Bewust kiezen voor je gezondheid: dat kan op allerlei manieren. Bijvoorbeeld door te beginnen met sporten, te stoppen met roken, of elke dag te mediteren. Ryan Rijnen (33) uit Oirschot maakte 2 jaar geleden de transitie van vrouw naar man, na lang ongelukkig te zijn geweest. Door te kiezen voor gezonde voeding en veel sporten, herstelde hij sneller van zijn operaties dan hij ooit durfde te dromen en voelt hij zich tegenwoordig kiplekker in zijn lichaam.
In de zomer van 2016 ging Ryan in transitie om eindelijk écht zichzelf te worden. Hiervoor moest hij hard werken - en daarbij was het ontwikkelen van een gezondere levensstijl een vereiste. “Voor mijn transitie, van mijn 16e tot mijn 30ste, had ik grote struggles met mijn gewicht en conditie. Ik was veel te zwaar en zat niet lekker in mijn lichaam, wat automatisch betekende dat ik ook niet de moeite nam er goed voor te zorgen.”
Ryan wist al van jongs af aan al dat hij eigenlijk man was. Destijds deed hij meerdere pogingen om het te bespreken met vrienden en familie. “De eerste keer dat ik erover sprak was ik 16. Ik vroeg dan aan mijn vader waarom ik niet net als mijn broers was. Mijn vrienden dachten dat het een fase zou zijn, of dat ik lesbisch was. Anderen zeiden me te steunen, maar dan bleek later dat ze er toch niet helemaal achter stonden. Ik was in die tijd ook erg onzeker – en leerde mezelf maar aan dat ik onzijdig was.”
Altijd werden deuren gesloten
Een aantal jaar geleden leerde Ryan zijn vrouw Karin kennen. “Bij Karin kan ik altijd mezelf zijn. Ze begrijpt mij, wat ik haar ook vertel. Op een dag zaten we in de auto en toen zei ze: ‘Doe nou eens een keer echt wat jij wil’. Nou, toen begonnen de tranen te rollen. Ik had nooit meegemaakt dat iemand zoiets zei. Altijd werden deuren gesloten en stootte ik mijn neus. Ik wist dat ik met Karin wilde trouwen, maar zij wilde alleen met mij trouwen als ik volledig mezelf kon zijn: haar man dus."
Op zijn 30e meldde Ryan zich eindelijk aan bij de VU voor transitie. "Daar werd ik begeleid door het genderteam. Voor de operaties die komen kijken bij een transitie, moet je aan strenge eisen voldoen, waar ik op dat moment niet aan voldeed. Ik was te zwaar met mijn bijna 100 kilo en een lengte van 1.68 meter. Mijn BMI was hoger dan 35 en dat is niet toegestaan bij operaties, in verband met gezondheidsklachten die kunnen optreden. Voor geslachtsoperaties is deze eis zelfs nog strenger, namelijk een BMI van hooguit 30.”
Andere leefstijl
Met behulp van de juiste coaching viel Ryan zeker 10 kilo af. Hij veranderde zijn leefstijl volledig en ging gezonder leven. “Als ik wilde dat mijn lichaam bij mij paste, móest ik beter voor mezelf zorgen. Nadat ik was afgevallen kon ik op gesprek komen voor de borstverwijdering. Omdat ik in een korte tijd zo veel gewicht kwijt was en mijn borsten zo groot waren dat ik er last van kreeg, kon ik al snel geholpen worden.”
Het is inmiddels 2 jaar geleden dat Ryan zijn borsten liet weghalen. Afgelopen jaar vond zijn baarmoederverwijdering plaats en sinds 2 jaar krijgt hij hormonale behandeling. “Het herstel na de operaties is best zwaar: je houdt er flinke wonden aan over. Bijna 4 maanden mocht ik niet sporten. Na die periode begon ik met zwemmen om de spieren in mijn borstkas te ontwikkelen en vormen naar hoe ik het wil. Het hebben van een normale borstkas lijkt vanzelfsprekend, maar als transman moet je er veel voor doen.”
“Vroeger had ik nooit zin om te koken en zat ik standaard in de friettent. Het boeide me niet wat ik at. Tegenwoordig ga ik anders met eten om. Ik besteed aandacht aan de verhouding van eiwitten, vetten en koolhydraten. Bij een trainingsdag mag ik meer koolhydraten, op een rustdag neem ik meer eiwitten. 's Morgens maak ik mijn maaltijden vast klaar: smoothies voor mee naar werk, maar ook het avondeten bereid ik in de ochtend vast voor. Inmiddels ben ik 15 kilo afgevallen. Natuurlijk eet ik echt nog wel eens een pizza of frietje in het weekend. Maar met mate.”
Geen geslachtsoperatie
Een geslachtsoperatie ziet Ryan voorlopig nog niet zitten. “Het is ook niet per se nodig. Karin vindt me goed zoals ik ben, zolang ik lekker in mijn vel zit. Bij zo’n geslachtsoperatie is een grote kans op complicaties. Het is een ingewikkelde operatie en ik heb daar nu geen zin in. Als de technieken veranderen waardoor het makkelijker wordt, zou ik het eventueel nog kunnen overwegen.”
Inmiddels is Ryan volledig hersteld. “Ik voel me kiplekker. Dankzij crossfit lukt het me steeds beter om mijn lichaam meer naar een mannenlichaam te vormen. Ook wil ik mijn conditie verbeteren. Ik ben al ver gekomen, dus ga alles op alles zetten om niet meer terug te vallen in mijn oude patroon. Ik hoop met het delen van mijn verhaal andere mensen te motiveren om open te zijn en dat je problemen - over wat dan ook - altijd moet vertellen. Schaam je niet, want het gaat ten koste van je eigen geluk en dat is niemand gegund.”
Wat zegt de gezondheidsexpert?
Volgens Tallechien Tempelman, plastisch chirurg bij het UMCG, is maatwerk bij operaties als die van Ryan van groot belang. “We werken in Amsterdam en Groningen met een genderteam waarin mensen met verschillende expertises zitten. Een transitietraject begint met de eerste intake, waarna een psychologisch traject en hormonale behandeling volgt. De patiënt komt uiteindelijk bij een plastisch chirurg of gynaecoloog om bijvoorbeeld baarmoeder en eileiders weg te laten halen, afhankelijk van de voorkeur van de patiënt. De één wil alleen hormonen, de ander wil alle stappen tot en met geslachtstransformatie.”
Dat de patiënt het zo vrij voor het zeggen heeft, is niet altijd zo geweest. De genderzorg ontwikkelt zich gestaag. “Patiënten worden beter georganiseerd en eisen daarin zelf ook verandering. Vroeger was je verplicht je baarmoeder te laten verwijderen, anders was je officieel gezien nog steeds ‘vrouw’ en werd je niet als man erkend. Tegenwoordig is die regel afgeschaft. Je kunt er nu als transman voor kiezen je baarmoeder te houden, mocht je bijvoorbeeld zelf zwanger willen worden."
BMI te hoog
Tempelman kan beamen dat het BMI van Ryan destijds flink te hoog was. “Meestal wordt een BMI van 30 aangehouden als bovengrens voor normale operaties. Dat is nog steeds aan de hoge kant, gezien een gezond BMI onder de 25 is. Uit coulance naar transgenderpatiënten zijn wij wat ruimer gaan zitten, omdat we ons ervan bewust zijn dat het voor deze doelgroep moeilijker is om te sporten door het niet lekker in hun vel zitten of het ongewenst hebben van borsten.”
“Gewicht is een probleem dat we vaak tegenkomen bij patiënten die geopereerd willen worden. Opereren bij een te zwaar gewicht is risicovol. Er kunnen kleine complicaties optreden als wondinfecties, maar ook kan het leiden tot trombose of longembolie. Als arts zijn we aangewezen om mensen te helpen, maar daarnaast moeten we zorgen dat we niet iemand ziek maken.”
Wanneer een operatie planbaar is, zijn artsen strenger in de eisen die worden gesteld aan de patiënt. “Bij een blindedarmontsteking moet natuurlijk zo snel mogelijk gehandeld worden en is er geen tijd om voorafgaand aan de operatie een BMI omlaag te krijgen. Maar bij een planbare operatie als een borstverwijdering of geslachtsoperatie is er tijd om de patiënt eerst op gezond gewicht te krijgen. We willen de risico’s zo klein mogelijk houden.”
Stoppen met roken
Een andere regel die het UMCG nastreeft in aanloop van zo’n operatie is om niet te roken. “Dit is een lastige. Stel je voor dat je te zwaar bent en rookt. Stoppen met roken kan als gevolg hebben dat je meer gaat eten en daardoor nog meer aankomt. Ook is het een ontzettend lastige verslaving om vanaf te komen. Toch is het uiterst belangrijk. Roken kan een negatieve invloed hebben op de wondgenezing en daarbij kan het bij een borstoperatie zorgen dat tepels niet goed ingroeien.”
"Het is te allen tijde makkelijker om te opereren op een gezond en slank lichaam. Niet alleen is de kans op complicaties kleiner, ook krijg je dan het meest optimale resultaat."
Het herstel
Waar Ryan 4 maanden lang niet mocht sporten, is Tempelman iets minder streng als het gaat om revalideren. “Patiënten willen van ons dokters altijd een bepaalde tijd horen. Logisch, want je wilt weten wanneer je weer verder kunt met je oude leven. Maar in de natuur werkt dit niet zo precies. Ik zeg altijd tegen mijn patiënten dat ze 6 weken niet zwaar mogen tillen of sporten. Herstel van een operatie is een geleidelijk proces, waarbij je goed naar je lichaam moet luisteren. De wonden van de operatie genezen vaak na 2 weken, maar je lichaam heeft tijd nodig om weer te wennen aan bepaalde beweging. De tijd die hiervoor staat, verschilt per situatie.”
