Raamvisite, moederziel alleen een geslachtsecho laten maken, controles bij de verloskundige via Zoom: de zwangerschap, bevalling en kraamtijd zien er door het coronavirus compleet anders uit. De schrijnende kanten van dat ‘nieuwe normaal’ zijn hopelijk tijdelijk, maar er ontstaan ook nieuwe initiatieven die (aanstaande) moeders kunnen helpen.
De zwangerschap is een mooie tijd, maar ook een spannende. Nu er een dodelijk virus rondwaart en alles anders gaat dan normaal, hebben zwangere vrouwen het extra moeilijk, merkt gynaecoloog Koen Deurloo van het Utrechtse Diakonessenhuis. "In het begin waren vrouwen vooral ongerust over het coronavirus zelf, of het kwaad kon voor hen of het ongeboren kind. Toen gaandeweg duidelijk werd dat zij niet binnen de risicogroep vallen, werd die angst minder. Nu hebben de vrouwen het voornamelijk moeilijk met het feit dat hun partner niet bij afspraken mag zijn." Als Deurloo slecht nieuws verwacht te moeten meedelen, nodigt hij de partner vaak toch uit, maar soms ontdekken ze tijdens een routinecontrole onverwachte complicaties. "Bij één vrouw ontdekten we bijvoorbeeld een miskraam terwijl haar man via FaceTime meekeek. Dat vond ik schrijnend en aangrijpend, dat hij er op dat moeilijke moment niet lijfelijk bij was."
Meer thuisbevallingen
Ook de bevalling is voor veel vrouwen anders dan ze voor ogen hadden. In het ziekenhuis mag alleen de partner en het noodzakelijke personeel erbij zijn. Wie een eigen doula of verloskundige, vriendin of moeder wilde meenemen, heeft pech. Deurloo en zijn collega’s vermoeden dat daardoor de laatste maanden meer vrouwen hebben gekozen voor een thuisbevalling – ook omdat ze het ziekenhuis in coronatijd een beetje eng vonden. Dat er aanvankelijk helemaal geen bezoekuur was, maakte een ziekenhuisbevalling er ook niet aantrekkelijker op. Heb je net met veel pijn en moeite een prachtig kindje op de wereld gezet, mag er niemand langskomen om het wonder te aanschouwen. "In het begin was het zo streng dat zelfs broertjes en zusjes van de net geboren baby’s niet mochten komen", vertelt Deurloo. "Uiteindelijk hebben we in het Diakonessenhuis besloten om mondjesmaat weer bezoek toe te staan, want de zorg ging er verschrikkelijk onder lijden. Bij een bevalling horen bezoek, ballonnen en vrolijkheid. Het is echt niet leuk als je zoiets moois met niemand kunt delen."
Veel van die tijdelijke maatregelen zien we het liefst zo snel mogelijk verdwijnen. Maar nu contactmomenten met zorgverleners tot een minimum zijn beperkt, wordt tegelijkertijd duidelijk dat het wel kán, intakegesprekken voeren via beeldbellen en zo veel mogelijk digitaal afhandelen. Mogelijk verandert de (geboorte)zorg daardoor permanent, denkt Deurloo. Dat hoeft niet nadelig te zijn voor patiënten, maar kan juist ook helpen om ze meer de regie te geven over hun zwangerschap, bevalling en gezondheid.
Deurloo is zelf betrokken bij de ontwikkeling van een app (How about mom, waar hij in de adviesraad zit) en een digitale gezondheidsomgeving (Mijnkind.online, waarvan hij een van de oprichters is) voor zwangere en net bevallen vrouwen. Al voor corona waren die in de maak, maar nu de geboortezorg in sneltreinvaart is gedigitaliseerd zijn ze helemaal relevant.
Zelf doen
Vrouwen staan nog te vaak buitenspel bij hun eigen zwangerschap en bevalling, vindt Deurloo. Daar wil hij verandering in brengen. "Mijnkind.online kwam voort uit mijn eigen frustratie dat zwangeren onvoldoende betrokken zijn bij het proces. Hoe vaak ik niet vrouwen heb gesproken die huilend in bed zaten, totaal niet begrepen wat er gebeurde en braaf zaten te wachten tot ik het ze kwam vertellen. Dat kan beter. We kunnen ze veel meer zelf laten doen en laten meedenken."
In de app How about Mom kun je als zwangere alle voor jou relevante informatie vinden, samengesteld door experts. "Nu moet ik tien keer op een dag aan vrouwen uitleggen wat normaal bloedverlies is en hoe de NIPT werkt – dat doe ik natuurlijk met liefde, maar in de app kunnen ze dat zelf zien. Alle basisinformatie is daar beschikbaar en toegankelijk. Die ‘kookboekgeneeskunde’, de standaard zorginformatie, kunnen we best wat meer bij de patiënt neerleggen. Dat scheelt mij tijd die ik beter kan besteden aan de echte problemen van patiënten, zoals vervelende bevalervaringen en complicaties."
Een ander voordeel van zo’n app is dat je er antwoord krijgt op vragen die je misschien niet zo snel aan je verloskundige of gynaecoloog durft te stellen. Deurloo merkt dat op bepaalde onderwerpen nog een taboe rust. "Lekkende borsten, incontinentie, vragen op seksueel gebied – daar praten vrouwen niet graag over. Als ik merk dat er lichamelijke klachten zijn die daarmee samenhangen, vraag ik er actief naar, maar ze beginnen er meestal niet uit zichzelf over."
'Ik lees weleens dingen in bladen waarvan ik denk: daar is geen expert op losgelaten'
Via Google kun je vast ook van alles vinden als je met dat soort vragen zit, maar in de app weet je zeker dat de informatie die je krijgt betrouwbaar is. "De twee zussen die de app hebben bedacht, hebben er zorgprofessionals bij betrokken met de voeten in de klei. Fertiliteitsartsen, seksuologen, verloskundigen, gynaecologen, kraamverzorgenden. Alle informatie in de app is uitvoerig gecheckt. Dat maakt hem zo waardevol, het klopt gewoon. Ik lees ook weleens dingen in bladen waarvan ik denk: daar is geen expert op losgelaten."
Wat incontinentie betreft wil Deurloo overigens graag een misverstand uit de wereld helpen: "Veel vrouwen denken dat incontinentie erbij hoort. Dat is totaal niet zo. De eerste weken na een bevalling, soit, er is nogal wat gebeurd daar beneden. Maar daarna moet het weer normaal zijn."
Goed gekoppeld
Is de app vooral informatief, Mijnkind.online gaat nog een stap verder. Deze persoonlijke gezondheidsomgeving (pgo) koppelt je als zwangere digitaal aan al je zorgverleners. Je kunt er meelezen in je dossier, vragen stellen aan je gynaecoloog of verloskundige, meedenken over je behandeling en zelf gegevens invoeren zoals je bloeddruk en je gewicht. "Hiermee heb je echt veel meer zelf de regie", zegt Deurloo. "Al je medische gegevens worden aan elkaar gekoppeld en de informatie die je krijgt aangeboden, wordt gepersonaliseerd. Heb je overgewicht, dan wordt je aangeraden een extra suikertest en groeitest te doen. Ben je op de termijn voor de NIPT, dan krijg je daar voorlichting over en kun je een counselingmodule doorlopen om een geïnformeerde keuze te maken." Zo ben je minder afhankelijk van wat je artsen je vertellen en word je veel meer betrokken bij het proces, zonder daarvoor de hele tijd fysiek te hoeven langskomen.
Ook voor het ongeboren kind heeft het later voordelen, zegt Deurloo. "Stel, je moeder had tijdens de zwangerschap ernstige suikerziekte. Dat is een risicofactor voor jouw leven. Jij hebt daardoor een hoger risico op suikerziekte en hart- en vaatziekten, het kan gevolgen hebben voor je groei en ontwikkeling. Nu doen we helemaal niets met die informatie, we weten het niet eens. Maar dan zijn die gegevens van jou bekend vanaf de zwangerschap van je moeder. En dan word je bijvoorbeeld aangeraden om vanaf je 30ste je bloeddruk te gaan bijhouden. Daar ligt een enorme preventieve ziektewinst."
Deurloo verwacht dat voor het einde van het jaar een kwart van alle geboortzorgorganisaties gebruikmaakt van Mijnkind.online. En als je eigen verloskundige of gynaecoloog er nog niet bij is aangesloten, kun je als (aanstaande) moeder alsnog een verzoek indienen om jouw gegevens erin te delen.
