de andere feesten van Basic Grooves komen. De ruimte mag dan niet worden omgetoverd in kerstsfeer, aan de bezoekers is wel te zien dat het kerst is. Sommige feestgangers dragen kerstmutsen en er zijn ook mensen die zelfs in galakleding, rechtstreeks van een diner, komen.
'De drukke kerstperiode afsluiten door met zijn allen te gaan dansen, is ideaal!'
Eerste Kerstdag vertrek ik heel vroeg naar mijn ouders aan de andere kant van het land, zodat ik daar mooi op tijd ben. We vieren die dag met het gezin: mijn ouders en zusje. We koken zelf een uitgebreid diner, iedereen een gang, en maken het gezellig. Ook hebben we voor elkaar pakjes onder de boom liggen. De brunch de volgende dag is weer met het gezin, daarna vertrekken we naar mijn oma voor de lunch. Na de lunch ga ik snel terug naar Enschede, zodat ik mooi op tijd terug ben voor het feestje. Alle ‘verplichtingen’ passen zo mooi na elkaar. Kerst is zo’n drukke periode, met familieverplichtingen, cadeautjes kopen enzo. Leuk, maar druk. Het is een familie-ding, maar mijn vrienden voelen voor mij als familie, die vind ik ook heel lief. Dus is het leuk om hen te zien met Kerst. De drukke kerstperiode afsluiten door met zijn allen te gaan dansen, is ideaal!”
