Hoe leer je pubers met geld omgaan? 'Helft zakgeld ging op aan dure koffies'

"Mam, je had het laatst toch over al die dingen die duurder zijn geworden? Dan kan ik dus minder kopen van mijn zakgeld, ik wil een inflatiecorrectie", zei Tobi, de 14-jarige zoon van Nelleke Griffioen.

Griffioen keek haar zoon verbaasd en lachend aan. Hij vervolgde: "De supermarkt bij school is stukken duurder geworden. Zullen we tien procent doen?" Tobi's onderhandeling was succesvol. "Na overleg met mijn man, hebben we hem en zijn broer iets meer dan tien procent verhoging gegeven", vertelt Griffioen. "We vonden het een reële vraag."

Niet meer gratis op de foto

Ook het ondernemerschap van zijn ouders zit er bij Tobi aardig in. Zo'n vier jaar geleden vroeg hij een bijdrage voor de e-books die zijn ouders verkopen. Griffioen en haar man stellen e-books beschikbaar van door hen gelopen huttentochten voor gezinnen in Oostenrijk. "Tijdens zo'n tocht met het gezin stoppen we regelmatig om foto's te maken, daar hebben de kinderen eigenlijk een hekel aan. Tobi zette zijn hakken letterlijk in het zand. Samen met zijn broer zei hij: 'We gaan niet meer verder voordat we geld krijgen voor de foto's'."

Griffioen en haar man dachten even na en besloten hun zoons royalty's te geven, 0,50 cent per verkocht boek. "We vinden het goed om onze kinderen een stuk ondernemerschap mee te geven. Ze krijgen niet het hoogste bedrag aan zakgeld, maar met die royalty's verdienen ze best aardig." Tobi gaat volgens Griffioen bewust om met zijn verkregen euro's. Hij hoeft geen dure winterjas en spaarde voor een mobiele telefoon. 

Gevoelig voor verleidingen

Dit gaat niet bij iedere tiener zo. Jongeren en jongvolwassenen zijn gevoelig voor verleidingen, dit blijkt uit recent onderzoek van incassobureau Intrum. Ruim veertig procent van de jongeren tussen de 18 en 21 jaar voelt druk van sociale media om meer uit te geven dan ze nodig hebben. Dit terwijl 44 procent van deze jongeren de afgelopen maanden minstens één rekening niet heeft kunnen betalen.

Ook betalen ze opvallend vaak volgens buy now, pay later-aanbiedingen, blijkt uit het onderzoek. Waar gemiddeld genomen één op de vijf Nederlanders gebruikmaakt van de mogelijkheid later te betalen, doet 38 procent van generatie Z (jongeren geboren tussen 1995 en 2010, red.) dit. Deze jongeren zijn allemaal boven de 18 jaar en maken hun eigen financiële keuzes.

Zodra de pubers van nu hun 18e verjaardag vieren, zijn ze losgelaten van al het ouderlijke toezicht en zijn ze volgens de wet financieel zelfstandig. Ze hebben hun ouders niet meer nodig om dure telefoonabonnementen af te sluiten, kunnen duizenden euro's rood staan, leningen afsluiten en ze moeten zelf hun zorgverzekering en studiefinanciering regelen.

"Van de ene op de andere dag heb jij als ouder geen inzicht meer in de bankrekening van je kind", zegt Saskia Smith van Tis hier geen hotel, een platform voor iedereen met pubers in huis. Samen met haar collega Martine de Vente schreef ze het Puber Budget Boek. "Je ziet niet meer of ze rood staan, of ze een schuld opbouwen of dat het eigenlijk hartstikke goed gaat."

Smith en De Vente ondervonden aan de keukentafel de geldstruggles van hun pubers. "Plannen en vooruitkijken is moeilijk voor pubers. Ze leven in het hier en nu", zegt Smith. "Mijn dochter kocht regelmatig ingewikkelde mierzoete koffies voor 5 euro bij Starbucks, ze is dol op dat soort dingen. Dat ze aan einde van de maand te weinig geld had voor een leuk shirt, koppelde ze niet aan de dure koffie die ze aan het begin van de maand had gekocht. Toen we samen naar haar financiën keken en optelden hoe vaak ze koffie haalde, bleek dat de helft van haar zak- en kleedgeld hieraan opging."

Dit wordt in het Puber Budget Boek de 'latte-factor' genoemd, de term die ook door economisch psychologen wordt gebruikt. Tel de bedragen die je puber besteedt aan latte's, broodjes of snacks per week op en kijk eens wat ze er per jaar aan uitgeven. Dit zijn producten die makkelijk thuis te maken zijn of die je vanuit huis kunt meenemen.

Te snel toegeven aan smekende puber

Dé truc om pubers hiervan bewust te maken is volgens Smith het geld inzichtelijk maken. Heel simpel met een Excelsheet: wat komt erin, wat gaat eruit. "Als je kind geld tekortkomt, heeft het geen zin om te zeggen: 'Geef dan ook wat minder geld uit' of 'Ik heb wat gestort'. Daar leert je puber niks van."

Volgens Smith maken ouders twee veelgemaakte fouten; ze zijn niet standvastig en geven te snel toe als de puber smeekt om vervroegd zakgeld en ze moeten zich niet bemoeien over het zelfbeschikkingsrecht van het zakgeld. "Laat ze zelf hun fouten maken, daar leren ze van."

Zo ook de zoon van Smith. Hij kreeg 100 euro per maand voor zakgeld en kleedgeld. Geef het niet meteen uit, zeiden zijn ouders nog. "Dat ging de eerste dag goed, de tweede dag kocht hij een trainingspak voor 100 euro en was het geld op." Hij kon niet meer naar de film, geen cadeautje kopen voor een feestje. "Het was een lange maand vol ruzie, maar voor hem was het de beste leerschool." Haar zoon is net vertrokken naar Australië en heeft een soort-van eigen budgetplan gemaakt. "Een paar zinnen in zijn notities op zijn telefoon, maar het is een plan en hij heeft erover nagedacht."

Smith: "Leer je kinderen ook genieten van geld. Zeker in deze tijd van inflatie is het ook belangrijk dat als je kind gespaard heeft voor een trui en die koopt - ook al vind jij die stom of veel te duur - dat het oké is dat ze genieten van hun uitgaven."

Hele broden als ontbijt

Letten op je geld is niet alleen voor de pubers handig, ook voor hun ouders en verzorgers. Wat veel ouders niet in de gaten hebben, is hoeveel geld deze tieners eigenlijk kosten. Hele broden als ontbijt, lang douchen, dure sneakers, sportclubs, schoolspullen. "Ze eten véél en groeien hard" zegt Smith. "Mijn zoon eet de hele dag door en zijn nieuwe winterschoenen van begin oktober waren eind november alweer te klein. Dit is geen grap."

Met de huidige energieprijzen en de inflatie, merkte Smith dat ze met haar uitgaven niet meer uitkwam. "We keken waar we konden bezuinigen en hebben gesprekken gevoerd met de kinderen over te lang douchen en het nutteloze gebruik van de droger. Voor één lievelingsshirt werd de droger aangezet, maar dat kost 1,50 per keer. Dit lijkt een klein bedrag, maar als je dat twee keer in de week doet, is dat 234 euro per jaar. Een makkelijke bezuiniging door je shirt gewoon aan het rek te hangen."

Korter douchen

Als Smith haar pubers vroeg minder lang te douchen omdat de energieprijzen hoog waren, had het weinig effect. "Het was te vaag. Toen we zeiden: 'We betalen per maand 175 euro voor de energierekening, dit wordt 400 euro, reageerden ze met: dat is veel! Mijn zoon douchte daarna korter."

Niet alle pubers hebben overigens geldlessen nodig. Enkelen proberen hun ouders wat financiële wijsheid bij te brengen. Zoals Kjell, de net 16-jarige zoon van Samantha Verkaik. Hij belegt zijn zakgeld, spaart en investeert. "Hij leest zich in en heeft er inmiddels best veel verstand van", zegt Verkaik. Kjell verklaart zijn ouders voor gek dat ze hun spaargeld niet beleggen. "'Mam, heb je naar de inflatie en de rente gekeken als het op de bank blijft staan?', vraagt hij dan. Hij gaat nu voor ons uitzoeken wat slim is voor ons, en voor hemzelf."

Crypto's en goud

Samen met zijn vader heeft Kjell 50 euro aan crypto's en Ethereum gekocht om te ontdekken hoe die wereld werkt. "Maar die markt fluctueert volgens hem te veel, daar durft hij niet al zijn spaargeld in te stoppen." Hij verdiept zich nu in het kopen van goud. "Geen idee of dat slim is, maar het is zijn zakgeld, hij mag ermee doen wat hij wil. Kinderen van vrienden kopen dure sneakers of merkkleding, dat hoeft van Kjell niet. Laat hem maar ontdekken."

"Kjell is een kleine zakenman. Hij verkocht een dure armband die hij tijdens onze vakantie op Bali had gekocht in Nederland met winst door. Bij de supermarkt in de buurt van zijn school haalde hij zo’n grote zak met kleine zakjes chips erin. De kleine zakjes verkocht hij voor 0,50 cent door aan klasgenoten, in de automaat betalen ze er een euro voor. Hij werkt in de vakanties en onderhandelt over zijn zakgeld vanwege de inflatie. Over hem maak ik me totaal geen zorgen, die redt zich wel als hij achttien is."

Puber Budget Boek, het financiële handboek voor iedereen met pubers thuis of (bijna) uit huis, is nu te koop.