Actiegroep Milieudefensie maakt een heel goede kans om de rechtszaak over schone lucht in Nederland te winnen, zeggen hoogleraren tegen RTL Z. Dat zou betekenen dat de Nederlandse staat maatregelen moet nemen tegen vervuilende auto's, houtkachels en landbouw. Ondertussen kijkt de gemeente Utrecht alvast wat het zelf kan doen.
Opnieuw sleept een actiegroep de staat voor de rechter. In navolging van het historische vonnis waarmee klimaatorganisatie Urgenda afdwong dat de staat de uitstoot van CO2 moet verminderen, eist Milieudefensie nu dat de luchtkwaliteit overal in ons land moet voldoen aan de Europese normen. Volgens de organisatie gaan er door vieze lucht jaarlijks duizenden mensen eerder dood.
'Concretere zaak'
Volgens experts maakt Milieudefensie een goede kans om de zaak te winnen. "Dit is een veel concretere zaak en heeft heel veel kans op slagen", zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden. "De Europese richtlijn is heel wat anders dan het klimaatverdrag waar Urgenda zich op richtte. Deze richtlijn is net zo concreet als een wet en stelt dat deze gehaald moet worden in een bepaalde tijd. Nederland kan hier dus op worden aangesproken, daar is veel jurisprudentie over."
Wel geeft Voermans een kanttekening. Er moet wetenschappelijk worden vastgesteld dat Nederland de luchtkwaliteitsnormen niet haalt. Voermans: "Al heeft het RIVM [Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu -red.] al gezegd dat de norm sinds 2011 niet gehaald wordt."
Medewerkers van Milieudefensie maten vorig jaar hoe vervuild de lucht is in Den Haag:
Verschillen met Urgenda
Ook volgens hoogleraar milieurecht Gerrit van der Veen van de Rijksuniversiteit Groningen heeft de zaak van Milieudefensie kans van slagen. "Als de rechter de jurisprudentie van Urgenda volgt, staat Milieudefensie er goed voor. Al zijn er wel verschillen. Wat betreft de directe link tussen luchtkwaliteit en het schaden van de gezondheid staat Milieudefensie er beter voor. Maar veel hangt af van het hoger beroep in de Urgenda-zaak. Daarin zal het gerechtshof beslissen of de rechter bevoegd is om maatregelen af te dwingen bij politieke organen. Dat heeft veel gevolgen voor deze uitspraak."
Ook Voermans wijst op dit hoger beroep. "Bij Urgenda zal het in het najaar vermoedelijk afgelopen zijn. De jurisprudentie geeft de zaak in het Hoger Beroep geen kans."
Maar ook dat hoeft niet te betekenen dat Milieudefensie niet krijgt wat het wil. Van der Veen: "Een beroep is ook mogelijk in deze zaak. Maar het blijven internationale verplichtingen, dus ik kan mij voorstellen dat de staat denkt: laten we deze maatregelen maar gaan uitvoeren. Al blijft dat een politieke keuze. Zij kunnen ook zeggen: we doen het niet, anders volgen er nog meer rechtszaken."
Wat als Milieudefensie wint?
In de dagvaarding doet Milieudefensie een aantal concrete suggesties hoe de staat aan haar verplichting kan voldoen. Zo moeten oude vervuilende auto's sneller worden vervangen door elektrische voertuigen, die fiscaal aantrekkelijk moeten worden gemaakt. Ook zou er een strengere richtlijn kunnen komen voor houtkachels en moeten de landbouwemissies verder worden verlaagd.
Ondertussen werken lokale overheden alvast aan eigen maatregelen. Zo onderzoekt de gemeente Utrecht momenteel of de milieuzone kan worden uitgebreid. Sinds juli 2007 weert Utrecht als eerste stad in Nederland vrachtwagens zonder roetfilter uit het centrum. Sinds 2015 krijgen ook dieselauto's en -bestelwagens van voor 2001 een boete als ze de milieuzone inrijden.
De huidige Milieuzone in Utrecht bestrijkt vooral het centrum:
"We hebben de milieuzones geëvalueerd en het levert schonere lucht op. Al is de milieuzone onderdeel van een breder pakket van maatregelen", zegt de gemeente Utrecht tegen RTL Z. "We onderzoeken nu of we de milieuzones kunnen verbreden, oftewel groter maken, en verdiepen. Daarbij kijken we of er niet meer voertuigen onder moeten vallen, zoals brommers, en kijken we opnieuw naar de leeftijdsgrens."
De Utrechtse GroenLinks-wethouder Lot van Hooijdonk sluit zich hier bij aan. "De Rijksoverheid zou een veel grotere rol moeten pakken om de gezondheid van onze burgers te borgen. Op de snelweg 130 kilometer per uur rijden is pure politiek, de voordelen worden zelfs nauwelijks toegelicht. De minister zei alleen dat het ‘voor de bevrediging van de automobilist’ was.”
