‘Moeilijke’ mensen, ze kunnen het anderen flink lastig maken. En hoewel er vaak allerlei redenen schuilgaan achter hun gedrag, moet je er toch maar mooi mee dealen. Hoe doe je dat, met die praatjesmaker van een baas, die schoonmoeder die al je grenzen overschrijdt of die buurvrouw die energie zuigt? Vijf types moeilijke mensen en hun handleiding.
“Moeilijke mensen hebben moeilijke dingen meegemaakt, daarom verdienen ze ons begrip”, schrijft de Duitse psychotherapeut Jörg Berger in zijn boek Hoe overleef ik moeilijke mensen? Maar dat wil niet zeggen dat je hun onaangename gedrag maar lijdzaam over je heen moet laten komen.
In zijn praktijk komt Berger vaak mensen tegen die tegen problemen aanlopen vanwege anderen, vertelt hij. “Als ze geen erg moeilijke persoonlijkheid in hun omgeving hadden als baas, schoonmoeder of buurman, zouden ze geen problemen hebben. Echt moeilijke types kunnen zelfs stabiele mensen op de rand van een zenuwinzinking brengen. Ik help mijn patiënten om moeilijke persoonlijkheden te begrijpen en met hen om te gaan.” Berger onderscheidt verschillende types van die lastige persoonlijkheden, waarvan we er hier vijf uitlichten.
De Grensoverschrijder
Je nieuwe buurvrouw staat met een taart op de stoep om jullie welkom te heten in de buurt. Een paar dagen later komt ze langs om je stoomapparaat te lenen en diezelfde week komt ze via de achterdeur – zonder te kloppen – binnen om ‘even gezellig een wijntje te doen’. Maar als je zegt dat het even niet uitkomt, is de buuf beledigd en groet ze je een week niet.
Grensoverschrijders komen snel dichtbij, dringen zich aan je op, bemoeien zich overal tegenaan en leggen beslag op je. Ze bedoelen het goed, maar het begrip ‘privé’ zegt hen niets en dat kan nogal benauwen. Wijs je dit soort types echter af, dan zijn ze beledigd en dan zul je het merken.
Praatjesmakers weten vaak goede banen en belangrijke functies te veroveren. Maar ze wekken verwachtingen die ze niet kunnen waarmaken.
Wat te doen? Psychotherapeut Jörg Berger: “Wees altijd beleefd (anders maak je grensoverschrijders alleen maar meer beledigd en strijdvaardiger), maar blijf volhardend: ‘Nee, onze auto lenen we liever niet uit.’ Herhaal je nee vriendelijk, zonder je te verontschuldigen, totdat de grensoverschrijder opgeeft. Reageert de grensoverschrijder gekrenkt, laat je dan niet overhalen om je afwijzing af te zwakken. Een meelevende blik is genoeg.”
- Laat je niet te snel verleiden om vertrouwelijk en open te zijn.
- Schiet nooit uit je slof als je geïrriteerd bent, maar blijf fatsoenlijk.
- Confronteer grensoverschrijders op een empathische manier met de gevolgen van hun gedrag op jouw gevoelens.
De Praatjesmaker
Je nieuwe baas lijkt een lot uit de loterij. Hij is attent, grappig, geïnteresseerd en buitengewoon ervaren. Je begrijpt direct waarom de keus op hem is gevallen voor de vacature. Deze man verstaat zijn vak. Alles wat hij zegt, klinkt zo aannemelijk dat iedereen het klakkeloos voor waar aanneemt. Maar na verloop van tijd merk je dat hij toch niet zo heel goed op de hoogte is van wat er speelt in het bedrijf. Als je met vragen bij hem aanklopt, doet hij alsof je zijn kostbare tijd verdoet en poeiert hij je af.
Praatjesmakers zijn te mooi om te waar te zijn. Ze blazen hoog van de toren, presenteren zichzelf als succesvol, competent, charmant en inspirerend. En daarin zijn ze meesters. Daarom weten ze ook vaak goede banen en belangrijke functies te veroveren. Maar ze wekken verwachtingen die ze niet kunnen waarmaken. Ze zijn als de dood dat ze ontmaskerd worden, want in werkelijkheid blinken ze maar op één gebied uit. Hun vaardigheden zijn verder middelmatig en hun inhoudelijke kennis is oppervlakkig. Als je hun onkunde bloot probeert te leggen, krijg je een nare kant van ze te zien.
Energieverslinders klampen zich aan je vast alsof je een reddingsboei bent. En wat je ook geeft, het is nooit genoeg.
Wat te doen? Psychotherapeut Jörg Berger: “Waarom geloofde ik die praatjesmaker, vragen mensen zich af die voor zijn bedrog gevallen zijn. Het antwoord: omdat we allemaal verlangen naar succes. We willen niet altijd door anderen heen kijken. Toch zou borstklopperij altijd een gezonde dosis argwaan moeten wekken. Doorzie dit gedrag en laat je niet inpalmen door hun ongelooflijke verhalen. Negeer hun tekortkomingen en probeer hen te motiveren om echt iets te presteren, door aandacht, verbazing, lof en erkenning te geven (desnoods te veinzen).”
- Wees op je hoede voor eigenschappen of beloftes die te mooi lijken om waar te zijn.
- Accepteer de gebreken van praatjesmakers. Zoek de dingen die ze je niet kunnen bieden bij anderen.
- Probeer hen niet te ontmaskeren, maar bouw een band met hen op door hen te prijzen voor positief gedrag.
De Energieverslinder
Een vage vriendin dringt steeds aan op een afspraak. Uit alles blijkt dat ze het moeilijk heeft. Ze heeft je nodig en geeft je de indruk dat niemand anders haar kan helpen. Je wilt niet het harteloze kreng zijn dat haar afwijst, dus je staat voor haar klaar. Maar ze klampt zich aan je vast alsof je een reddingsboei bent en wat je ook geeft, het is nooit genoeg. Het draait altijd om haar en haar problemen.
Energieverslinders hebben altijd hulp nodig. Veel mensen helpen graag, maar energieverslinders hebben een talent om zich steeds weer in de nesten te werken. Hoe meer hulp je geeft, des te dringender heeft de energieverslinder je nodig. Je geeft ze een vinger en ze nemen je hele hand. Dit kost tijd, energie en zenuwen. Energieverslinders gedragen zich kinderlijk afhankelijk en geven je het gevoel dat je hen niet aan hun lot over kunt laten.
Wat te doen? Psychotherapeut Jörg Berger: “Geef niet meer hulp dan je kunt en wilt geven. Houd in gedachten dat je niet elke behoefte kunt verlichten. Is dat wreed? Nee, want er is professionele hulp voor een teveel aan behoefte. Een daarbij wordt ook het probleem achter de problemen aangepakt.”
- Energieverslinders zijn kwetsbaar. Bespot ze dus niet en wees voorzichtig met kritiek.
- Energieverslinders hebben veel bevestiging en waardering nodig. Heeft die vriendin een jas die je zelf nooit zou dragen, maar staat de kleur haar wel fantastisch? Geef haar dan een compliment over die kleur.
- Ga liefdevol in op de kinderlijke behoefte aan contact, advies, een pluim en steun, maar overvraag jezelf niet.
Wrekers weten feilloos je zwakke plek te vinden en zullen je daar ook raken.
De Wreker
Je schoonmoeder is over het algemeen een lieve vrouw. Ze is gul, warm en staat altijd voor jullie klaar. Maar voelt ze zich gepasseerd omdat je de kinderen net wat vaker bij jouw ouders brengt of omdat je haar niet hebt gevraagd welke kerstdag haar het beste uitkomt, dan heb je een probleem. Ze begint over je te roddelen tegen de rest van de familie, probeert je man tegen je op te zetten en als je een keer heel hard een oppas nodig hebt, zal ze je doodleuk vertellen dat het niet uitkomt: ‘Kunnen je eigen ouders niet?’
Heb je een wreker in zijn of haar ogen onrechtvaardig behandeld? Dan zul je het merken. Misschien niet vandaag. Misschien niet morgen. Maar op een gegeven moment zal de wreker een goede gelegenheid vinden om de openstaande rekening te vereffenen. Hij zal je zwartmaken bij een persoon die belangrijk voor je is, een belangrijk project dwarsbomen, of iets ‘vergeten’ wat je dringend nodig hebt. Wrekers weten feilloos je zwakke plek te vinden en zullen je daar ook raken.
Wat te doen? Psychotherapeut Jörg Berger: “Kun je wraak bestrijden? Dat is moeilijk. Het is beter om de volgende wraakactie te voorkomen. Wees heel voorzichtig bij het nemen van beslissingen die de wreker beïnvloeden. Vraag: ‘Kun jij je vinden in deze oplossing?’ Of zeg: ‘Ik wil graag je mening horen.’ Als wrekers zich niet machteloos voelen, nemen ze niet hun toevlucht tot wraak – de macht van de machtelozen.”
- Doe geen poging de wraakactie te onthullen. Het is beter om De Wreker zo zakelijk mogelijk te confronteren met de gevolgen die de wraak voor jou heeft.
- Voorkom wraakacties door voorzichtig om te gaan met de belangen van wraakzuchtige mensen. Informeer vriendelijk of ze ergens ontevreden over zijn.
- Probeer ze minder ontevreden te maken door kleine concessies te doen, begrip te tonen en door op de noodzaak van bepaalde dingen te wijzen.
'De meeste mensen geven gewoon toe aan Machtswellustelingen. Maar het is beter om je angst onder controle te houden'
De Machtswellusteling
Je bent stapelgek op je vriend. Hij is mannelijk, beschermend en draagt je op handen. Maar als hem iets niet zint – wanneer hij het gevoel heeft dat je met iemand anders flirt bijvoorbeeld – wordt hij onredelijk. Dan begint hij je te beledigen, te vernederen en dreigt hij de relatie te beëindigen. Hij is dan vreselijk dominant en agressief. Je krijgt er geen woord meer tussen en als je probeert hem aan te spreken op zijn gedrag, wordt hij alleen maar kwader en kwetsender. Op dat soort momenten ben je gewoon bang voor hem.
De Machtswellusteling of pestkop heeft het graag voor het zeggen, zijn wil is wet. Als ze ergens hun zinnen op hebben gezet, is voor deze alfamannetjes (of –vrouwtjes!) elk middel geoorloofd om dat doel te bereiken. Intimideren kunnen ze als de besten. Ze weten bliksemsnel de zwakke plekken van de ander te vinden en als ze angst ruiken, wanen ze zich alleen maar sterker.
Wat te doen? Psychotherapeut Jörg Berger: “De meeste mensen geven gewoon toe aan dit soort types. Beter is het je angst onder controle te houden. Misschien bonkt je hart en beginnen je benen te trillen. Nou en? Dit is slechts een teken van de angst die iedereen ervaart wanneer hij wordt geïntimideerd. Toch kun je nog steeds rustig je standpunt verdedigen: ‘Ik zie het anders.’ Of: ‘Hier kan ik je niet tegemoetkomen, omdat ...’ Zo zul je ook het respect van Machtwellustelingen krijgen. Omdat ze sterke persoonlijkheden waarderen. Helemaal als je hun het hoofd kan bieden zonder zelf gemeen te worden en hun zwakke kanten uit te buiten.”
- Schrik niet van je lichamelijke angstreactie. Doorsta de aanval rustig en ferm. Neem desnoods een time-out om te kalmeren.
- Probeer controle over de situatie te krijgen door niet lijdzaam of angstig te wachten tot de aanval voorbij is, maar onderbreek hem of haar. ‘Wat wil je van mij?’ Noem de dominante persoon dan bij de naam, probeer zijn aandacht te trekken door hem af te leiden (‘Ga even zitten’) en stuur het gesprek door vragen te stellen.
- Houd je staande zonder de confrontatie aan te gaan. Blijf bij jezelf en licht je standpunt toe. Bekritiseer het onbehouwen gedrag van de ander niet, maar kom eventueel op een later moment terug op de gevolgen van dat gedrag voor jou.
