De liefde voor een huisdier kan enorm zijn, net als het verdriet als die geliefde huisgenoot overlijdt. Maar rouwen om een dier, daar begrijpen mensen die geen huisdieren hebben vaak weinig van, merken baasjes die een dier verloren. Reacties als ‘het is maar een dier’ en ‘dan neem je toch gewoon een nieuwe?’ zijn eerder regel dan uitzondering.
Wie een huisdier aanschaft, koopt in feite een garantie op verdriet, zegt schrijfster en journaliste Antoinnette Scheulderman. Want een dier hóór je te overleven. Maar dat maakt het verdriet er niet minder om als het onvermijdelijke eenmaal gebeurt. Dat weet ze als geen ander. Scheulderman was kapot van verdriet toen haar ruwharige dwergteckel Bubbels overleed. Daar kon niet iedereen in haar omgeving begrip voor opbrengen. “Ik merkte dat het een soort taboe was om te rouwen om een dier. Mensen die me goed kenden en wisten hoe hecht ik met mijn hond was, begrepen het wel, maar kennissen die wat verder van me afstonden, zeiden na twee weken: ben je nou nog steeds verdrietig om die hond? Dat vonden ze gek. Terwijl ik acht jaar lang dag en nacht samen was geweest met Bubbels. Het is een enorm gemis als zo’n dier dan wegvalt.”
Na de dood van Bubbels stoorde Scheulderman zich aan de hiërarchie die wordt aangebracht in rouw. “Mensen zeiden: ‘Jij bent al zo verdrietig om je hond, kun je nagaan hoe ik me voelde toen mijn man overleed.’ Ja, dat is vreselijk voor je, maar ik vind dit toevallig heel erg. Ik vind het raar dat je om een mens wel mag rouwen, maar verdriet om een dier kennelijk maar moet wegslikken. Terwijl uit onderzoeken is gebleken dat we soms veel dieper rouwen om een dier dan om een mens. Dat horen mensen niet graag, maar het gebeurt wel.”
Dan neem je toch gewoon een nieuwe
Ruim een jaar na de dood van Bubbels vertelde Antoinette bij De Wereld Draait Door over het verlies. Met lood in haar schoenen, want ze was inmiddels gewend geraakt aan de wat lacherige reacties op haar verdriet. Tot haar verbazing ontving ze juist overweldigend vaak begrip en steun. “Veel mensen stuurden me: ‘Wat te gek dat je daarover vertelde. Ik voel dat ook, maar durf er niets over te zeggen tegen collega’s en kennissen, omdat ik bang ben dat ze me raar vinden.’ Toen dacht ik: daar zit een boek in.”
Scheulderman schreef daarop Dan neem je toch gewoon een nieuwe, waarvoor ze onder anderen bekende Nederlanders interviewde over de liefde voor en het verlies van hun dier(en). “Vaak wordt gedaan alsof alleen zielige typetjes zoveel verdriet kunnen hebben om het verlies van hun dier, alsof je daar een sneu kattenvrouwtje voor moet zijn. Maar de mensen die ik voor het boek heb gesproken, zoals Eva Jinek en Linda de Mol, kent iedereen. Dat zijn geen sneue typetjes, maar mensen met een goede carrière en een uitgebreide vriendenkring. Zij hebben net zoveel verdriet om hun dier. Ik vond het goed om dat te laten zien.”
'Mijn cavia stierf in mijn armen en kon niets doen. Heel heftig was dat'
Is het onbegrip bij verdriet om overleden honden of katten vaak al groot, bij kleinere dieren wordt die rouw al helemaal niet serieus genomen, merkte Marloes (26) toen haar cavia Archie overleed. “Hij stierf in mijn armen en ik kon niets voor hem doen, heel heftig was dat. Je voelt je zo machteloos. Ik was er echt verdrietig om. Mensen snapten niet waarom. ‘Het is maar een cavia, dan neem je toch gewoon een nieuwe’, zeiden ze. Maar zo werkt het niet. Archie was een cavia met een heel eigen karaktertje, een relaxte lieverd, die vervang je niet zomaar voor een ander exemplaar. De pijn die ik had toen Archie doodging, doet niet onder voor het verdriet dat mensen kunnen hebben om honden of katten, denk ik.”
Haar cavia’s - ze heeft er vier - betekenen veel voor haar. “We zitten samen op de bank, netflixen met z’n allen, ik laat ze door de kamer lopen. Ik fotografeer ze ook veel. Ze hebben een eigen Instagramaccount. Daardoor heb ik misschien ook meer een band met ze dan de gemiddelde cavia-eigenaar.” Ruim 35.000 volgers heeft ze op @miepstheguineapig, waar ze foto’s deelt van cavia’s Mieps, Wies, Pien en Sien. Op Instagram kon Marloes overigens wel op begrip rekenen: haar post over het heengaan van Archie werd meer dan 2.700 keer geliked en leverde bijna 500 meelevende reacties op.
Marloes weet dat ze binnen afzienbare tijd ook afscheid moet gaan nemen van haar favoriete cavia Mieps, die nu bijna 7 jaar is - hoogbejaard voor een cavia. “Daar zie ik enorm tegen op. Mieps is echt mijn maatje.”
Afscheid op afscheid
Ook Anja (63) moet binnenkort voor de zoveelste keer afscheid nemen van een van haar geliefde honden. Twee jaar geleden verloor ze er binnen korte tijd al twee. Nog steeds heeft ze het daar moeilijk mee. “Afscheid nemen van je dier is voor mij net zo heftig als afscheid nemen van een mens”, zegt ze. “Die honden betekenen zoveel voor me. Een dier veroordeelt niet, klaagt niet, verwacht niets. Het enige wat je van ze terugkrijgt is liefde, het mooiste wat je kunt krijgen. Als dat wegvalt, doet dat heel erg zeer.”
Hondje Bijou viel plotseling neer tijdens een boswandeling. Eenmaal thuis kon ze niet meer staan. De dierenarts kon niet ontdekken wat er aan de hand was, maar Bijou liep twee maanden later nog niet. Bij het zoveelste bezoek aan de dierenarts zei de assistente voorzichtig of het niet beter was Bijou uit haar lijden te verlossen. “Dat opende mijn ogen. Ik tilde haar van hot naar her omdat ik haar niet kon missen, maar voor Bijou was dit geen leven. Wij moesten de beslissing voor haar nemen om ermee op te houden.” Dat laatste maakt het volgens Anja nog moeilijker. “Daardoor zit je naast het verdriet ook met een schuldgevoel. Heb ik er wel goed aan gedaan, had ik niet meer kunnen proberen?”
Bijtincident
Soortgelijke gevoelens had Anja’s dochter toen zij haar hond Bink moest laten inslapen, maar dan om een heel andere reden. Het beestje was 16 maanden toen het zonder enige aanleiding een kind flink verwondde. “Een vriendinnetje van mijn kleindochter kwam bij haar spelen en greep het meisje. Ze was gewond aan haar been, en behoorlijk ook. Tot dat moment had mijn dochter het soms wat onvoorspelbare gedrag van Bink vergoelijkt, maar dit was natuurlijk niet goed te praten. Dat maakte het niet makkelijker om hem te laten inslapen, want zij was stapel op hem en hij op haar. Ze hield zielsveel van die hond. Tot op de dag van vandaag is het verdriet nog enorm. Het heeft een enorme impact gehad op onze hele familie.” Wat het voor Anja’s dochter extra moeilijk maakte, is dat niemand haar steunde in haar verdriet, zegt ze. Want een valse hond, daar kun je maar beter vanaf zijn. “Mensen zeggen: goed dat je de hond hebt laten inslapen. En het wás ook goed, ze had geen andere keus. Maar niemand heeft gezegd: wat erg voor jou. Niemand begreep dat ze er moeite mee had. Terwijl het haar ongelooflijk veel pijn deed om dat beestje weg te brengen.”
Om de gevoelens van haar dochter te illustreren leest Anja - haperend, omdat ze wordt overmand door emoties - een Whatsappbericht van haar voor. Daarin schrijft ze onder meer dat ze haar hond al 238 dagen en nachten moet missen en dat er geen dag voorbij gaat zonder dat ze aan hem denkt. “Ik heb nog altijd niet de achterramen van de auto gewassen, want je neusafdrukken zitten er nog op. Ik kan het niet, het zijn tastbare herinneringen aan jou.”
Te moeilijk
Nu, twee jaar later, kan Anja nog niet naar foto’s van de honden kijken of over ze praten zonder te huilen. “Het lukt me niet. Het heeft me zo diep geraakt. We steken nog elke avond een kaarsje voor ze aan.” Anja heeft nog twee honden, waarvan er eentje ziek is en niet lang meer te leven heeft. “Voor mijn gevoel ben ik constant aan het afscheid nemen. Straks hebben we nog één windhondje over. Dat is de laatste, want ik wil geen nieuwe meer. Ik kan het niet meer aan. Dat afscheid nemen vind ik te moeilijk.”
Antoinnette Scheulderman nam ruim een jaar na Bubbels wel een nieuwe hond, Dizzy. “Dat heeft me geholpen in de verwerking. Ik vond het superongezellig zonder hond. Ik ben iemand die met een dier moet leven.” Maar hoe leuk Dizzy is ook is, ze is geen Bubbels. “Ik denk nog elke dag aan Bubbels. Ze is nog steeds onderdeel van mijn leven. We zijn nu ruim drie jaar verder en ik vind het nog steeds heel zonde dat ze zo jong al moest overlijden.” Bubbels’ vrolijkheid mist ze het meest. “Ze was een goed humeur op pootjes, een hond met humor. Dat klinkt raar, maar mensen die teckels hebben herkennen het vast. Ik kon zó om haar lachen, dat kan ik echt missen. Ik denk met veel liefde en warmte aan haar terug.”
In het Nederlands Uitvaart Museum Tot zover in Amsterdam is momenteel (nog t/m 23-02-2020) de tentoonstelling De Laatste Aai te zien, over de rouwcultuur rond dode dieren.
