Ongeveer 20% van alle medicijnen die worden voorgeschreven, slaat daadwerkelijk aan. Om de werking van medicijnen beter te kunnen voorspellen, investeert Roche in personalised healthcare, waarbij zij intensief gebruik maken van big data. Jeske Timmermans, Chapter Lead Personalised Healthcare and Foundation Medicine bij Roche, vertelt over de belangrijke rol die kunstmatige intelligentie speelt in het personaliseren van de gezondheidszorg.
Waarom is gepersonaliseerde gezondheidszorg de toekomst?
“Omdat we de huidige zorg veel effectiever kunnen organiseren en meer waarde voor de patiënt kunnen creëren, als we uitgaan van de persoonlijke kenmerken van de patiënt. Op dit moment zijn we gewend om naar gemiddelden te kijken: werkt het medicijn voor een gemiddelde groep patiënten, dan wordt het goedgekeurd en voorgeschreven. Maar uit onderzoek blijkt dat slechts ongeveer 20% van alle medicijnen die nu worden ingezet, ook echt werkt. Dat betekent dat maar liefst 80% van de behandelingen overbodig, dan wel niet effectief zou zijn. Dat is natuurlijk ontzettend zonde. Als we de zorg personaliseren en behandelingen kunnen inzetten die passen bij de individuele kenmerken van patiënten, levert dat op meerdere gebieden winst op.”
Wat moet daarvoor gebeuren?
“In de afgelopen jaren zijn enorme hoeveelheden gezondheidsdata verzameld: gegevens over de diagnose, de ontwikkeling en de behandeling van ziektes. In die data zijn met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) oneindig veel - buitengewoon complexe - patronen te ontdekken, die inzicht bieden waarom een behandeling wel of niet succesvol is. Ook kunnen deze patronen voorspellen welke patiënten een hoog gezondheidsrisico lopen en dus wel of geen behandeling nodig hebben.
Voor onderzoeken naar nieuwe, gepersonaliseerde medicijnen of een meer gepersonaliseerde inzet van bestaande medicijnen, is al die informatie van onschatbare waarde. Maar onder andere door de versnipperde opslag van al deze informatie en door de huidige privacywetgeving, is deze data helaas nog niet altijd toegankelijk en beschikbaar voor onderzoek.
We zijn in Nederland grappig genoeg heel bang dat er misbruik wordt gemaakt van onze persoonlijke gegevens, maar we vergeten voor het gemak wat er allemaal níet gebeurt als we géén gebruik maken van die gegevens. Gezonde burgers zijn vaak huiverig om persoonlijke informatie over hun gezondheid te delen. Ze zijn bang dat er misbruik wordt gemaakt van hun gegevens en dat hun privacy in het gedrang komt, terwijl we misschien juist bang moeten zijn om belangrijke inzichten mis te lopen, waarmee we de zorg zouden kunnen verbeteren. Patiënten dragen vaak juist graag bij aan het onderzoek. Zij weten hoe belangrijk het is dat we steeds meer te weten komen ziekte en behandeling, zodat we patiënten nu en in de toekomst de beste therapie kunnen bieden.”
Op welke manier draagt AI nu al bij aan gepersonaliseerde zorg?
“Onder meer op het gebied van oncologie worden momenteel grote stappen gezet. Door DNA sequencing, een techniek die het DNA-profiel van tumoren in kaart brengt, kunnen we steeds vaker een gepersonaliseerde behandeling bieden. We werken er naartoe dat we tegen iemand kunnen zeggen: “Op basis van uw DNA-profiel weten we dat behandeling a geen zin heeft, we starten met behandeling b of c.”
Een voorbeeld: vijftien jaar geleden kreeg elke longkankerpatient die behandeld werd met systemische therapie chemotherapie, maar de kans dat chemo aanslaat bij longkanker is ongeveer 30%. Tegenwoordig kunnen we een aantal subtypen definiëren op basis van het genetisch profiel van de tumor, waardoor we al veel gerichter kunnen behandelen. Bijvoorbeeld bij een specifieke mutatie die bij 5% van de patiënten voorkomt, stijgt de kans dat de behandeling aanslaat naar 80%. Dat is een ontwikkeling van - letterlijk - levensbelang.
Bij AI in de zorg kun je ook denken aan apps waarmee patiënten zelf thuis bepaalde waardes meten en waaruit ook allerlei inzichten te halen zijn. Of aan sensoren op het lichaam die dagelijks het ziekteverloop van Parkinson-patiënten registreren en een signaal geven wanneer een interventie nodig is. Op die manier verzamelen we niet alleen grote hoeveelheden data, maar dragen we ook bij aan de kwaliteit van leven van patiënten, omdat zij minder vaak naar het ziekenhuis hoeven te komen - en dat is ook nog eens beter voor het milieu. Bovendien geef je patiënten met dit soort technologische applicaties meer verantwoordelijkheid voor hun eigen gezondheidsmanagement.”
Hoe lang duurt het nog voordat AI helemaal is ingeburgerd in de zorg?
“We zitten nu nog middenin de transitie van hoe we patiënten behandelen: van traditioneel op basis van gemiddelde van grote groepen, naar steeds meer behandelingen afgestemd op specifieke kenmerken van het individu. Op het ene ziektegebied hebben we nog een heleboel te doen, op andere gebieden zijn we al heel ver. Maar de technologische ontwikkelingen gaan razendsnel en steeds meer zorgprofessionals zien de waarde in van big data en AI, waardoor we met elkaar grote sprongen maken. Over tien jaar hebben we ook het privacyvraagstuk wel opgelost en is data zeker FAIR: findable, accessible, interoperable en reusable. En dan vinden we het maar gek dat dat ooit níet zo was.”
Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Roche en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie van RTL Z.
