Toekomstige ouders hechten veel belang aan een 'goede' voornaam voor hun kind. Maar wat nou als jij en je partner het echt niet eens kunnen worden? En wat als je spijt krijgt van de naam van je baby? Journalist Marianne Lucieer ziet het in haar omgeving vaak genoeg gebeuren.
Een collega en zijn vriendin kwamen er maar niet uit hoe ze hun tweede zoon zouden noemen. Maandenlange discussies leverden niets op. Zij wilde een moderne naam, hij een ouderwetse, bij voorkeur Theo. Zelfs bij zijn geboorte waren ze er nog niet uit. In het eerste bericht dat wij als collega's kregen stond dan ook: 'Nog naamloos, roepnaam Theo, al vindt zijn moeder dat een minder goed idee'.
En deze jonge ouders zijn niet de enigen die moeite hebben met het kiezen van een naam, blijkt als ik een oproepje voor verhalen plaats. Al snel krijg ik ruim 150 reacties, waarvan een groot deel gaat over hoe moeilijk stellen het vonden om hun kind een naam te geven.
Zo was daar mijn buurvrouw Tammy, die een lijstje met zes namen had voor de geboorte van haar eerste kind nu bijna 19 jaar geleden. Chloé, Charlotte, Eva… Maar toen haar dochter eenmaal geboren was, begonnen de twijfels. Ze blokkeerde, naar eigen zeggen. Moest ze haar dochter niet eerst leren kennen voordat ze haar een naam gaf? Na drie dagen - er moest toch echt een naam op de geboorteaangifte - besloot ze: het wordt Sophie.
Tot halverwege de vorige eeuw was een naam geven nog makkelijk: kinderen werden naar familie vernoemd.
Of Lotte, die tijdens de keizersnede nog drie meisjesnamen op het lijstje had staan. "Toen de gynaecoloog vroeg hoe het kindje ging heten, vertelde ik dat we het nog niet wisten en we twijfelden tussen Pien, Lien en Nena. Ik zei: als een van jullie een idee heeft, dan mag die het zeggen. Een assistent vroeg hoe de grote zus heet – Iza – en nadat ze hadden overlegd, besloten ze dat Nena daar het best bij paste. Dus dat is het geworden."
Vernoemen
Tot halverwege de vorige eeuw was het kiezen van namen makkelijk, vertelt naamkundige Gerrit Bloothooft van de Universiteit Utrecht: de eerste zoon werd vernoemd naar de vader van de vader, de eerste dochter naar de moeder van de moeder of de moeder van de vader… Zo was er een heel systeem waardoor weinig discussie kon ontstaan. Toen vernoemen niet meer de norm was, ontstond er 'een heel boeket aan mogelijke namen'. Niet alleen in de naam, maar ook nog eens in de manier waarop hij geschreven wordt.
De wet biedt daarin ook weinig houvast. Daarin staat alleen: "De voornamen voor uw kind mogen niet ongepast zijn. Denk hierbij aan scheldwoorden, bespottelijke namen of een naam die bestaat uit veel namen. Ook mag de voornaam geen bestaande achternaam zijn. Behalve als de bestaande achternaam ook een voornaam is. Bijvoorbeeld Roos."
Of een naam wel of niet wordt geaccepteerd, is aan de ambtenaar van de burgerlijke stand bij wie je aangifte doet van de geboorte. Weigert die om de naam van jouw keuze, dan mag je een nieuwe naam bedenken. Doe je dat niet, dan kiest de ambtenaar. Je hebt dan zes weken de tijd om – via een advocaat – aan de rechtbank te vragen de voornaam weer te veranderen. Hoe vaak ouders een naam willen die niet mag, en hoe vaak een ambtenaar dan een naam kiest, wordt niet bijgehouden.
Effect op verdere leven
Er zijn allerlei onderzoeken gedaan naar het effect dat een naam heeft op je leven. Zo zouden leraren de neiging hebben kinderen met een veelvoorkomende naam positiever te beoordelen dan kinderen met een exotische of opvallende naam en zouden kinderen met een naam die op een aparte manier is geschreven als minder succesvol, minder populair en zelfs minder vriendelijk gezien worden. Dergelijke onderzoeken worden door Bloothooft echter meteen gerelativeerd. "Vaak zijn die niet goed uitgevoerd."
Wat wel zo is, is dat we al snel een bepaald beeld van iemand hebben als we een voornaam horen. "Dat kan tot ongewenste vooroordelen leiden, want een naam zegt natuurlijk niets over iemands kwaliteiten. Mensen in lage sociale klassen hebben bijvoorbeeld vaker een voorkeur voor een Engelse naam, maar dat zegt niet dat iedereen met een Engelse naam uit een lagere sociale klasse komt, laat staan dat het iets zegt over zijn of haar kwaliteiten.
"Andersom werkt het ook: Olivier, Olivia en Diederik kunnen door hun naam slimmer worden ingeschat dan ze zijn, terwijl er natuurlijk ook laagopgeleide mensen zullen zijn met zo'n naam. En Kimberley kan hartstikke slim zijn." Zo'n beeld van iemand is echter ook snel bijgesteld als je diegene leert kennen, verwacht Bloothooft.
Wat volgens de naamkundige vooral belangrijk is als ouders een naam kiezen, is dat die past in de sociale omgeving waarin het kind zal opgroeien. "Je wil niet dat het door de naam een buitenbeentje wordt." Dat gebeurt vaak al onbewust. "Ouders kiezen een naam die ze zelf mooi vinden, maar waarvan ze ook denken dat de omgeving daar een goed gevoel bij heeft."
Spijt
Krijgen ouders vaak spijt van de naam die ze hun kind hebben gegeven? Dat is onderwerp van een nieuw onderzoek van Bloothooft, maar nog niet zo makkelijk te achterhalen. "Je kunt natuurlijk makkelijk een andere roepnaam gebruiken zonder dat de naam meteen moet worden veranderd in de Gemeentelijke Basis Administratie. Of je gebruikt een afgeleide van de officiële naam: Wim in plaats van Willem bijvoorbeeld. In beide gevallen zijn er geen officiële gegevens van een naamsverandering."
Na elf maanden twijfelen, besloten ze dat hun zoontje toch een andere naam kreeg. Dat was wel even wennen
Iemand die de roepnaam van haar zoon veranderde zonder daar een naamswijziging voor aan te vragen, is Madelon. Al voor de geboorte twijfelden zij en haar vriend hoe ze het jochie zouden noemen. Hij had een lichte voorkeur voor Abel, zij voor Borre. Zijn officiële naam was wel al gekozen: Borre Abel Jantje. Kort nadat hij geboren was, pleitte haar vriend nogmaals voor Abel. Madelon vond op dat moment alles goed, maar al snel daarna kwamen de twijfels.
Toen hadden ze echter al iedereen verteld dat hun zoon Abel heette, dus zijn roepnaam makkelijk veranderen kon niet. Elf maanden lang twijfelden ze, toen besloten ze toch dat het mannetje voortaan als Borre door het leven zou gaan. "Dat was wel even ingewikkeld, mensen noemden hem al lang Abel dus die moesten ook even schakelen. Dat ging in het begin ook niet altijd goed, zeker niet bij peuterzus Sammie. Maar inmiddels is iedereen eraan gewend. Ik heb nooit overwogen om zijn naam terug te veranderen."
Akkoord met 'verschrikkelijke' naam
Maar wat doe je nou als jij en je partner het echt niet eens worden over een naam? Een vriendin had bij de eerste zo'n sterk voorgevoel dat het een jongetje zou worden, dat ze alleen leuke jongensnamen kon bedenken en zelfs akkoord ging met de – volgens haar 'echt verschrikkelijke' – meisjesnaam die haar man aandroeg: Hilde. "Gelukkig maar dat ik gelijk heb gekregen en het inderdaad een jongen was." Hun zoon heet Jarno.
Tijdens de bevalling probeerde Peggy het nog één keer: 'Ik wil dat ze Ylin gaat heten'. 'Ja ja, pers nou maar', zei haar man
Tijdens de derde zwangerschap vonden ze het opnieuw lastig om het eens te worden: "Ik wilde altijd al Flore als meisjesnaam, dat vind ik nog steeds een leuke naam, maar bij hem ging die er echt niet in. Toen ik de naam Floris hoorde, dacht ik ineens: als we als compromis nu een jongen Floris noemen, dan krijgt hij zijn 'zin' met de meisjesnaam Veerle." Dit keer 'won' haar man: het werd een meisje.
Mijn oud-pianolerares Peggy vertelde mij ooit hoe je dat als vrouw ook kan aanpakken (de gevolgen zijn voor eigen risico): ook zij en haar man werden het niet eens over de naam van hun toen nog ongeboren dochter. Peggy wilde per se dat ze Ylin zou gaan heten, Hans vond dat niets. Tijdens de bevalling probeerde Peggy het nog één keer: 'Ik wil dat ze Ylin gaat heten.' 'Ja ja', zei Hans, 'pers nou maar!' Zo geschiedde. Ylin is inmiddels 18.
En die collega uit het begin van het artikel? Een aantal uur na de geboorte werden hij en zijn vriendin het gelukkig alsnog eens: het werd Nijs. De eerste naam waar ze allebei enthousiast over waren geweest, maar die ze hadden weggestreept vanwege de uitspraak in het Engels. Theo, zijn tweede naam, mag hij in het buitenland gebruiken.
