De cijfers liegen er niet om: ongeveer 5% van de CO2-uitstoot op aarde wordt veroorzaakt door de zorg. Waar aan de voorkant gewerkt wordt aan genezing van mensen, worden aan de achterkant mensen ziek door de milieuvervuiling die ook zorginstellingen veroorzaken. Dat moet - en kan - beslist anders, vindt Cathy van Beek, die zich als kwartiermaker Duurzame Zorg hard maakt voor de ontwikkeling en implementatie van uiteenlopende duurzaamheidsinitiatieven.
In opdracht van het ministerie van VWS is Van Beek, oud-bestuurder van het Radboudumc, aangesteld om de doelen van de Green Deal Duurzame Zorg te stimuleren. Meer dan tweehonderd partijen sloten zich reeds aan bij deze deal en spraken hun intenties uit om de komende jaren bij te dragen aan deze ambitie. Zo heeft Zorgverzekeraar CZ inmiddels toegezegd om kritischer te zijn op het duurzaam inkopen van generieke medicijnen en besteedt de NEN, die landelijke productnormen uitgeeft, extra aandacht aan duurzaamheid in zorgbouw en medische hulpmiddelen.
“Pure winst”, aldus Van Beek. “Dit zijn echt grote stappen, die ervoor zorgen dat de hele zorg en stakeholders eromheen in beweging gaan komen. Ongeveer 5% van de CO2-uitstoot op aarde wordt veroorzaakt door de zorg. Dan kunnen we toch niet anders dan met z’n allen opstaan om dit zo snel mogelijk aan te pakken? Als we in 2030 onze CO2-uitstoot hebben gehalveerd, boeken we een enorme gezondheidswinst.”
Binnen de Green Deal Duurzame Zorg is onlangs ook het nieuwe Expertisecentrum Verduurzaming Zorg gelanceerd, opgericht door de ministeries van VWS, Binnenlandse Zaken en OCW. Het centrum richt zich op het verzamelen, ontwikkelen en ontsluiten van kennis en het stimuleren van duurzame innovaties in de (omvangrijke) zorgbouw in Nederland.
Alle beetjes helpen
Een aantal initiatieven wordt dus al landelijk uitgerold, maar volgens Van Beek is geen voorstel te klein. “Alle beetjes helpen.” Bovendien lenen veel ideeën zich uitstekend voor opschaling. “Er wordt nu al in veel ziekenhuizen kritisch gekeken naar wat er eigenlijk allemaal de verbrandingsoven in gaat: als er geen infectiegevaar is, kan het afval wellicht ook worden gerecycled of op een minder vervuilende manier worden verwerkt. Medewerkers geven minder grote medicijn- of verbandvoorraden mee aan patiënten en luchtverversers in OK’s gaan ‘s nachts uit om energie te besparen.”
Het Radboudumc, haar oude ziekenhuis, mag met recht een voorloper op het gebied van sustainable healthcare genoemd worden. Toen het ziekenhuis drie jaar geleden bijvoorbeeld toe was aan nieuwe uniformen, kozen ze voor duurzame bedrijfskleding, van een stof die 94 procent minder water nodig heeft dan katoen. De uniformen gaan veel langer mee dan de vorige en daarna worden ze door de leverancier hergebruikt. “Daarmee hebben we die hele grondstofcyclus gesloten, een prachtig resultaat”.
Restaurantwaardig ziekenhuisvoedsel
Ook op het gebied van ziekenhuisvoedsel valt volgens Van Beek nog veel duurzaamheidswinst te behalen. In zorginstellingen werd voorheen tussen de 30 en 40 % van het eten weggegooid, omdat patiënten het niet lekker vonden en een groot deel lieten staan. “Het eten in zorginstellingen staat van oudsher niet direct bekend als culinair hoogstandje. Dat moest veranderen. Niet alleen om die enorme verspilling tegen te gaan, maar ook omdat goed eten ontzettend belangrijk is voor je welbevinden en herstel.”
Daarom heeft een van de ziekenhuizen een totaal nieuw cateringconcept ontwikkeld, dat inmiddels is overgenomen door andere zorginstellingen en toepasbaar is in de thuissituatie van patiënten. Kleinere porties worden ‘restaurantwaardig’ gepresenteerd door opgeleide voedingsassistenten, die geen ziekenhuisuniformen, maar professionele schorten dragen. Het is de investering meer dan waard gebleken: inmiddels wordt nog maar 11% weggegooid en is men zelfs op weg naar 5%. Bovendien is gemeten dat patiënten dankzij het nieuwe eten onder andere meer eiwitten in hun bloed hebben, een belangrijke indicator voor herstel. Van Beek: “Wat mij betreft een prachtig voorbeeld van duurzame zorg, op meerdere vlakken.”
Duurzaamheid als business case
Het creëren van draagvlak voor verduurzaming is volgens Van Beek essentieel. Daarom is ze voortdurend in gesprek met branche-organisaties, bestuurders en verenigingen van zorgprofessionals en -financials, waarbij ze met name onder de jongere generatie veel enthousiasme treft. “Zij willen eigenlijk alleen nog maar werken in een omgeving waar duurzaamheid een belangrijke rol speelt.”
De bedoeling is om de komende tijd alle processen in de zorg onder de loep te nemen en uiteindelijk hele zorgpaden en woonconcepten groener te maken. Om duurzaamheid structureel te implementeren, is het volgens Van Beek essentieel dat de Raad van Bestuur duurzaamheid in hun strategie verankert, dat de verschillende disciplines met elkaar om tafel gaan en (zorg)professionals in staat zijn om over hun eigen domein heen te kijken. Bovendien moeten partijen duurzaamheid gaan zien als een business case die essentiële waarde toevoegt. Een business case die op korte termijn weliswaar een investering vraagt, maar die op de lange termijn wel degelijk rendeert.
Mindset
“Sustainable healthcare vraagt om een andere cultuur. Duurzaamheid is niet iets dat je ‘er bij’ doet, het is een mindset die we moeten zien te borgen in ons systeem. We zijn er nog lang niet, maar de wil om te veranderen is er zeker, bij alle partijen die ik spreek. Verduurzaming - en daarmee optimalisatie - van onze gezondheidszorg is immers in ieders belang.”
tekst: Ronne Theunis
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Roche en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van RTL Z.
