Jong en uitgeblust: kinderen met een burn-out

Het is een onverwachte combinatie: een kind en een burn-out. Maar volgens het Nederlands Jeugdinstituut heeft zo'n vier tot acht procent van de kinderen tussen de 0 en 12 angst- en stemmingsstoornissen. Daarnaast zou tien procent van de jongeren van 13 jaar en ouder last hebben van een angststoornis. 

Een burn-out manifesteert zich vaak aanvankelijk met vage en vrij algemene klachten als lusteloosheid of slecht slapen. Ook buik- en hoofdpijn kunnen tot de symptomen horen. Daarbij denk je als ouder misschien eerder aan een een fysiek probleem zoals een hardnekkige griep of een darmprobleem, dan aan overspannenheid. Maar hoe kan je dan weten of jouw kind bij die toch best grote groep hoort?

Op welke symptomen kan je letten?

Kinderen en jongeren krijgen eigenlijk met dezelfde problemen te maken als volwassenen die opgebrand raken: compleet futloos zijn, nergens interesse in hebben, slecht presteren. Gezondheidsplein.nl zet signalen op een rij waar je op kan letten: 

• Moeite met opstaan.
• Geen zin om naar school te gaan.
• Slechtere schoolprestaties.
• Geen zin in hobby’s, school en spelen.
• Slaapproblemen.
• Hoofdpijn en spierpijn.
• Buikpijn en spijsverteringsproblemen.
• Geen trek in eten.
• Piekeren.
• Concentratieproblemen.
• Slecht zelfbeeld.
• Snel prikkelbaar en agressief.
• Angst(en) of fobie(ën).

En zo kan het zomaar zijn dat kinderen die normaal energiek en nieuwsgierig zijn, ineens angstig zijn, nergens zin in hebben of onverklaarbare woede-aanvallen krijgen. Dat gedrag bestraffen heeft in dit geval geen zin, beter kan je nagaan waar de stress vandaan komt en samen met je kind het probleem bij de wortel aanpakken. 

Hoe komt het eigenlijk?

We leven in een prestatiemaatschappij en dat geldt voor kinderen natuurlijk net zo goed. Scholen stellen hoge eisen, geven al vroeg huiswerk mee en testen veel en vaak. En als de schoolbel geklonken heeft, is het niet afgelopen. Dan is er de voetbaltraining, de saxofoonles of een cursus Chinees. Ook hier staat - naast de pret - ook het presteren centraal. Eenmaal thuis worden de kids op televisie en sociale media voortdurend geconfronteerd met wat er allemaal nog meer moet en kan. Voor jongeren zijn er nog de late stapavondjes en de eerste bijbaantjes die de druk verder opvoeren. Kortom: het leven is snel, intensief en kent weinig rustpauzes.

Wie loopt extra risico?

Heb jij een perfectionistisch kind, dat zich snel verantwoordelijk voelt en maar moeilijk 'nee' kan zeggen? Houd dan een extra oogje in het zeil. En ook kinderen die bang zijn om fouten te maken, zich onzeker voelen in sociale situaties of veel piekeren lopen extra risico opgebrand te geraken. Daarnaast kunnen externe factoren een rol spelen, zoals gepest worden, ouders die uit elkaar gaan, armoede of ziekte of overlijden van een dierbaar iemand. 

Wat zijn de gevolgen?

De gevolgen van een burn-out bij kinderen en jongeren zijn groot. Ze voelen zich lusteloos, onzeker en vaak ook angstig. Naar school gaan of huiswerk maken kan al te veel zijn, dat kunnen ze gewoonweg niet meer bijbenen. 

En het helpt niet dat kinderen met een burn-out vaak op onbegrip kunnen rekenen, zeker als de diagnose (nog) niet is gesteld. Ouders die vinden dat ze zich niet zo moeten aanstellen, een huisarts die de symptomen verkeerd uitlegt, vrienden of leraren die zich niets bij zulke intense uitputting kunnen voorstellen. Zo kan het ook sociaal grote gevolgen hebben of een eenzaam gevoel geven. 

Wat kan je doen om het te voorkomen?

Aan de basis is het belangrijk dat een kind zich lichamelijk sterk en uitgerust kan voelen. Daarvoor is toch echt het devies van de drie R'en van belang: rust, reinheid en regelmaat. Voldoende slapen en bewegen, lekker gezond eten en flink veel naar buiten. Houd ook in de gaten dat er ruimte is voor ontspanning en gewoon onvoorwaardelijk genieten, zonder dat er een prestatie verwacht wordt. 

Daarvoor kan het belangrijk zijn dat je als ouder de agenda van je kind in de gaten houdt: is het niet te druk? Zijn er voldoende rustmomenten in een week? Je kan samen met je kind praten over balans houden: hoe voel je nou precies aan wanneer veel omslaat in te veel? En hoe kan het dan zijn grenzen leren aangeven, en nee leren zeggen als dat nodig is?

Let ook op jezelf, en geef het goede voorbeeld. Ben je zelf rustig en vrolijk, in balans, dan voelt je kind dat aan. En geef je kind de ruimte om aan zijn of haar zelfbeeld te werken - juist ook als het even minder gaat. Slechte schoolprestaties? Ga dan juist niet de druk opvoeren, maar kijk samen naar waar er ruimte is om het probleem op een prettige manier aan te pakken. 

Samenvattend is dit wat je zelf kan doen: 

• Leer je kinderen om gelukkig te zijn met kleine dingen.
• Zet je kinderen niet onder druk om steeds maar meer en beter te presteren.
• Houd zicht op de (hoeveelheid) activiteiten van je kinderen en grijp in als dat nodig is.
• Zorg dat je kinderen voldoende rustmomenten hebben.
• Zorg voor een stabiele thuissituatie.
• Zorg dat je kinderen voldoende slapen, bewegen, gezond eten en buiten zijn.
• Leer je kinderen assertief te zijn en ‘nee’ te durven zeggen.
• Zorg dat je kinderen zelfvertrouwen en een goed zelfbeeld ontwikkelen.

Professionele hulp

Merk je weinig verbetering? Ga dan langs de huisarts en bespreek wat er aan de hand is. Waar nodig kan hij of zij je afhankelijk van de ernst van de problemen doorverwijzen naar een psycholoog of bijvoorbeeld een jeugdcoach. Zij kunnen helpen bij het aanleren van assertiviteit en zelfvertrouwen en het aanpakken van faal- of andere angsten. Samen met de psycholoog of coach kan je kind werken aan het opbouwen van een gezond ritme, met aandacht voor de balans tussen verplichtingen, gezelligheid en rust. Het leert in mogelijkheden en doelen te denken, het positief te bekijken, en niet steeds maar de beren op de weg te zien. 

En als ouder kan je opvoedtips krijgen en leren en leren hoe je je kind kan ondersteunen bij het bewaken van de eigen grenzen en het herkennen van valkuilen.