Philine is intimiteitscoördinator op filmsets: 'Absurd dat dit niet eerder bestond'

Grote kans dat je nog nooit van het beroep intimiteitscoördinator hebt gehoord. Niet zo gek, want die functie bestaat pas sinds #MeToo. Bij elke Netflix-, HBO-, Amazon- en Channel 4-productie is de aanwezigheid van een intimiteitscoördinator tegenwoordig wettelijk verplicht, zegt Philine. En ook op film- en tv-sets in Nederland en België is er steeds meer vraag naar. Maar wat doet zo iemand precies?

Haar werk laat zich het beste vergelijken met dat van een stuntcoördinator, legt Philine uit. "Die zorgt ervoor dat het verhaal van de regisseur wordt verteld en dat alle stunts gebeuren op een veilige manier. Hij bedenkt ook de choreografie: wie slaat wie en hoe, met welk wapen? Ik doe dat op het gebied van intimiteit. Vrijen, kussen, naakt zijn, bevallingen, borstvoeding, forensisch onderzoek waarbij iemand naakt is, dat zijn allemaal scènes waarvoor ik word gevraagd. Ook daar komt choreografie en veiligheid bij kijken. Ik sta ten dienste van de scène en van de regisseur en richt me vooral op het mentale welzijn van zowel de cast als de crew."

De voorbereiding is daarbij cruciaal, zegt ze. "De juiste vragen stellen. Communicatie, communicatie, communicatie. Als grenzen overschreden zijn, is het eigenlijk al te laat. Gelukkig heb ik dit nog nooit meegemaakt maar als een acteur of actrice huilend de studio uitloopt, ben je een stap te ver gegaan. Het probleem met intimiteit is: je ziet het niet altijd meteen als je grenzen overschrijdt. Als een stunt misgaat, zie je gelijk een blauwe plek of voel je diezelfde avond een kneuzing. Maar als je grenzen seksueel zijn overschreden, kun je daar soms pas veel later last van krijgen."

Tegenovergestelde van porno

Van tevoren leest Philine altijd het script. Dan belt ze met de regisseur, en vaak ook met degene die de bewuste scène(s) in beeld brengt. "Soms komen de acteurs niet helemaal naakt in beeld, maar staan ze wel halfnaakt op de set. Ik bespreek dan met acteurs en regisseur de verschillende opties. Film is magisch hè? Je kunt heel veel faken, vrijen gebeurt op een filmset niet echt, in die zin is het het tegenovergestelde van porno."

"Dat acteurs echt naakt op naakt moeten bij een seksscène is niet altijd te voorkomen, maar we proberen het wel zo veilig mogelijk te doen. Zo zijn er beschermingsschelpjes die je voor de geslachtsdelen kunt doen, die op beeld niet te zien zijn. Ik probeer dus vooraf te achterhalen wat wij nodig hebben om de scène zo realistisch en veilig mogelijk te maken."

Als ze weet wat er verteld moet worden en op welke manier, belt ze met de acteurs, apart van elkaar. "Met hen bespreek ik hun 'nudity rider', zoals ze dat in het Engels noemen. Wat willen ze wel, wat willen ze niet? Ik neem hele uitgebreide vragenlijsten met ze door. Mogen je borsten in beeld? Je billen? Je buik? Je tatoeages? Je littekens? Waar wil je wel en niet aangeraakt worden? En waar wil je de ander wel en niet aanraken? Ik neem daarbij geen blad voor de mond, want hoe duidelijker de communicatie, hoe vlotter het verloopt."

Als het vertrouwen er eenmaal is, komen alle geheimen naar boven, zegt ze. "Die houd ik voor mezelf, tenzij acteurs mij de toestemming geven om ze te delen met de regisseur. Ik bewaak de grenzen van de acteurs en maak hen duidelijk dat ze hun toestemming altijd kunnen intrekken. Van tevoren kun je wel denken dat je het oké vindt om naakt op de set te staan, maar op de set zelf kan het best zijn dat het toch niet zo goed voelt. Het is heel belangrijk dat je dan alsnog van gedachten kunt veranderen, zonder je gegeneerd of geschoffeerd te voelen. Ik ben er om een andere manier te zoeken."

Teder? Ruw?

Behalve voorbereiding is nazorg ook heel belangrijk, benadrukt ze. "Na afloop bel ik nog eens met de acteurs. Hoe voel je je? Hoe heb jij het ervaren? Was het oké voor u? Kunnen we verder?"

Philine is ook degene die voor aanvang van een intieme scène iedereen van de set verwijdert die daar op dat moment niets te zoeken heeft. Ze werkt alleen op zogenoemde 'closed sets', waar alleen de strikt noodzakelijke medewerkers welkom zijn.

Een intieme scène vertelt volgens Philine ontzettend veel over de relatie van de personages en kan een belangrijke functie hebben in het verhaal. "Is het teder, is het ruw? Die nuances luisteren nauw. Ik heb het gevoel dat de scènes die met mij zijn gemaakt, eigenlijk nog sensueler zijn dan ze anders waren geworden. Omdat we binnen de grenzen echt veel kunnen doen met tempo, opbouw, een blik in de camera."

Philine werkt nauw samen met de acteurs, regisseur en producenten. Het is in ieders belang dat intieme scènes goed verlopen. Vaak valt er een last van de schouders van de regisseur als Philine haar opwachting maakt. "Laatst wilde er één een shot van blote billen, maar zelf durfde hij dat niet te vragen. Dat vond hij ongemakkelijk, want hij moest daarna nog twee maanden verder met dezelfde mensen. Dan is het fijn om het uit handen te kunnen geven."

Ze is ook weleens ingehuurd door een regisseur die slechte ervaringen had gehad. "Hij dacht dat hij goede afspraken had gemaakt over een zoenscène – zonder tong – maar er werd tot ongenoegen van de actrice toch met tong gezoend. Dat wilde hij niet nog eens meemaken."

Eerste Belgische intimiteitscoördinator

Philine is de eerste intimiteitscoördinator in België. Ze werkte onder meer op de sets van de nog te verschijnen Netflixserie Diamonds en de Amazonserie Everybody Loves Diamonds die in 2023 wordt verwacht. Ze heeft een achtergrond als danseres en choreografe met een master in de choreografie en een master in het genre dansfilm. Via stuntwerk rolde ze de filmwereld in. Eigenlijk was ze al intimiteitscoördinator voordat het een naam had, zegt ze. "Ik werkte als bewegingscoach voor acteurs, vaak ook bij sensuele, pikantere scènes."

Haar eerste echte klus als intimiteitscoördinator deed ze begin 2020 voor Potemkino’s langspeelfilm Cool Abdoul die vorige maand in première ging op Filmfestival Gent. "Alles is toen vlot verlopen, maar bij mijn eerste Amazon Italy-reeks, The Bad Guy, dacht ik van tevoren: hoe ga ik daar in vredesnaam uitleggen wat mijn meerwaarde is? Ik vreesde dat de Italianen qua machismo nog erger waren dan de Fransen. Maar al na mijn eerste dag op de set was iedereen me dankbaar. Ze vonden het absurd dat dit nog niet eerder bestond."

Veel mensen beginnen volgens haar nu pas in te zien dat het eigenlijk raar is dat seksscènes voorheen bijna altijd werden geïmproviseerd. "Acteurs moesten gewoon maar wat doen, want ze wisten toch zeker wel hoe ze moesten zoenen of intiem moesten zijn? Dat is heel kwetsbaar, en echt niet meer van deze tijd. Je moet de seksuele voorkeur van een personage uitwerken, zodat de acteur zich daardoor kan laten inspireren en beschermd wordt."

Over grenzen heengaan

Jonge acteurs moeten weten dat ze het recht hebben om na te denken, vindt Philine. "Ik ben nog van een generatie waarbij je gewoon moest doen wat je verteld werd te doen. Grenzen werden niet bewaakt. Om een goede danser of performer te zijn, moest je over je grenzen gaan. Voor mij was dat nooit een probleem, maar ik begrijp dat het voor veel mensen traumatiserend kan zijn. Omdat er nooit gevraagd werd: hoe ver ben je bereid te gaan?"

Zelf kijkt ze nu ook met andere gevoelens terug op ervaringen uit haar verleden. "Pas met #MeToo ben ik mezelf gaan afvragen: heb ik dat eigenlijk meegemaakt? Was het geen machtsmisbruik dat die regisseur van 45 naar bed ging met een 23-jarige vriendin van me?" Ook haar eigen rol was achteraf bezien niet altijd zuiver. "Ik herinner me dat ik danste in de opera in Londen, we moesten gebodypaint het podium op. Sommige collega’s aarzelden, ik was degene die druk uitoefende en zei: doe niet zo flauw, gebodypaint is toch praktisch met kleren aan? Ik was zodanig gehersenspoeld dat ik het zelf niet eens ter discussie stelde."

Glurende mannen in de coulissen

Met de kennis van nu vindt ze het ook niet oké dat er mannen in de coulissen stonden te kijken tijdens optredens in het operahuis Covent Garden, waar ze als twintiger halfnaakt stond te dansen. "In het begin vind je die aandacht nog flatterend, maar na een aantal voorstellingen denk je: moeten die mannen hier elke voorstelling komen kijken? Gelukkig kwam er na enkele shows ook een einde aan het gluren, er werd dus iets gezegd en iets mee gedaan maar het is belangrijk dat jonge acteurs en dansers weten dat dit niet hoeft. Dat het oké is om je grenzen aan te geven. Dat er iemand bestaat zoals ik, die er voor hen kan zijn. Ik zou willen dat de mentaliteit verandert, maar dat kan pas als ik niet alleen op de barricaden sta."

Philine zet zich in om meer bekendheid te geven aan haar beroep en het belang ervan. "Er is te veel werk voor mij alleen. Wat ook erg nodig is, is inclusie en diversiteit. Ik ben een blanke cisvrouw (persoon wiens genderidentiteit overeenkomt met het geslacht bij de geboorte, red.), met weliswaar een waaier aan fetisjen en een grote vriendenkring in de lhbti-gemeenschap, maar ik zou graag een man hebben als een collega, of iemand van een andere achtergrond. Dat zou een verrijking zijn voor de sector."

Wel vreest ze voor de opkomst van charlatans. "Intimiteitscoördinator is geen beschermde titel, dus iedereen kan zich in principe zo noemen. Terwijl je wel een zekere kennis moet hebben van choreografie, psychologie en storytelling. Ik merk dat er mensen zijn die dit werk gaan doen van wie ik denk: oké… Ik vind het alarmerend, laat ik het zo zeggen. Ik wil ervoor zorgen dat de mensen die dit werk doen het ook goed doen."